Wp/kus/Volta Region

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Volta Region
Volta Region
region of Ghana
Native labelVolta Dɛmisim gbɛlima
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
CapitalHo Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in time zoneGreenwich Mean Time Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location6°30′0″N 0°30′0″E Dɛmisim gbɛlima
Shares border withGreater Accra Region, Eastern Region, Oti Region Dɛmisim gbɛlima
Phone number+233 362 290044 Dɛmisim gbɛlima
Email addressmailto:info@voltaregion.gov.gh Dɛmisim gbɛlima
Official websitehttp://voltaregion.gov.gh/ Dɛmisim gbɛlima
Map

Volta Region (bɛɛ Volta) dinɛ bɛ Ghana la anɛ Ghana region nam piinɛ ayuobʋ la yinne, ka Ho aan di tempʋtita’ar.[1][2] Di tɔd nɛ Republic of Togo Ya-tuona baba ka tɔd nɛ Lake Volta Ya-nya’aŋ baba. Di mɔrnɛ dministrative districts ban pisi nɛ anu, region la mɔr ethnic groups bɛdegʋ[3] nɛ buudi bɛdegʋ, ba sieba anɛ Ewe, Guan, nɛ Akan nidib. Guan nidib la sieba anɛ Lolobi, Likpe, Akpafu, Buem, nɛ Nkonya (baɛ yʋ’ʋm paasi Oti region) nidib. New Patriotic Party da nwaae Oti regioni yinɛ Volta Region December 2018. Volta Region nidib la bɛdegʋ anɛ Ewe nam. Ba mi’ Volta Region nidib nɛ ba malima nɛ yʋʋma yɛla ka sieba an Agbadza, Borborbor nɛ Zigi.[4][5]

Pin’ilʋg

Ba da maal Volta region nɛ dɔlisid state union yi British Togoland dinɛ da paas German protectorate bɛ Togoland. British la da kɛ ka di paas Gold Coast dinɛ da tiaki lieb Trans-Volta Togoland.[6]

Buudi banɛ bɛ ani

Buudi banɛ zu’oe ka sʋ’oe Volta Region (Togoland / British Togoland) anɛ Ewe  (ka ba kal an 68.5%). Ba pʋnɛ buudi bɛdegʋ; Anlo Ewe, Tongu Ewe, Wedome Ewe, Ave Ewe nɛ Avenor Ewe. Buudi sieba mɛ anɛ Guan nidib (banɛ kalli an 9.2%), Akan (banɛ kalli an 8.5%), nɛ Gurma (banɛ kalli an 6.5%).[7][8]

District banɛ bɛ Volta Region

District banɛ bɛ Volta Region
# MMDA Name Capital MMDA Type Chief Executive Start Date Constituency Member of Parliament Party
1 Adaklu Adaklu Waya Ordinary Kadey Phanel Donkoh 1 June 2017[9] Adaklu Kwame Governs Agbodza NDC
2 Afadjato South Ve Golokwati Ordinary James Etornam Flolu 1 June 2017[10] Afadjato South Angela Oforiwa Alorwu-Tay NDC
3 Agotime-Ziope Kpetoe Ordinary John Kwaku Amanya 1 June 2017[11] Agotime-Ziope Charles Akwasi Agbeve NDC
4 Akatsi North Ave-Dakpa Ordinary Prince Sodoke Amuzu 1 June 2017[12] Akatsi North Peter Kwasi Nortsu-Kotoe NDC
5 Akatsi South Akatsi Ordinary Leonelson Adzidogah 1 June 2017[13] Akatsi South Bernard Ahiafor NDC
6 Anloga Anloga Ordinary Seth Yormewu 15 May 2018[14] Anlo Richard Kwami Sefe NDC
7 Central Tongu Adidome Ordinary Thomas Moore Zonyarah 1 June 2017[15] Central Tongu Alexander Roosevelt Hottordze NDC
8 Ho Ho Municipal Prosper Kofi Pi-Bansah 1 June 2017[16] Ho Central Benjamin Komla Kpodo NDC
9 Ho West Dzolokpuita Ordinary Ernest Victor Apau 1 June 2017[17] Ho West Emmanuel Kwasi Bedzrah NDC
10 Hohoe Hohoe Municipal Andrews Teddy Ofori 1 June 2017[18] Hohoe John-Peter Amewu NPP
11 Keta Keta Municipal Godwin Edudji Effah 1 June 2017[19] Keta Kwame Dzudzorli Gakpey NDC
12 Ketu North Dzodze Municipal Anthony Avogbedor 1 June 2017[20] Ketu North James Klutse Avedzi NDC
13 Ketu South Denu Municipal Edem Elliot Agbewornu 1 June 2017[21] Ketu South Dzifa Abla Gomashie NDC
14 Kpando Kpandu Municipal Ernest Theophilus Quist 1 June 2017[22] Kpando Della Adjoa Sowah NDC
15 North Dayi Anfoega Ordinary Kudjo Edmund Attah 1 June 2017[23] North Dayi Joycelyn Tetteh NDC
16 North Tongu Battor Dugame Ordinary Richard Collins Arku 7 January 2017[24] North Tongu Samuel Okudzeto Ablakwa NDC
17 South Dayi Kpeve New Town Ordinary Ernest Patrick Mallet 1 June 2017[25] South Dayi Rockson-Nelson Kwami Dafeamekpor NDC
18 South Tongu Sogakope Ordinary Emmanuel Louis Agama 1 June 2017[26] South Tongu Kobla Mensah Wisdom Woyome NDC

