Wp/kus/Greater Accra Region

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Greater Accra Region
Greater Accra Region
region of Ghana
Inception23 July 1982 Dɛmisim gbɛlima
ContinentAfrica Dɛmisim gbɛlima
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
CapitalAccra Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in time zoneGreenwich Mean Time Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location5°45′0″N 0°0′0″E Dɛmisim gbɛlima
Shares border withCentral Region, Eastern Region, Volta Region Dɛmisim gbɛlima
Language usedGhanaian Pidgin English, Dangme, Ewe, Ga Dɛmisim gbɛlima
Email addressmailto:info@gtarcc.gov.gh Dɛmisim gbɛlima
Official websitehttp://www.gtarcc.gov.gh/ Dɛmisim gbɛlima
Map

Greater Accra Region pɔɔdi gat Ghana Region nam piinɛ ayuobʋ (16) la, di labisim anɛ wʋʋ 3,245 square kilometres.[1]Nɛ’ anɛ nwɛnɛ yinne du’al anaasi kɔbiga pʋʋgin (1.4 per cent) yi Ghana teŋ la wʋsa ni. Region la mɔr nidib bɛdegʋ ka ba kal an 5,455,692 in 2021, dinɛ zɛm nɛ 17.7 kɔbiga pʋʋgin.[2][3][4]

Labakʋda

1960 ni, Greater Accra, ka ba da buon ye Accra Capital District, da paasnɛ Eastern Region sʋ’ʋlim. Amaa di da tʋmnɛ di kɔn’ dɔlisid Minister kanɛ gɔsid local government la. Din yi 23 July 1982, Greater Accra Region da maal Greater Accra ka di an regioni  di kɔn’ dɔlisid Law (PNDCL 26).Din an si’em[5]

Zin’ig nɛ labisim

Greater Accra Region tɔtnɛ nɛ Eastern Region, Volta Region, Gulf of Guinea, nɛ Central Region. Dinɛ an region kanɛ pɔɔdi gat Ghana region nam piinɛ ayuobu (16) la wusa nɛ labisim.

Zin’ivɛnlla

Parks

Recreation areas

  • ·        National Museum
  • ·        La Pleasure Beach
  • ·        Kokrobite Beach
  • ·        Coco Beach Resort
  • ·        Cocoloco Beach
  • ·        Korle Beach Resort
  • ·        Next Door Beach Resort
  • ·        Manet Paradise
  • ·        Ada Paradise Beach
  • ·        Ningo-Prampram Beach
  • ·        Rufus Green Parks
  • ·        Labadi Beach
  • ·        Laboma Beach
  • ·        Titanic Beach
  • ·        Bojo Beach
  • ·        Sandbox beach Club
  • ·        Afrikiko
  • ·        Bloombar

National monuments

National historic sites

Malima

Ga nam maan Homowo malima,dinɛ gbinni an ye  "fʋ na la’ tɔn’ɔs." Malʋŋ kaŋa pin’ilnɛ yʋma ka’ bɛnnɛ nwa. Ba maanɛ dinɛ tiend kɔm tita’akanɛ da paae Ga nidib sixteenth century la ni. Di ani diib ,malʋŋ ka an sankanɛ an sunsan’aŋ tis Ga yʋʋmpʋkʋdʋgin dim.[7]

