Wt/zea/'Ulpe:Nederlands
Dit is 'n 'ulpblad, bedoeld vo korte achtergrondinformatie over 'n taele. Deze informatie is bedoeld vo de gebruker t'elpen bie vraegen die 'n drôge vertaelienge nie zòmae beantwoorde kan.
|
Nederlands is oôns aollemaele vertrouwd. 't Is 't naeste zusje van 't Zeêuws - somste zeie dat 't Zeêuws t'r 'n dialect van is. Vò vee Zeêuwen, zelfs zukken die-a van 'uus uut Zeêuws praote, is 't Nederlands de taele die ze veruut 't meêste gebruke.
Wat verstae me onder Nederlands?
[edit | edit source]Da's 'n goeie vraege. 't Zeêuws oor bevòbbeêld nog meêstentieds as Nederlands dialect gezieë, awast eit 't wè z'n eigen ISO 639-code. 't Limburgs en Nedersaksisch bin erkend as streektaelen, mae ore ok nog dikkels as Nederlandse dialecten gezieë. Bie 't 'Ollands en 't Braebants gaet 't feitelijk noôit anders: gin mense maekt daer aparte taelen van.
En toch b'andele me die 'ier nie as Nederlands. Oôns wille, deudat 't Zeêuws bie oôns 't centrum van andacht is, aolle ruumte geve an de traditionêle dialecten. As aparte taelen ore daerom b'andeld:
- Zeêuws
- West-Vlaems
- Oôst-Vlaems (daeronder de dialecten van 't Land van 'Ulst, vò oôns dus vreêd belangriek!)
- 'Ollands (inclusief Utrechts, mae zonder Stasvries)
- Braebants
- Kleverlands
- Limburgs
- Nedersaksisch/Platduuts
- Stasvries en verwanten
en ok afgeleide taelen en creooltaelen as 't
- Afrikaons
- Jersey-'Ollands
- Petjoh
- Javindo
- de Zeêuwse creooltaelen Berbice-Nederlands, Neger'ollands en Skepi
Wat bluuft 'r dan nog over? Alla, aolles wat-a gin traditioneêl dialect is. Dat wil zeie:
- 't Standaerdnederlands, of 't noe uut Nederland, Belgen of Surinaome is;
- Aolle vurmen van Substandaerdnederlands, daeronder
- Poldernederlands
- Verkaovelingsvlaems
- Surinaomse volkstaele
- straettaele
- (ander) regionaol gekleurd Nederlands zòas 't Heerlens-Nederlands
- 't Vroegnieuwnederlands, as 't nie aol te dialectisch gekleurd is (in dat leste geval kunne me 't eventueel onder Zeêuws, 'Ollands, Braebants etc. zette)
Wat dat leste punt angaet: bedienkt dan ok Oudnederlands en Middelnederlands as aparte taelen ore b'andeld.
Waerom neme me Nederlandse woôrden op?
[edit | edit source]Je zou kunne zeie dan me dat 'ier nie nôdig 'ebbe. Zeêuwen praote toch aollemaele Nederlands, dus waerom zou je in 't Zeêuws uut moete leie wat-an Nederlandse woôrden beteikene? Nou, daer è me 'n paer goeie redens vò.
Om te beginnen is 't principe dan aolle taelen 'ier welkom bin. Oônze grôten broer is dae zeker gin uutzonderienge op. In de tweêde plekke is 't nog mae de vraeg of aolle Zeêuwen wè zò perfect Nederlands kunne. 'Oevee mensen zeie d'r nie van "wreed goed" of "een gezeggelijk weertje"? D'r bin bie vee woôrden verschillen in gebruuk tussen Zeêuws en Nederlands, en die verschillen moe me in de verve zette.
Mae de belangriekste reden is 'n praktische. Me rekene d'rop dan vee Zeêuwen, import of nie, wè Zeêuws wille lêre. Vroeger was dat 'eêl vremd, mae noe, dan minder'eidstaelen d'r eige altoos meêr ore laete, oort 'n taele as 't Zeêuws serieuzer genome. Vee mensen wille toch de taele van ulder provincie kunne spreke. Vee aore mensen praote meschien wè Zeêuws, mae wille 't toch wat beter lêre. Zukke mènsen kunne 'ier dan zoeke op 't Nederlandse woôrd en zò de Nederlandse vertaelienge vinde.
Mae è me daevò dan nie de Nederlandse Wiktionary? Moete Nederlandstaeligen bie 't lêren van 'n aore taele nie gewoon 'ulder "eigen" woôrdenboek gebruke? Impersipe wè. Mae onder oôns gezeid en gezwege, bie nl:wiktionary is t'r nie zòvee ruumte vò streektaelen. D'r is nie vee expertise en an dialectverschillen wille z'ok nie echt. Ze neme dae liever lemma's op van taelen mee 'n dujelijke standaerd: zò is 't, dit en niks aors moe je lêre. Oôns bin echt 'elemaele ingericht op 'n streektaele, die-a per plekke verschille kan.
Wae moe je vedder op lette?
[edit | edit source]Nederlandse lemma's bin impresipe opgebouwd zòas aolle andere. Tweê punten bin d'r wezenlijk anders:
- As 'n Zeêuws woôrd meêr as eên variant ei mee 'n breêd gebruuk, voegt die dan aollemaele toe bie de vertaelienge. J'oef nie ielken durpsvariant d'rbie te zetten, mae achter aardappel moe toch echt zowè aerpel as petaote stae. Zò is 'n Nederlandstaelige gebruker gewaerschoewd dan d'r meêr Zeêuwse vertaeliengen meugelijk bin, en kan t'n gae kieke welke waer gebruukt oor.
- Citaoten ore nie vertaeld. 't Nederlands oor bekend genoeg verondersteld om Nederlandse citaoten zò wè te begriepen. Bie aore taelen vertaele me ze impersipe wè.