Districts bama yʋ’ʋm bɛ nɛ Oti Region dinɛ ka ba da maal yʋʋm tusa ayi nɛ piinɛ awai nwadisa ayi la dabpiinɛ anu daar (15 February 2019).[27]

Districts banɛ bɛ Oti Region
# MMDA Name Capital MMDA Type Chief Executive
1 Biakoye Nkonya Ahenkro Ordinary Comfort Attah
2 Jasikan Jasikan Ordinary Lawrence Aziale
3 Kadjebi Kadjebi Ordinary Michael Kofi Asiedu
4 Krachi East Dambai Municipal Patrick Jilima
5 Krachi Nchumuru Chindiri Ordinary Augustine Appiah
6 Krachi West Kete Krachi Ordinary Douglas Osei-Nti
7 Nkwanta North Kpassa Ordinary Jakayi Jackson
8 Nkwanta South Nkwanta Ordinary John Tarsun

Constituency nam

Constituency nam piinɛ anii bɛ region la ni ban nwaae Oti Region yi di pʋʋgin la. kʋdʋmin la, Volta Region da mɔrnɛ constituency nam ban piinɛ awai (19) yʋʋm tusa ayi (2000) nwadis piinɛ ayi vɔɔtʋg la ni, constituency nam pisi nɛ anaasi (24) yʋʋm tusa ayi nɛ anaasi Nwadis piinɛ ayi (December 2004) wadmaannib vɔɔtʋg la ni. Electoral Commission da yɔ’ɔg constituency paala anaasi paas kati wa’ae yʋʋm tusa ayi nɛ piinɛ ayi nwadis piinɛ ayi (December 2012) wadmaannib vɔɔtʋg la ni, ka di paas ka constituency nam la yʋ’ʋn an pisi nɛ ayuobʋ (26).[28][29]

Gbaʋŋ zamisʋg

University nam

Ghana Telecom University College yʋ’ʋn an Ghana Communication Technology University

University of Health and Allied Sciences

Evangelical Presbyterian University College

Ho Technical University

Princefield University College

Adonai University College

Nurses' Training and Colleges of Education nam

Ho Nurses' Training College

Keta Nursing and Midwifery Training College

Hohoe Midwifery Training College

Akatsi College of Education

Peki College of Education

Holy Spirit College of Education

St. Francis College of Education

St. Theresa’s College of Education

Senior High School nam

St. Paul's Senior High School (SPACO)

Some Senior High School (SOSEC)

Klikor Senior High Technical School (KLISTECH)

Bishop Herman College (BIHECO)

Kpando Senior High School

Keta Senior High Technical School

OLA Girls Senior High School (Ho)

Mawuko Girls' Senior High School

Mafi Kumase Senior High Technical School

Adidome Senior High School

Sogakofe Senior High School

Keta Business College

Wallahs Academy SHS (Ho)

Adaklu Senior High School, (Adaklu Waya)

Awudome Senior High School (AWUSCO), Tsito-Awudome

Ave Senior High School, Ave Dakpa

Ziope Senior High School

Mawuli Senior High School

St Prosper's College (HO)

Ideal College

Social Welfare Vocational Training Centre (SWEVCO), HO

Sonrise Christian High School

Abor Senior High School

Zion College

Tanyigbe Senior High School

Three Town Senior High School

Hohoe E.P Senior High School (HEPSS)

