Wt/zea/'Ulpe:Oudnederlands
Dit is 'n 'ulpblad, bedoeld vo korte achtergrondinformatie over 'n taele. Deze informatie is bedoeld vo de gebruker t'elpen bie vraegen die 'n drôge vertaelienge nie zòmae beantwoorde kan.
|
't Oudnederlands is d'eêste faose van 't Nederlands in breje zin, dus ok van 't Zeêuws. 't Begin bie de Groôte Volksver'uziengen (vuufde eêuwe) en loôpt zò'n bitje toet 1150. 't Oor ok wè Oudnederfrankisch genoemd. 't Middelnederlands kom t'rnae.
Wat-a je wete moete
[edit | edit source]'t Oudnederlands wier vreêd weinig opgeschreve. Nederland en Belgen waere in dien tied vreêd dun bevolkt, d'r konde mae weinig mènsen leze en as t'r toch wat geschreve wier, gebeurde dat meêstentieds in 't Latijn. D'r bin mae tweê langere bronnen in, de Wachtendonckse Psalmen en de Leidse Williram (ok wè Egmondse Williram), en aollebei bin ze problemaotisch omdan ze op Duutse leiers vrommegae. Vedders moe me 't doeë mee korte fragmenten (dikkels net zò problemaotisch) en glossen - losse woorden - in Latijnse teksten. Ku je begriepe da je 'ier op Wiktionary nogal is 'n gereconstrueerde vurm ziet. Zò'n vurm oor mee 'n starretje angegeve, bievobbeeld *gruon (Oudnederlands vò groen).
D'r waeren a dialectverschillen, mae die waere nog nie zò vreêd groôt. Alleêne 't Limburgs begin z'n eige 'oe langer 'oe meêr al af te teêkenen. In 'Olland en Zeêland wier an 't begin nog glad gin Frankisch geklapt, alleêne Oudvries; pas naedan de Franken de Friezen onder de voete liepen, begon 't Oudnederlands z'n eige 'ier langzaem te verspreien.
Spellienge
[edit | edit source]'t Oudnederlands wier intuïtief gespeld mee 'n spellienge die dienken doet an 't 'Oôgduuts uut d'nzelfden tied. Verschillen tussen lange en korte klienkers wiere nie opgeschreve. In lemmateksten geve me die an mee 'n macron ('n streekje bove de letter); in artikelnaemen doeë me da nie. 't Woord hus 'ʼuus' moe (in de toekomst) te vinden weze onder hus, mae in lemmateksten (bevobbeeld 'ier) as ulpe hūs. (D' uutspraek is trouwens 'hoe:s').
Dikkels draeg de spellienge de sporen van 'n Duuts orgineel. Dat is voraol in de Williram zò. De schriever schrief bevobbeeld sezzon 'zette' as t'n overdujelijk setton bedoelt (dit leste wete me uut wetenschappelijk onderzoek). In zukke gevallen oor de spellienge geïdealiseerd en gae je op Wiktionary gewoon setton vinde.