Zin'ivɛnlla sieba

·        Fishing port at Jamestown

·        Du Bois Memorial Center for Pan-African Culture

·        George Padmore Research Library on African Affairs

·        Agblobloshie Market

·        Makola Market

·        Trade Fair Center

District Capital Constituency Member of Parliament Party
Ablekuma Central Municipal Lartebiokorshie Ablekuma Central Dan Abdul-latif NDC
Ablekuma North Municipal Darkuman Ablekuma North Sheila Bartels NPP
Ablekuma West Municipal Dansoman Ablekuma West Ursula G Owusu NPP
Accra Metropolitan Accra Ablekuma South Alfred Okoe Vanderpuije NDC
Odododiodio Edwin Nii Lante Vanderpuye NDC
Okaikwei Central Patrick Yaw Boamah NPP
Okaikwei South Dakoa Newman NPP
Ada East Ada Foah Ada Comfort Doyoe Cudjoe-Ghansah NDC
Ada West Sege Sege Christian Corleytey Otuteye NDC
Adenta Municipal Adenta Adenta Mohammed Adamu Ramadan NDC
Ashaiman Municipal Ashaiman Ashaiman Ernest Henry Norgbey NDC
Ayawaso Central Municipal Kokomlemle Ayawaso Central Henry Quartey NPP
Ayawaso East Municipal Nima Ayawaso East Naser Toure Mahama NDC
Ayawaso North Municipal Accra New Town Ayawaso North Yussif Issaka Jajah NDC
Ayawaso West Municipal Dzorwulu Ayawaso West Lydia Alhassan NPP
Ga Central Municipal Sowutuom Anyaa-Sowutuom Dickson Adomako Kissi NPP
Ga East Municipal Abokobi Dome-Kwabenya Sarah Adwoa Safo NPP
Ga North Municipal Amomole Trobu Moses Anim NPP
Ga South Municipal Ngleshie Amanfro Bortianor-Ngleshie-Amanfrom Sylvester Tetteh NPP
Domeabra-Obom Sophia Karen Edem Ackuaku NDC
Ga West Municipal Amasaman Amasaman Akwasi Owusu Afrifa-Mensah NPP
Korle Klottey Municipal Osu Korle Klottey Zanetor Agyeman-Rawlings NDC
Kpone Katamanso Municipal Kpone Kpone-Katamanso Joseph Akuerteh NDC
Krowor Municipal Nungua Krowor Agnes Naa Momo Lartey NDC
La Dade Kotopon Municipal La Dade Kotopon Rita Naa Odoley Sowah NDC
La Nkwantanang Madina Municipal Madina Abokobi-Madina Francis-Xavier Kojo Sosu NDC
Ledzokuku Municipal Teshie Ledzokuku Benjamin Ayiku Nartey NDC
Ningo Prampram Prampram Ningo-Prampram Samuel George Nartey NDC
Okaikwei North Municipal Tesano Okaikwei North Theresa Lardi Awuni NDC
Shai Osudoku Dodowa Shai-Osudoku Linda Obenewaa Akweley Ocloo NDC
Tema Metropolitan Tema Tema Central Yves Hanson-Nortey NPP
Tema East Isaac Ashai Odamtten NDC
Tema West Municipal Tema Community 18 Tema West Carlos Kingsley Ahenkora NPP
Weija Gbawe Municipal Weija Weija Tina Gifty Naa Ayeley Mensah NPP

Buudi banɛ ani

Nidib kal

Center of population dinɛ bɛ Greater Accra region bɛ Greater Accra Metropolitan Area banɛ an Accra Metropolitan, Tema Metropolitan, Adenta Municipal, La Nkwantanang Madina Municipal District, Ashaiman Municipal, Ledzokuku-Krowor Municipal, Ga East Municipal, Ga West Municipal, nɛ Ga South Municipal districts[8]

Yuum tusa ay nɛ piiga (2010) nidib kaalʋg la pa’al ye, region la nidib kal anɛ miliyɔŋ anaasi, tusa piiga nɛ pisnu nɛ anaasi (4,010,054), ka di an region of Ghana kanɛ tia’ali ayi bɛ Ashanti Region nya’aŋ.

Nidib kal
Year Pop. ±%
1984 1,431,099 —    
2000 2,905,726 +103.0%
2010 4,010,054 +38.0%
2021 5,455,692 +36.1%
[9]

Buudi nam

Ga banɛ paas Ga-Dangme an banɛ sʋ’oe Accra. Banɛ zu’oe gaad buudi banɛ kpɛlim ka ska sʋ’oe Greater Accra Region, ba anɛ 18.9%.[10]

Immigration

Nidib yinne du’ali atan kɔbiga oʋʋgin (1.3%) banɛ bɛ Greater Accra Region la ka’ Ghana nidiba.

