Wp/kus/Central Region

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Central Region
Central Region
region of Ghana
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
CapitalCape Coast Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in time zoneGreenwich Mean Time Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location5°30′0″N 1°0′0″W Dɛmisim gbɛlima
Shares border withWestern Region, Ashanti Region, Eastern Region, Greater Accra Region, Western North Region Dɛmisim gbɛlima
Language usedNkonya, Adele, Efutu, Tafi Dɛmisim gbɛlima
Map

Central Region anԑ Ghana administrative region nam piinɛ ayuobʋ la yinne. Tembanɛ giligi di anԑ Ashanti nԑ Eastern region, ba ni bԑ li dagͻbuk ka Western region bԑԑ li tuon ka Greater Accra region bԑԑ li nya’aŋ ka Gulf of Guinea bԑԑ li datiuŋ. Central region yʋ’ʋr laligya nԑ ban mͻr sakur sʋma nԑ ba ligidi zu’oe ka li yitnԑ ba industrial minerals nԑ tourism yɛla. Central region dim na nyaŋɛ nwԑ’ nyͻ’ͻg ye ba mͻr castle nam, forts nԑ beach nam ka li bԑ mu’ar la nͻͻrin.

Da’a diib nɛ zin’ivɛnlla

Central region anԑ zin’ikanɛ ka sakur nam zu’oe ka lԑn mͻr sakur sʋma banɛ bԑ tԑŋ la ni. Tʋʋmbanɛ zu’oe tԑŋin la anԑ service nam, paas nԑ salima tuud nԑ ziŋgban’adib. Cape Coast Castle nԑ Elmina Castle anԑ UNESCO World Heritage Sites tiend Trans-Atlantic slave trade la. Ghana zin’ivɛnlla paa bԑnԑ Central Region ka ba mͻr beach nam nԑ national park nam (Kakum National Park).[1] U. S Zugraan Barack Obama yiiga teŋ ka o da keŋ yʋʋm tusa ayi nԑ awai (2009) la da signԑ Cape Coast.

Castle bɛ Ghana

Na’asaabanɛ yi Portugal la da mԑ Elmina Castle la yʋʋm tʋsir, kͻbisnaasi nԑ pisnii nԑ ayi (1482) ka da ye São Jorge da Mina (St. George of the Mine) Castle, ka li giŋa an ye Mina bԑԑ Feitoria da Mina) dini ka ti yʋ’ʋm buon zina ye Elmina, la, ka li bԑ kambʋntԑŋ (da an Gold Coast region). Di da anԑ yiiga mԑkanɛ bԑ Gulf of Guinea ka ba mͻri kpiisid. Di anԑ na’asaanam mԑ kanɛ nam kpԑn bԑ Sahara tԑŋir. Ba da mԑ dinԑ yiiga ye ba mͻri kpiisid ka li nya’aŋ ka li yʋ’ʋn an suokanɛ ka Atlantic slave trade dim ɛԑnti zi’en. Dutch dim da faaen fort la ka bas Portugal dim yʋʋm tusir, kͻbisyuobʋ nԑ pistan nԑ ayͻpɔi (1637) la ni ka nͻk Portuguese Gold Coast la yʋʋm tusir, kͻbisyuobu nԑ pisnaasi nԑ ayi (1642) la ni. Dutch dim da kԑnԑ ka nidib kuosʋg la ken tuon ti paae yʋʋm tusir, kͻbisnii nԑ piinԑ anaasi. Zina Elmina Castle anԑ yʋʋmpʋkʋdʋg zin’ig ka da an zin’ikanɛ ka Werner Herzog da maal o film yʋʋm tusir, kͻbiswai nԑ pisnii nԑ ayͻpɔi la ka di yʋ’ʋr an Cobra Verde. UNESCO mi’ castle la ye World Heritage Site.[2][3]

