Wp/rki/ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီး

တည်နီရာ

မြောက်ဦးနန်းတော်ကုန်းဧ့ မြောက်ဘက် သျှစ်ရေင်းပုထိုးတော်ကြီးဧ့ အနောက်ဘက်တွင်တည်ဟိရေ။ ကုသိုလ်ရှင် ။

' ဘုရင်မင်းဖလောင်းရေ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၃၃) ခု၊ ဒီ (၁၅၇၁) ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက် လှူဒါန်းခပါရေ။ ဘုရင်မင်းစောလှ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၁၇-၉၂၆) ခုနှစ်တွင် တည်ထားခရေဟုလည်း သိဟိရပါရေ။

သမိုင်းအကျဉ်း

ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီးကို ဘုရင်မင်းဖလောင်းရေ" အိမ်အို ကျားကန်ပြည်ကို ထုက္ကန်” ဟူရေ တဘောင်အရ မြို့အကာအကွယ်အဖြစ် တည်ထားကိုးကွယ်ခသဖြင့် ထုက္ကန်သိမ်ဟုခေါ်ပါရေ။ ဘုရင်မင်းဖလောင်း တည်ထားခရေကို အတိသိဟိရေ်လည်း မင်းဖလောင်းမတိုင်ခင် စကြဝတေးမင်းကစတင်တည်ခရေကို လူတိုင်း မသိဟိပါ။ အမှန်မှာစကြဝတေးမင်း စတင်တည်ဆောက်ခပြီး ဘုရင်မင်းဖလောင်းက ထပ်မံကြီးကျယ်ခမ်းနားစွာ တည်ဆောက်ခခြင်းဖြစ်ပါရေ။ ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီးရေ ဘုရင်နှစ်ပါးတည်ထားခရေပုထိုးတော်ကြီး တစ်ဆူပင်ဖြစ်ပါရေ။