Nimbanɛ zu’oe  Accra gat buudbanɛ bɛ ani la anɛ Akan, ba anɛ pistan nɛ awai du’ali anii kɔbiga pʋʋgin (39.8%). Banɛ tia’al anɛ Ga-Dangme banɛ an 30.7%. Nɛ’ nya’aŋ 18% Ewe nam.[11] Ga banɛ paas Ga-Dangme an banɛ sʋ’oe Accra. Banɛ zu’oe gaad buudi banɛ kpɛlim ka ska sʋ’oe Greater Accra Region, ba anɛ 18.9%. Fante nami tia’al, ba anɛ 10%.

Nidib kal

1960 nidib kaalʋg la ni Greater Accra Region da anɛ 491,817. 2000 kal la da anɛ 2,905,726. 2010 da anɛ 4,010,054.[12]

Pʋ’ʋsim

Nimbanɛ bɛ Greater Accra region pʋ’ʋsid pʋ’ʋs-sieba nwa[13]

Kristo biis pʋ’ʋsim – 77.8%

Mɔɔm pʋ’ʋsim–16.2%

Pʋ’ʋsbanɛ kpɛlim – 4.6%

Ba’amaannib – 1.4%

Suoya bɛɛ pala

Greater Accra region mɔr Kotoka International AirportAccra. Airport nɔ’ɔsid nidib ken zin’is kɔn’ɔb kɔn’ɔb Ghana kpɛla, Africa continent la ni nɛ continent sieba.

Di mɔr National highways nam anaasi (4) – N1, N2, N4 nɛ N6 – ka mɔr Regional highway yinne (1) dinɛ an R40 – dɔl Greater Accra region tensʋk.

N1 kpɛn’ɛdnɛ region la, ka Ada lɛbid nya’aŋ ka di tuon kidigid N2 bɛ Tema, Ghana Road Network Tetteh Quarshie Interchange la ni, paad N6 bɛ Achimota.

Di dɔlnɛ Kokrobite yit region kpɛn’ɛd Weija zin’ikanɛ ka di tɔlisidi dɔl Central Region wa’ae Elubo bɛ Western region la.

N2 kirignɛ Eastern Regional titɔdig kpɛn’ɛdi Asikuma ka nwɛdig nya’aŋi wa’ae Upper East Region, ka naaed Kulungugu. N4 dɔlnɛ dagɔbʋgʋ yi Tetteh Quarshie Interchange la ni, ka N6 pin’in Achimota. Highways bama nwaaenɛ region la nya’aŋ ka naae KumasiAshanti Region la.

Ba mɛ lɛm mɔr ziriga suor (railway line) dinɛ tɔ’ɔŋ Accra nɛ Tema.

Gbaʋŋ zamisʋg

Senior High School nam

Christian Methodist Senior High School

Accra Academy

St. Martins Senior High School

Accra Girls Senior High School

Accra High School

Accra Wesley Girls' High School

Achimota Senior High School

Ebenezer Senior High School

Holy Trinity Cathedral Senior High School

Kaneshie Senior High School

Kinbu Senior High School

Presbyterian Senior High School, Osu

Wesley Grammar Senior High School

St. Mary's Senior High School

St. Margaret-Mary Senior High School

Sacred Heart Vocational Institute

Accra Technical Training Centre

Accra Wesley Girls' Senior High School

Chemu Senior High School

Manhean Senior High School

Tema Senior High School

Methodist Day Senior High School

Presbyterian Senior High School, Tema

Our Lady Of Mercy Senior High School

Tema Technical Institute

Labone Senior High School

Presbyterian Senior High Sch, La

St. Thomas Aquinas Senior High School

Armed Forces Senior High Technical

Amasaman Senior High Technical School

St. John's Grammar Senior High School

Ngleshie Amanfro Senior High School

Odorgonno Senior High School

West African Senior High School

Presbyterian Boys' Senior High School, Legon

Ada Senior High School

Ada Technical Institute

Ada Senior High Technical School

Osudoku Senior High School

Ningo Senior High School

Prampram Senior High School

Ashaiman Senior High School

Don Bosco Senior High Technical School

Nungua Senior High School

O'reilly Senior High School

Presbyteian Senior High School, Teishie

Teishie Technical Training Centre

The Morning Star International High School, Dodowa

Kpone Community Day Senior High School

Kwabenya Community Day Senior High School

Frafraha Community Day Senior

Ghanata Senior High School

Higher education

Greater Accra mɔr public four-year institution nam atan,University of Ghana bɛ Accra, Ghana Institute of Journalism nɛ University of Professional Studies, East Legon, Accra. Asʋ’o-m-mɛŋ university nam nɛ university colleges bɛ region la ni.

