Wt/zea/'Ulpe:Oôst-Vlaems
Dit is 'n 'ulpblad, bedoeld vo korte achtergrondinformatie over 'n taele. Deze informatie is bedoeld vo de gebruker t'elpen bie vraegen die 'n drôge vertaelienge nie zòmae beantwoorde kan.
|
't Oôst-Vlaems (Oôst-Vlaoms, Uuëst-Vlaoms) is 'n dialectgroep die-a veraol in de Belgse provincie Oôst-Vlaonderen gesproke oôrt, maer ok vò 'n stikje in Zeêland. Dat leste stikje is vò de Zeêuwse Wiktionary vaneigens 't intressantste.
Waer oôrt 't gesproke?
[edit | edit source]Lae me beginne mee Zeêland. Daer ôre Oôst-Vlaomse dialecten gesproke in de gemeênte 'Ulst (aolle plekken!) en vadder nog in 't zuudrandje van de gemeênte Terneuzen: Filepine, Sas, Wesdurpe, Zuuddurpe, d'n Overslag en Koewacht.
Dan nae Belgen. Vanzelf oôrt 't Oôst-Vlaems gesproke in de provincie Oôst-Vlaonderen, mae d'r bin uutzonderiengen. In 't zuudoôsten van de provincie, in en rond Dendermonde, Aalst, Ninove en Geraardsbergen, praote ze 'n Braebants dialect. Dit randje 'oôrde vroeger bie Braebant en oôrt in de volksmond noe nog West-Braebant genoemd. An de westgrenze vaolt 't durpje Maria-Aalter d'r ok vanaf: dae praote z'a West-Vlaoms. 'tzelfde kan gezeid ore van Maldegem, awast zieë vee mensen dat nog as 'n overgangsdialect. (Dae komme me zò van te spreken.)
Buten Zeêland en Oôst-Vlaonderen 'ôre je 't Oôst-Vlaems nog in West-Vlaonderen oôstelijk van Kortriek (o.m. Waregem), en in de provincie Antwerpen in Zwijndrecht (en vanous 't g'ucht Sint-Anneke). In Waregem oôr nessens Oôst-Vlaoms ok West-Vlaoms gesproke, en in Zwijndrecht weune d'r a vreêd vee Antwerpenaere, zòda je daer ok vee Braebants (Antwerps) 'oôrt. Tot slot ôre in 'n randje in Wallonië (Elzele, Vloesberg, Tweê Akren) deu aosmae minder mensen ok Oôst-Vlaomse dialecten gepraot.
Karakter en verschillen
[edit | edit source]'t Oôst-Vlaoms ku je 't beste begriepe as 'n overgangstaele tussen 't West-Vlaoms en 't Braebants. As tegen 't ende van de middeleêuwen Braebant belangrieker wier as Vlaonderen, goenge Vlaemiengen ulder taele d'ran anpasse. Dat gebeurde 't eêst in Gent en lanst de gewestgrenzen, wat laeter in d'omgevienge van Gent en glad nie in 't westen van Vlaonderen. Dit verklaert tweê diengen: a) waerom d'r Oôst- en West-Vlaoms is en b) waerom-at 't Oôst-Vlaoms binnenin ok wee zòvee verschillen eit.
Zonder 'ier aol te vee op die verschillen in te gaen, noeme me de volgende subdialecten:
- ’Ulsters: gesproke in de stad 'Ulst en in de durpen De Snis, Kloôster, Ter'ôlen, Usdijk, Veugelwjaerde, Lamswjaerde en Grauw. D'r is nog best 'n verschil tussen 't stadsplat van 'Ulst en de taele van de durpen.
- Waoslands: gesproke in de noôrdoôst'oek van Oôst-Vlaonderen (rond Sint-Niklaos), in de Zeêuwse durpen D'n Aaikant, 't Stieën, De Kling en Nieuw-Naomen en dus in Zwijndrecht
- Oôstelijk Oôst-Vlaoms: dit oôr gesproke in 'n smaolle zuul die-a begint mee Koewacht, d'n Overslag en Zuuddurpe en van daeruut recht nae 't zuje loôpt.
- Gents: 'n stasdialect mee vee meêr Braebantsen invloed as d'omleiende taele
- Ronses: 'n ander stasdialect, mee ok vee Fransen invloed
't Restgebied, daer-an ok de Zeêuwse durpen Filepine, Sas en Wesdurpe leie, is dan Oôst-Vlaems zonder meêr, mae dienk nie da je dae gin verschillen in vindt.
Wat neme me op? En waer-a je vadder op moe lette
[edit | edit source]Alla, 'ier op Wiktionary is ielk woôrd uut ielke taele welkom eej, dus ok d'Oôst-Vlaomse. Mae me leie wè sterk de naedruk op de woôrden uut d'Oôst-Vlaemse dialecten in Zeêland. Zukke bin te vinden in 't Woordenboek der Zeeuwse dialecten. 'n Oôst-Vlaoms woôrd dat-a op Zeêuwse grond vòkomt kriegt ok de prioriteit op lemma's: 't kopje "Oôst-Vlaems" komt dan onder 't Zeêuws, mae boven de rest te staen. Dat geldt nie vò Oôst-Vlaemse woôrden die-a allêne in Belgen bekend bin.
Kort gezeid: bie Oôst-Vlaomse woôrden uut Zeêland is de volgorde
- nie-taelgebonde
- Zeêuws
- Oôst-Vlaems
- aore taelen
Bie Oôst-Vlaomse woôrden uut Belgen is de volgorde
- nie-taelgonde
- Zeêuws
- aore taelen, mee "Oôst-Vlaems" gewoon bie d'O
Spellienge
[edit | edit source]'t WZD spelt Oôst-Vlaomse woôrden zò op z'n eigen manier. 'Ier doeë me dat meêr volgens de regels van de Noe-spellienge, of lae me zeie: in de geêst van de Noe-spellienge. D'n typisch Oôst-Vlaomse klank die 't WZD as úù schrieft, schrieve men 'ier liever as uuë. Vaste regels volge meschien laeter nog.