ဗိသုကာလက်ရာ

ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီးကို တောင်ကုန်းထက်တွင် ကြီးမားရှည်လျားရေ ထုတ်တန်းလျားကြီးပုံစံ သဲကျောက်တုံးကြီးတိဖြင့် ခရုပတ်ခွေသဖွယ် တည်ဆောက်ခပြီး အဆောက်အအုံဧ့ ထုထည်ကြီးမားခြင်း၊ လိုဏ် ပတ်လမ်း နှစ်ထပ်ပါဟိခြင်းတို့ကြောင့် အချို့ကခံတပ်နန့် အမြင်မှားလေ့ဟိကြရေ။ ပုထိုးတော်ကြီးနန့်တစ်ဆက် တည်း အနီာက်ဘက်တွင် ခေါင်မိုးကို အခုံးသဖွယ် သပ်စီပေါင်းကူးစနစ်ဖြင့် တည်ဆောက်ထားရေ ဘုရင့်ဥပုသ် တော်ဆောင်တစ်ခုကိုလည်း တည်ဆောက်ထားပါရေ။ ပုထိုးတော်ကြီးကိုလည်း ကျောက်ပြားခင်း၊ ကျောက်ပြားမိုးပြီး သပ်စီပေါင်းခုံးစနစ်ဖြင့် တည်ဆောက်ထားရေမှာ မြောက်ဦးခေတ်ဧ့ ဗိသုကာ စွမ်းပကားတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်ပါရေ။ ပုထိုးတော်ကြီးဧ့ လိုဏ်ပတ်လမ်းတိဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားရေ အဆောက်အအုံအပေါ်တွင် ပင်မစေတီတော်ကြီးတစ်ဆူနန့် ထောင့်လေးထောင့်တွင် အရံစေတီ (၄) ဆူ၊ ပေါင်း (၅) ဆူအားအုတ်ဖြင့် တည်ဆောက်ထားပါရေ။ စေတီပုံစံ တိမှာ ဝေသာလီခေတ် စတူပါစေတီပုံသဏ္ဌာန် တည်ဆောက်ထားပါရေ။ ပုထိုးတော်ကြီးဧ့ လိုဏ်ပတ်လမ်းမှာ အဝင်တွင်ကျဉ်းပနာ အတွင်းဘက်တွင် တိစွာကျယ်ဝန်းပါရေ။ လိုဏ်ပတ်လမ်းနံရံတစ်လျှောက်တွင် လင်းပေါက်တိလည်း ပါဟိပါရေ။ လိုဏ်ပတ်လမ်းတိကိုလည်း မူလက စဉ်ကြမ်းခင်းတိခင်းခပါရေ။ လက်ဟိတွင် အနည်းငယ်သာလျှင်တွေ့ဟိနိုင်ပါတော့ရေ။ လိုဏ်ပတ်လမ်း လက်ဝဲလက်ယာ နံရံတစ်လျှောက်တွင် မုခ်ဖွင့်ပနာ ဆင်းတုတော်တိကို ပူဇော်ထားခပါရေ။ ဆင်းတုတော်တိဧ့ ဘယ်ညာတွင် ဘုရင်မင်းမှုထမ်းတိ၊ ရာထူးအဆင့်အလိုက် ဇနီးမောင်နှံတို့ဧ့ ရုပ်ကြွတိကို ထုဆစ်ထားပါရေ။ မြောက်ဦးခေတ်လယ်ဧ့ ဝတ်စားဆင်ယင်ထုံးဖွဲ့မှုတိကို ဤရုပ်ကြွတိမှ လေ့လာနိုင်ပါရေ။ အဆိုပါရုပ်ကြွလက်ရာတိကိုလည်း မူလက စဉ့်ရောင်စုံတိဖြင့် ခြယ်သခပါရေ။ ယခုတချို့ ရုပ်ကြွတိတွင်သာ စဉ့်ရောင်အနည်းငယ်သာလျှင်တွေ့ဟိရပါတော့ရေ။ “ဗောင်းတော် (၄၀)၊ စလွယ် တော် (၉) ပါး၊ ခါးကြိုး (၅)ရပ်၊ လက်စွပ် (၈၁)၊ လည်ရစ် (၉)ခွေ၊ နဗေ (၉)ဆင့်၊ ကြယ်ပွင့် (၁၆)၊ လက်ကောက် (၂၀)၊ ပန်းသွယ် (၅)မျိုး၊ ဆံထိုး (၈)ခု၊ ပန်းပု (၈)ချပ်၊ ခြေစွပ် (၇)ပါး၊ ကိုယ်လွှား (၅)မျိုးနန့်၊ ဆံထုံးထုံးနည်း (၆၄) မျိုး”တို့ဖြင့် ထွင်းထုထားပါရေ။ ဘီလူးရုပ်တိနန့် ဒွါရပါလရုပ်တိကိုလည်း ထုဆစ်ထားပါရေ။ လိုဏ်ပတ်လမ်း တစ်လျှောက်တက်သွားပါက အလယ်တွင် ခန်းမကြီးတစ်ခုဟိပါရေ။ ခန်းမကြီးမှာ မင်းဆရာတော်ကြီးတိ ပဝါရဏာပြုရေခန်းမဖြစ်ရေဟုသိဟိရပါရေ။ ခန်းမပတ်ပတ်လည်တွင် ဆီမီးခွက်တင်ထွန်းရေ ကျောက်စွန်းတိကို တွေ့ဟိရပါရေ။ ခန်းမကြီးရှေ့ အလယ်စေတီတော်ကြီးဧ့အောက်တော် ဆင်းတုတော်ကြီးတစ်ဆူကို ဖူးတွေ့ရပြီး မူလက ရတနာကိုးပါးဖြင့် သွန်းလုပ်ခရေ ဆင်းတုတော်ကြီးဖြစ်ပါရေ။ ပုထိုးတော်ကြီးဧ့ အရှေ့ဘက်လှေကား လက်ဝဲဘက်တွင် ရခိုင်ဗျာလ်ရုပ်၊ နတ်ရုပ်တိထုဆစ်ထားရေ ကျောက်တုံးရှည်ကြီးတစ်တုံးကို တွေ့ဟိရပါရေ။ မူလက ပုထိုးတော်ကြီးအပေါ်မှ ကျောက်ထုတ်တန်းကြီးဟု သိဟိရပါရေ။ အချုပ်အားဖြင့် ထုထည်ကြီးမားပြီး ဖွဲ့စည်းပုံအားကောင်းစွာဖြင့် တည်ဆောက်ထားရေ ပုထိုးတော်ကြီးတစ်ဆူပင် ဖြစ်ပါရေ။ ဤသိမ်တော်ကြီးရေ တောင်မြောက်(၁၁၀)ပေ၊ အရှေ့အနာက် (၁၃၇)ပေရှည်ပြီးကျောက်တုံးကြီးတိဖြင့် တည်ဆောက်ထားပါရေ။ သိမ်တော်ကြီးဧ့အောက်ခြေမှ ပင်မစေတီဧ့ထိပ်ပိုင်းအထိ (၆၄)ပေမြင့်ရေ။ ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီးဧ့ ရင်ပြင်သို့ရောက်ဟိရန် ပထမဦးဆုံး တစ်ထစ်နန့်တစ်ထစ်လွန်စွာမြင့်မားရေ ကျောက်လှေကား (၁၈)ဆင့်ကို တက်ရောက်ရပေမည်။ ။ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုးတော်ကြီးမိုးရေဒဏ်ကာကွယ်နိုင်ရေးအတွက် ထိန်းသိမ်းခပါရေ။

ကိုးကား

မြောက်ဦးဒေသ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦးများ (ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမူဝန်ကြီးဌာန) -၂၀၁၅