Wp/mag/भारत
भारत, अधिकारिकरूपसे भारतगनराज्ज (भारतगणराज्य) दक्खिन एसियामे भारतीय उपमहाद्दिपके सबसे बड़का देस हे। भारत भुगोलिक दृष्टिसे बिश्वके सतमा सबसे बड़का देस हे, ओहैँ जनसङ्ख्याके दृष्टिकोण से चीनके बाद दूसरा सबसे बड़का देश हे। भारतके पच्छिदने पाकिस्थान, उत्तर-पूरुदने चीन (तिब्बत्), नेपाल आउ भूटान्, पूरुदने बाङ्गलादेस आउ म्यान्मार् हे। हिन्दमहासागरमे एकर दक्खिन-पच्छिदने मालदीव, दखिनदने श्रीलङ्का आउ दक्खिन-पूरुदने इण्डोनेसिया से भारतके समुद्री सीमा लगहे। एकर उत्तरमे हिमालयपर्बत आउ दखिनमे हिन्दमहासागर हे। दखिन-पूरुबमे बङ्गालके खाड़ी आउ पच्छिममे अरबसागर हे।
आधुनिक मानुस या होमो सेपियन्स् अफ्रीका से भारतीय उपमहाद्दीपमे ५५,००० बरस पहिले अइलथिन हल। १,००० बरस पहिले एखनी सिन्धुनदीके पच्छिदने बसल हलथिन जनेसे एखनी धीरे-धीरे पलायन करलथिन आउ सिन्धुघाटी सभ्यताके रूपमे बिकसित होइलथिन। १,२०० ईसा पूर्ब सन्स्कृतभासा पुरा भारतीय उपमहाद्दीपमे फैलल हल आउ तखनीतक एहाँ जुगून हिन्दुधरमके सुरुआत होगेल हल आउ ऋग्वेदके रचनो होगेल हल। ४०० ईसा पूर्ब तक आबित-आबित हिन्दुधरममे जातिवाद देखेला मिल गेलहल। एही बेरा बौद्ध आउ जैन धरम उत्पन्न होईत हलथिन। प्रारम्भिक राजनीतिक एकत्रीकरन गङ्गाघाटीमे स्थित मौर्य आउ गुप्त साम्राजवनके जनम देलकै। उनखर समाज बयापक रचनात्मकता से भरल हलै।
प्रारम्भिक मध्धजुगकालमे, ईसाई धरम, इस्लाम्, यहूदीधरम आउ पारसीधरम भारतके दखिनी आउ पच्छिमी तटवन पर जड़ जमा लेलथीन। मध्ध एशियासे मुसलमान् सेना भारतके उत्तरी मैदानवन पर लगातार अत्याचार करलथिन, अन्तिममे दिल्ली सल्तनत्के स्थापना होलै आउ उत्तरभारतके मध्धकालीन इस्लाम् सम्राजमे मिलावल गेलै। १५ मा सताब्दीमे बिजयनगर सम्राज दखिनभारतमे एगो लम्बा समय तक चलेबाला समग्रहिन्दु सन्स्कृति बनैलकै। पञ्जाबमे सिखधरमके स्थापना होलै । धीरे-धीरे ब्रिटानीय ईस्ट् इण्डिया कम्पनीके सासनके बिस्तार होल, जे भारतके उपनिवेसिक अर्थब्यवस्थामे बदल देलक आउ अपन सम्प्रभुतवोके मजबूत करलक। ब्रिटानीय राज सासन १८५८ मे शुरू होल। धीरे-धीरे एगो प्रभावसाली राष्ट्रबादी आन्दोलन शुरू होल जेकरा अहिन्सक बिरोधला जानल गेल आउ ब्रिटानीय सासनके समाप्त करेके परमुख कारक बनगेल। १९४७ मे ब्रिटानीय भारतीय सम्राजके दु स्वतन्त्र प्रभुत्वनमे बिभाजित करल गेल, भारतीय अधिराज आउ पाकिस्थान अधिराज, जेखनीके धरमके आधार पर बिभाजित करल गेल।
१९५० से भारत एगो सङ्घीय गनराज हे। भारतके जनसङ्ख्या १९५१ मे ३६.१ करोड़ से बढ़के २०११ मे १२१.१ करोड़ होगेल। प्रतिब्यक्ति आय $६४ से बढ़के $१,४९८ हो गेल आउ एकर साक्षरता दर १६.६% से ७४% होगेल। भारत एगो तेजीसे बढ़ीत परमुख अर्थब्यवस्था आउ सूचना प्रौद्योगिकी सेवाके केन्द्र बन गेलहे। अन्तरिक्ष क्षेत्रमे भारत उल्लेखनीय आउ अद्वितीय प्रगति करलक। भारतीय चलचित्र, सङ्गीत आउ अध्यात्मिकशिक्षा बैश्विक सन्स्कृतिमे बिसेस भूमिका निभाव हथिन। भारत गरीबी दरके बहुते कम कर देलकीहे। भारतदेस परमाणु बम रखेबाला देस हे। कश्मीर आउ भारत-पाकिस्थान आउ भारत-चीन सीमवा पर भारतके पाकिस्थान आउ चीनसे बिवाद चलित हे । लैङ्गिक असमानता, बाल शोशन, बाल कुपोषण, गरीबी, भ्रष्टाचार, परदूसन इत्यादि भारतके सामने प्रमुख चुनौती हे। २१.४% क्षेत्र पर वन हे। भारतके वनजीव, जेखनीके परम्परागत रूपसे भारतके सन्स्कृतिमे सहिष्णुताके साथे देखल गेलहे, ई जङ्गलवन आउ अन्य जगहीयन पर संरक्षित आवासमे निवास करहथिन।
राज्ज आउ केन्द्रसासितप्रदेस[edit | edit source]
भारतमे २८ राज्ज ८ केन्द्रसासितप्रदेस हे।

सङ्ख्या | प्रदेस | राजधानी | भासा |
---|---|---|---|
१ | लद्दाख् | कारगिल्, लेह् | लद्दाखी, हिन्दी |
२ | जम्मूकश्मीर | जम्मू, श्रीनगर | कस्मीरी, डोगरी |
३ | चण्डीगढ़ | चण्डीगढ़ | पञ्जाबी, हिन्दी |
४ | दिल्ली | नया दिल्ली | हिन्दी |
५ | दादरा आउ नगरहवेली आउ दमन आउ दीव | दमन | गुजराती, मराठी, हिन्दी |
६ | लक्षद्दीप | कवरत्ती | मलयालम् |
७ | पुदुच्चेरी | पुदुच्चेरी | तमिल्, तेलुगु, मलयालम् |
८ | अण्डमान आउ निकोबार द्दीपसमूह | पोर्ट् ब्लेयर् | बाङ्ला, हिन्दी |