Vakpo Secondary School

Vakpo Secondary Senior High Technical

Kpedze Senior High School

Peki Senior High School

Shia Senior High School

Peki Senior High Technical School (Pestech)

Kpeve Senior High Technical School

Have Technical Institute

Anfoega Senior High School

Taviefe Senior High School

Agate Senior High School

Atiavi Senior High Technical School (Atiavi)

Alavanyo Senior High Technical School

E.P. Tech/Voc. Institute (Alavanyo)

Kpando Technical Institute

Leklebi Senior High School

Ve Community Senior High School (Ve Koloenu)

Tsito Senior High Technical School

Abutia Senior High Technical School

Sokode Senior High Technical School

St. Catherine Girls Senior High School

Wovenu Senior High Technical School, Tadzewu

Akatsi Senior High Technical School

Nimma’asim yɛla

Volta Regional Hospital bɛnɛ Ho. Nidib bɛdegʋ buoni di ye Trafalgar. University of Health and Allied Sciences (UHAS) da pin’i Ho la sʋŋya ka ba tikidi ka di yʋ’ʋn an Ho Teaching Hospital yʋʋm tusa ayi nɛ awai (2019) ni.[30][31] Gɔmena nimma’asim lʋga banɛ bɛ tempʋtita’arin la anɛ Ho Municipal Hospital nɛ Ho Polyclinic. Sibiti bama bɛ region la ni:

List of major hospitals in the Volta Region
District Location Hospital
Akatsi South Akatsi Akatsi District Hospital
St. Paul's Hospital
Ho Municipal Ho Ho Teaching Hospital
Ho Municipal Hospital
Ho Polyclinic
Hohoe Municipal Hohoe Hohoe Municipal Hospital
Keta Municipal Abor Sacred Heart Hospital
Keta Keta Government Hospital
Ketu South Municipal Aflao Ketu South Municipal Hospital
Kpando Municipal Kpando Margaret Marquart Catholic Hospital
North Dayi Anfoega Anfoega Catholic Hospital
North Tongu Adidome Adidome Hospital
Battor Catholic Hospital
South Dayi Peki Peki Government Hospital
South Tongu Sogakope Sogakope District Hospital

Togoland Congress

Togoland Congress (TCP) da anɛ Na’adɔkanɛ ka ba da pin’il yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisnu nɛ yinne (1951) la ni ye di mɔr nɔɔrnaalʋgʋ ken’ Ewe nam sʋʋgin na bɛ British Togoland nɛ French Togoland dinɛ an Ewe tɛɛns gʋn gʋn la. Ba da nyaŋ na’adɔɔg la May 1956 UN plebiscite ni British Togoland, dinɛ da mɔr nɔnaalʋgʋ ken’ British Trans-Volta Togoland nɛ Gold Coast, dinɛ da yuolum nya’aŋi lieb asʋ’ʋ-m-mɛŋ Ghana.[32][33][34]

9 May 1956, ba da maal vɔɔtʋg ye ba gɔs British Togoland nɛ French Togoland bɛog yɛla. nimbanɛ zu’oe ka da sʋ’oe teŋ la Ewe nam la, da pʋdignɛ ayi Togos. British Togoland nidib la da vɔɔt ye ma naal nɛ Gold Coast, ka Togo Ewe state da paas Gold Coast.[35][36]

Ewe nam la nimbanɛ da vɔɔt pisi nɛ ayi kɔbiga pʋʋgin la (42%) gɛɛsid British Togoland da nyɔnnɛ nɛ ban nɔk Togoland paas Ghana la, ba da bɔɔd ye ba mɔr Ewe banɛ British Togoland nɛ French Togoland ka ba bɛ kɔn’ɔb kɔn’ɔb Ewe state banɛ yʋ’ʋm bɛ Togo).[37][38]

Daba ayi’ nwa, ninsieba da duoe mɔɔd ye ba faaen Volta Region zin’isieba yi Ghana ka pʋdi di ye "Western Togoland" ka di yinɛ nimbanɛ pʋdi ba mɛŋ ye Homeland Study Group Foundation. Nimbama tuon gat anɛ Charles Kormi Kudzodzi.[39][40][41][42][43][44][45]

