Wt/zea/aere

Zeêuws

Etymologie

kôren'alm

Over Middelnederlands aer en Oudnederlands *ahir van Oergermaons *ahizą. Vaddere afkomst nie zeker; gedocht oor an onder meêr 't Latijnse acus 'kaf', mae de wisselienge van -k- nae -z- is nie te verklaeren. Kan dus 'eêl goed 'n substraotwoôrd weze.

bloedvat

Over Middelnederlands adere en Oudnederlands *ath(e)ra (inathri 'dermen, ingewande') van Oergermaons *aþaraz. Uutendelienge van d'n Oer-Indo-Europese wortel *h₁eh₁t-r- en verwant mee (Episch) Oudgrieks ἦτορ ètor 'ʼarte'.

waeterloôp

As metafoôr uut de vorrige.

trekke (op), wenne, omgae

Denominaol van aerd.

pien doeë van tanden

Onbekend; stae nie in 't Zeeuws Etymologisch Woordenboek.

Omschrievienge

aere
zelfstandig naemwoôrd v

't af'angende, kôren draegende deêl van aolle graensoôrten en planten die-a dae 'n bitje op trekke
bloedvat, buusje in 't lief daemee 't bloed van 't 'arte nae d'aore orgaonen en wee vromme loôpt
1. in medische zin: allêne de vaeten die-a vromme nae 't 'arte lôpe
ondergrondse waetergank
- ʼn welle mee 'n aere gevoed deu ondergronds lopend waeter

werkwoôrd

in d'aere (bet. 1) komme
aere nae trekke op ('n ouwer fermieljelid, deu verervienge)
wenne (an 'n nieuwe omgevienge)
aere mee goed kunne omgae mee (van tweê of meêr mensen gezeid)
piene doeë van tanden Zuud-Bevelands
(zelden) bloed laete, 'n ouwe geneeswieze

Uutspraek

[ɛːrə]

Verbugienge

aeren meêrvoud, aertje verkleinwoôrd

Vervoegienge

infinitief	aere(n)
gerundium	te aeren(e)
tegewoordigen tied	ik aer(e)	oôns aere(n)
	jie aer(t) (aere)	julder aere(n)
	'ie aer(t)	'ulder aere(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie aerde	oôns, julder, 'ulder aerde(n)
gebieënde wieze	aer(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	aerende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)aerd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

slagaere

Varianten

kôrenaere

aer
aore, aor Zeêuws-Vlaonderen
êre Walchers
haere Goerees, Flakkees (nessens aere)

bloedvat, waeterloôp

aer Acht'uzen
aeren Flakkees
aeder Flakkees
aoder Land-van-Axels, Land-van-Axels

in d'aere komme

aeren oôstelijk Zuud-Bevelands
aoren Zeêuws-Vlaonderen

trekke op, wenne an

aeren oôstelijk Zuud-Bevelands
aoren Zeêuws-Vlaonderen

Ontlêniengen in aore taelen

bloedvat

ader, aar Neger'ollands

Vertaeliengen

kôrenaere

Araobisch: سُنْبُلَة‎ (sunbula(h)) v
Chinees (Mandarijn): 穗 (suì)
Duuts: Ähre v, Getreideähre v
Frans: épi m
'Ollands: aer, aar, aor g
Iengels: ear
Italiaons: spiga v
Japans: 穂 (ほ, ho)
Latijn: spīca v, arista v
Limburgs: aor v

Nederlands: aar v, korenaar v
Nedersaksisch/Platduuts: aor, oar, Oa (Plautdietsch) g/v
Oudgrieks: στάχυς (stáchus) m
Portugees: espiga v
Russisch: ко́лос (kólos) m
Spaons: espiga v
Swahili: suke kl. 5, 6
Westerlauwers Vries: ier (iere) g
West-Vlaems: aore v, aor o

bloedvat

Afrikaons: aar
Araobisch: وَرِيد‎ (warīd) m, عِرْق‎ (ʕirq) m
Chinees (Mandarijn): 靜脈/静脉 (jìngmài)
Duuts: Ader v, Vene v
Frans: veine v
Hindi: शिरा (śirā) m
'Ollands: aer, aar, aor g
Iengels: vein
Italiaons: vena v
Japans: 静脈 (じょうみゃく, jōmyaku)
Latijn: vēna v
Limburgs: aor, aojer v

Nederlands: ader v
Nedersaksisch/Platduuts: Oda (Plautdietsch) v
Oôst-Vlaems: aojer Land-van-'Ulsters (platteland), naojer (stad) m
Oudgrieks: φλέψ (phleps) v
Portugees: veia v
Russisch: ве́на (véna) v, жи́ла (zjíla) v
Spaons: vena v
Swahili: mshipa kl. 3, 4, vena kl. 9, 10
Westerlauwers Vries: ier g
- Hindeloôpers: iere
- Schiermonnikoôgs: ieder
West-Vlaems: aore, aodere

gewend raeke

Nederlands: aarden

piene doeë van tanden

Nederlands: rijzen

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 8, 9

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 44

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'ader'