Accra Institute of Technology, Cantonments, Accra

Ghana Technology University College, Tesano, Accra

Islamic University College, East Legon, Accra

Knutsford University College, East Legon, Accra

Methodist University College, Dansoman, Accra

Regent University College of Science and Technology, Mataheko, Accra

Central University, Mataheko/Miotso, Accra

Advanced Business University College, Kaneshie, Accra

African University College of Communications, Adabraka, Accra

Wisconsin International University College, North Legon, Accra

Valley View University, Oyibi, Accra

Regional Maritime University, Nungua

Pentecost University College, Sowutuom

Jayee University College, McCarthy Hills

Maranatha University College, Sowutuom

University of Applied Management, Ghana Campus, McCarthy Hill 18th Avenue

Zenith University College, LA-Behind Ghana Trade Fair Centre, Accra

Radford University College, East-Legon, Accra

University of Professional Studies, Accra East-Legon, Ghana

Webster University, Ghana Campus, East Legon, Accra

Accra College of Medicine, East Legon, Accra

Family Health Medical School, Teshie, Accra

Shopping centre nam nɛ ban bɛ zin’isieba

Accra Mall - Tetteh Quarshie Roundabout

Melcom Shopping Centers- Accra Central,Adabraka, North Industrial Area, Spintex, Teshie, La, Dansoman, East Legon, Madina, Fafraha, Achimota, Wejja, Kasoa etc.

Marina Mall - Airport Area

West Hills Mall - Weija

Oxford Street Mall - Osu

Junction Mall - Nungua

Achimota Mall - Achimota

A&C Mall - East Legon

Palace Malls - Spintex, Atomic Junction

China Mall – Spintex

Ninwisigir

Accra Hearts of Oak, Premier League Football

Great Olympics, Premier League Football

International Allies F.C., Division One League

Liberty Professionals, Division One League

Tema Youth F.C., Division One League

Legon Cities F.C., Premier League Football

Accra Lions F.C, Premier League Football

Nintitada banɛ yi ani

Famous native citizens of Greater Accra
# Citizen Settlement
1 Terry Darious N Gibson Nima/Korle Gono
2 Stonebwoy Ashaiman
3 Joselyn Canfor Dumas Accra
4 Azumah Nelson Accra
5 Arthur Wharton Accra
6 Nana Aba Anamoah Accra
7 Asamoah Gyan Accra
8 Leo Myles-Mills Accra
9 Shatta Wale Korle Gonno
10 Serwaa Amihere Accra
11 Samuel Darko Accra

Gbanvɛɛnsa

  1. https://www.gtarcc.gov.gh/index.php/about-gar/
  2. https://web.archive.org/web/20181222235005/http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010phc/Census2010_Summary_report_of_final_results.pdf
  3. https://web.archive.org/web/20181117194242/http://www.ghana.gov.gh/index.php/82-greater-accra
  4. http://pubs.iied.org/pdfs/G02540.pdf
  5. https://web.archive.org/web/20101102185900/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=1&sa=26
  6. https://beautifulghana.com/listing/lakeside-marina-park/
  7. https://web.archive.org/web/20150627200211/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=1
  8. http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=jii;view=text;rgn=main;idno=4750978.0016.105
  9. http://www.citypopulation.de/en/ghana/cities/
  10. https://www.ghanayello.com/company/6653/La_Community_Bank_Ltd
  11. https://web.archive.org/web/20180223225526/http://www.ghana.gov.gh/index.php/about-ghana/regions/greater-accra
  12. https://web.archive.org/web/20180223225526/http://www.ghana.gov.gh/index.php/about-ghana/regions/greater-accra
  13. https://web.archive.org/web/20150627200211/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=1