Zin’ivɛnlla

Nya’asim zin’is

Museum

Volta Regional Museum

Zuoya

Mount Afadja

Mount Adaklu

Mount Gemi

Zin’ivɛnlla sieba

Waterfalls

Tafi Agome Caves

Tafi Atome Monkey Sanctuary

Wli Waterfalls

Tagbo Falls

Amedzofe Falls

Biakpa Falls and Caves

Kpoeta waterfalls (at Ho West District)

Mount Afadja

Mount Gemi

Akpom Falls and limestone cave Logba Tota

Snake Village Liate Wote

Adidime waterfalls Klefe (at Ho Municipal)

Nintitada banɛ yi ani

Notable native citizens of Volta
# Citizen Settlement
1 Erica Nego Ho
2 Jerry Rawlings Keta
3 Kofi Awoonor Wheta
4 Peter Bossman Ho
5 Prof. A.C. Kuma Leklebi
Ave Kludze Hohoe
Fiifi Fiavi Kwetey Nogokpo
7 Dzifa Ativor Abutia
8 Ephraim Amu Abenase
9 Komla Dumor Aflao
10 Togbe Afede XIV Ho
11 Stonebwoy Alakple
12 Mz Vee Dzodze
13 John Dumelo Hohoe
14 Philip Gbeho Vodza
15 Kofi Adjorlolo Klikor
16 Edem Dzodze
17 John Peter Amewu Hohoe
19 Esther Ocloo Peki
20 Joseph Edward Michel Atikpui

Gbanvɛɛnsa

  1. http://ghanadistricts.com/Home/Region/9
  2. https://visitghana.com/attractions/volta-region-1/
  3. http://www.1district1factory.gov.gh/factories?region=volta
  4. https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/
  5. https://web.archive.org/web/20120103194849/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/regional-ministers
  6. https://books.google.com/books?id=iOAthp-d7BUC&q=1956+plebiscite&pg=PA131
  7. https://web.archive.org/web/20150911222140/http://www.ghana.gov.gh/index.php/about-ghana/regions/volta
  8. https://web.archive.org/web/20070926234201/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=7&sa=40&PHPSESSID=56a7bc7467f44316475c0e4af05a5e0b
  9. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/170
  10. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/171
  11. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/171
  12. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/173
  13. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/174
  14. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/259
  15. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/176
  16. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/177
  17. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/178
  18. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/179
  19. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/182
  20. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/183
  21. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/184
  22. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/185
  23. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/191
  24. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/192
  25. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/193
  26. http://www.ghanadistricts.com/Home/AllDLeaders/194
  27. http://www.ghanadistricts.com/Home/Region/15
  28. https://web.archive.org/web/20160304030049/http://politics.myjoyonline.com/pages/news/201206/88434.php
  29. https://www.modernghana.com/news/401456/ec-creates-45-new-constituencies.html
  30. https://www.uhas.edu.gh/en/public/news/ho-teaching-hospital-inaugurated.html
  31. https://www.moh.gov.gh/volta-regional-hospital-now-ho-teaching-hospital/
  32. https://en.wikipedia.org/wiki/Volta_Region#cite_note-35
  33. http://www.myjoyonline.com/opinion/2019/November-28th/opinion-history-of-trans-volta-togoland.php
  34. https://www.eaumf.org/ejm-blog/2017/12/13/british-togoland-trusteeship-approved-by-the-united-nations
  35. https://uca.edu/politicalscience/dadm-project/sub-saharan-africa-region/british-gold-coasttogoland-1946-1957/
  36. https://www.britishempire.co.uk/maproom/britishtogoland.htm
  37. https://en.wikipedia.org/wiki/Volta_Region#cite_note-pim-40
  38. https://doi.org/10.1017%2FS0022278X00014750
  39. https://www.ghananewssummary.com/news-item/6a16e3722b851f6bdab816c0b78425f3e84ca6ec5197f41c41e90e3594edc4c6
  40. https://www.africanews.com/2019/05/16/ghana-keen-on-crashing-western-togoland-separatist-dream/
  41. https://ghananewsonline.com.gh/just-in-ghanas-secret-agenda-against-western-togoland-also-known-british-togoland-exposed/
  42. https://www.pulse.com.gh/news/local/3-symbols-of-independence-seeking-western-togoland/prthzmk
  43. https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1107427051
  44. https://www.newsghana.com.gh/yeboah-benjamin-writes-trans-volta-togoland/
  45. https://www.bbc.com/pidgin/media-48211801