Jump to content

Wp/mag/कर्नाटक

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
Wp > mag > कर्नाटक

ಕರ್ನಾಟಕ
राज्य
ऊपरेसे, बामासे दहिना:
मैसूर पैलेस, पट्टाडकल, भगवान् बाहुबलीके मूर्ति, मालपे बीच, शिवनसमुद्रम प्रपात, होयसल साम्राज्यके प्रतीक, मुरुदेश्वरमे गोपुरम् आउ विरूपाक्ष मन्दिर, हम्पी

प्रतीक

राष्ट्रियगान: "जय भारत जननिया तनुजते, जय हे कर्नाटक मात"[1]


"(भारत माताके पत्री कर्नाटक अपनेके जय होवे)
Lua error in Module:Wp/mag/Location_map at line 403: देशान्तरला कौनो मान प्रयोग नै कैल गेल.
देश  भारत
गठन 1 नवम्बर 1956
राजधानी बेङ्गलूरु
सबसे बड़ शहर बेङ्गलूरु
मण्डल 31
सरकार
 • अङ्ग कर्नाटक सरकार
 • राज्यपाल थावरचन्द गहलोत
 • मुख्यमन्त्री सिद्दारमैया
 • विधानमण्डल

द्विसदनीय

 • संसदीय क्षेत्र
 • उच्च न्यायालय कर्नाटक उच्चन्यायालय
क्षेत्रफल १९१७९१ किमी (Formatting error: invalid input when rounding वर्गमील)
 • क्रम ६ठा

कर्नाटक वा कर्णाटक (कन्नड: ಕರ್ನಾಟಕ) दक्खिनभारतके एगो राज्य हे । ई राज्यके गठन १ नवम्बर, १९५६ के राज्यपुनर्गठन अधिनियमके अधीन करल गेलीहल । पहिले एकरा मैसूर राज्य कहल जाहलै । १९७३ मे पुनर्नामकरण करके एकर नाम कर्नाटक कर देलगेलै । एकर सीमा पच्छिदन्ने अरब सागर, उत्तरपच्छिदन्ने गोआ, उत्तरदन्ने महाराष्ट्र, पूरूदन्ने आन्ध्रप्रदेश, दक्खिन-पूरुदन्ने तमिल्नाडु आउ दक्खिनदन्ने केरलसे लगहे । एकर कुल क्षेत्रफल १,९१,९७६ कि॰मी॰² हे, जे भारतके कुल भौगोलिक क्षेत्रके ५.८३% हे । ३१ मण्डलके साथे ई राज्य छठा सबसे बड़का राज्य हे । राज्यके अधिकारिक आउ सर्वाधिक बोले जाएवाला भाषा कन्नड हे । कर्नाटक राज्यके नवीनतम मण्डल विजयनगर हे ।[8]

कर्नाटक शब्दके उद्गमके ढेर व्याख्यामे से सर्वाधिक स्वीकृत व्याख्या ई है कि कर्नाटक शब्दके उद्गम कन्नड शब्द करु, अर्थात् करिया या ऊँच आउ नाडु अर्थात् भूमि या प्रदेश या क्षेत्र से आएल है, जेकर संयोजन करुनाडुके पूरा अर्थ होलै करिया भूमि या ऊँच प्रदेश । करिया शब्द हियाँके बयलुसीम क्षेत्रके करिया मट्टीसे आएल है आउ ऊँच यानि दक्कनके पठारी भूमिसे आएल है । ब्रिटिश राजमे हियाँला कार्नेटिक शब्दके प्रयोग कैल जा हलै, जे कृष्णा नदीके दक्षिण दन्नेके प्रायद्वीपीय भूमिला प्रयुक्त है आउ मूलतः कर्नाटक शब्दके अपभ्रंश है ।[9]

प्राचीन एवं मध्यकालीन इतिहास देखथिन त कर्नाटक क्षेत्र ढेर बड़ शक्तिशाली साम्राज्यके क्षेत्र रहल है । ई सब साम्राज्यके दरबारके विचारक, दार्शनिक आउ भाट आउ कविके सामाजिक, साहित्यिक आउ धार्मिक संरक्षणमे आजके कर्नाटक उपजल है । भारतीय शास्त्रीय सङ्गीतके दुनहीँ रूप, कर्नाटक सङ्गीत आउ हिन्दुस्तानी सङ्गीतके ई राज्यके महत्त्वपूर्ण योगदान भेटल है । आधुनिक युगके कन्नड लेखकके सर्वाधिक ज्ञानपीठ सम्मान भेटल है ।[10] राज्यके राजधानी बङ्गलूरु नगर है, जे भारतमे हो रहल त्वरित आर्थिक एवं प्रौद्योगिकीके अग्रणी योगदानकर्त्ता है ।

सम्बन्धित लेख

[edit | edit source]

सन्दर्भ

[edit | edit source]

  1. "Poem declared 'State song'". The Hindu. मूल से 12 October 2007 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 15 July 2007.
  2. "Protected Areas of India: State-wise break up of Wildlife Sanctuaries" (PDF). Wildlife Institute of India. Government of India. मूलसे 24 October 2016 के पुरालेखित (PDF). अभिगमन तिथि 24 August 2016.
  3. "Figures at a glance" (PDF). 2011 Provisional census data. Ministry of Home Affairs, Government of India. मूलसे 24 October 2011 के पुरालेखित (PDF). अभिगमन तिथि 17 September 2011.
  4. "Handbook of Statistics of Indian States" (PDF). Reserve Bank of India. पप॰ 37–42. अभिगमन तिथि 11 February 2022.
  5. 50th Report of the Commission for Linguistic Minorities in India (PDF). nclm.nic.in. प॰ 123. मूल (PDF) से 8 July 2016 के पुरालेखित.
  6. "Sub-national HDI – Area Database". Global Data Lab. Institute for Management Research, Radboud University. मूलसे 23 September 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 25 September 2018.
  7. 7.0 7.1 "Census 2011 (Final Data) – Demographic details, Literate Population (Total, Rural & Urban)" (PDF). planningcommission.gov.in. Planning Commission, Government of India. मूल (PDF) से 27 January 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 3 October 2018.
  8. Hindi, TV9 (2 अक्टूबर 2021). "कर्नाटक का 31वां जिला बना विजयनगर, CM बसवराज बोम्मई ने कहा- कला और संस्कृति के नए युग की होगी शुरुआत". TV9 Bharatvarsh (Hindi मे). अभिगमन तिथि 2 अक्टूबर 2021.
  9. देखथिन लॉर्ड मैकॉले'ज लाइफ ऑफ क्लाइव एण्ड जेम्स टॉलबॉयज व्हीलर: अर्ली हिस्ट्री ऑफ ब्रिटिश इण्डिया, लन्दन (१८७८), पृ.९८। The principal meaning is the western half of this area, but the rulers there controlled the Coromandal Coast as well.
  10. संस्कृति का समंदर दक्षिण भारत[मृत कड़ी]। डेली न्यूज। २६ जनवरी, २०११। अभिगमन तिथि: १८ फरवरी २०११