Cape Coast Castle

Gbaʋŋ zamisʋg

Gɔmena University nam

Asʋ’ʋ-m-mɛŋ University nam

Training College nam nԑ Polytechnic nam

Senior High School nam

  • ·        Aburaman Senior High School, Abura/Asebu/Kwamank
  • ·        Academy of Christ the King, Cape Coast
  • ·        Adankwaman Sec/Comm, Assin Darman
  • ·        Adisadel College
  • ·        Aggrey Memorial Senior High School, Cape Coast
  • ·        Apam Senior High School
  • ·        Assin Manso Senior High School, Assin Manso
  • ·        Assin North Sec/Tech, Assin Asempanaye
  • ·        Assin Nsuta Senior High School, Assin Nsuta
  • ·        Assin State College, Assin Bereku
  • ·        Awutu-Winton Senior High School, Awutu/Efutu/Senya
  • ·        Besease Sec/Comm, Ajumako Besease
  • ·        Boa-Amponsem Senior High School, DUNKWA-ON-OFFIN
  • ·        Breman Asikuma Senior High School, Asikuma/Od/Brakwa
  • ·        Charity Comm Sch, Twifo Hemang
  • ·        Charity International Senior High School, Gomoa Manso
  • ·        Diaso Senior High School, Upper Denkyira
  • ·        Dunkwa Sec/Tech, Dunkwa -On-Offin
  • ·        Edinaman Day Senior School, Edin/Kom/Eguafo
  • ·        Effutu Sec/Tech, Cape Coast
  • ·        Ekumfi T.I Ahmadiyya Senior High School, Ekumfi Ekroful
  • ·        Eguafo-Abrem Senior High School, Edin/Kom/Eguafo
  • ·        Enyan Denkyira Senior High, Abura/Asebu/Kwamank
  • ·        Eyan Denkyira Senior High School, Ajumako/Enyan/Esiam
  • ·        Ghana National College
  • ·        Gomoa Sec/Tech, Gomoa
  • ·        Holy Child High School, Ghana
  • ·        Insaanyya Senior High Business School, Kasoa
  • ·        Jukwa Senior High, Twifo Hemang
  • ·        Komenda Senior High School Edin/Kom/Eguafo
  • ·        Kumfi T. I Ahmadiiyya Senior High, Abura/Asebu/Kwamank
  • ·        Kwanyako Senior High School, Agona Kwanyako
  • ·        Kwegyir Aggrey Senior High School
  • ·        Mando Day Senior High School, Ajumako/Enyan/Esiam
  • ·        Mankessim Sec/Tech, Mankessim
  • ·        Mfantsiman Girls' Secondary School
  • ·        Mfantsipim School
  • ·        MOSECO, Kasoa
  • ·        Nsaba Presby Senior High, Agona Nsaba
  • ·        Nyakrom Day Senior High, Agona Nyakrom
  • ·        Nyankumase Ahenkro Senior High, Fante Nyankomase
  • ·        Obama College, Mankessim
  • ·        Obiri Yeboah Senior High, Assin Fosu
  • ·        Obrakyere Sec/Tech Awutu/Efutu/Senya
  • ·        Odoben Senior High, Asikuma/Od/Brakwa
  • ·        Oguaa Sec/Tech, Cape Coast
  • ·        Pank Secondary Business College, Awutu Bawjiase
  • ·        Potsin T.I Ahm Senior High School, Gomoa Potsin
  • ·        S.D.A Senior High School, Gomoa Manso
  • ·        Saltpond Meth. Senior High, Saltpond
  • ·        Sammo Senior High School, Cape Coast
  • ·        Senya Senior High
  • ·        St. Augustine's College (Cape Coast)
  • ·        Swedru School of Business
  • ·        Swedru Senior high, Agona Swedru
  • ·        University Practice Senior High School
  • ·        Wesley Girls' High School
  • ·        Winneba Senior High, Winneba
  • ·        Moree Senior High Technical School

Diib

Nidib mi’ Central Region nԑ ba diib yɛla. Etsew nԑ Fantefante (zim ma’asa nԑ abԑ kpaam stew) an dikanɛ ka ba nɔŋ. Ba dit Kenkey nԑ Fufu nԑ stew nԑ zɛɛnd. Central Region dim diib bɛdegʋ yitnԑ kͻligin la.

Din pʋ si’em

Region la tʋmnɛ pɔlitical administration dɔlisid local government system. Region la pʋnɛ MMDA's nam pisinԑ ayi ka mͻr Metropolitan yinne, Municipal nama ayͻpɔi nԑ distric assembly nam piinԑ anaasi. Kpԑԑm kanɛ gͻsid Municipal nԑ District Assembly la, anɛ onԑ zi’e gɔmena nɔba zug ka lԑԑ di’ed paŋ yit Assembly la kpԑԑm (presiding member) kanɛ ka ba mԑŋ gaŋ la ni Bani yʋn bԑ nanana la wana:

District Capital Constituency Member of Parliament Party
Abura Asebu Kwamankese Abura-Dunkwa Abura-Asebu-Kwamankese Elvis Morris Donkoh NPP
Agona East Nsaba Agona East Queenstar Pokua Sawyerr NDC
Agona West Municipal Agona Swedru Agona West Cynthia Mamle Morrison NPP
Ajumako Enyan Essiam Ajumako Ajumako-Enyan-Essiam Cassiel Ato Baah Forson NDC
Asikuma Odoben Brakwa Breman Asikuma Asikuma-Odoben-Brakwa Alhassan Kobina Ghansah NDC
Assin Central Municipal Assin Foso Assin Central Kennedy Ohene Agyapong NPP
Assin North Assin Bereku Assin North James Gyakye Quayson NDC
Assin South Nsuaem Kyekyewere Assin South John Ntim Fordjuor NPP
Awutu Senya East Municipal Kasoa Awutu-Senya East Mavis Hawa Koomson NPP
Awutu Senya West Awutu Breku Awutu-Senya West Gizella Tetteh Agbotui NDC
Cape Coast Metropolitan Cape Coast Cape Coast North Kwamena Minta Nyarku NDC
Cape Coast South Kweku George Ricketts-Hagan NDC
Effutu Municipal Winneba Effutu Alexander Afenyo-Markin

(Deputy Majority Leader)

NPP
Ekumfi Apam Ekumfi Abeiku Crenstil NDC
Gomoa East Potsin Gomoa East Desmond De-graft Paitoo NDC
Gomoa Central Afransi Gomoa Central Naana Eyiah Quansah NPP
Gomoa West Esakyir Gomoa West Richard Gyan Mensah NDC
Komenda-Edina-Eguafo-Abirem Municipal Elmina Komenda-Edina-Eguafo-Abirem Samuel Atta Mills NDC
Mfantsiman Municipal Saltpond Mfantseman Ophelia Hayford NPP
Twifo Atti Morkwa Twifo Praso Twifo-Atii Morkwaa T.D. David Vondee NDC
Twifo/Heman/Lower Denkyira Hemang Hemang Lower Denkyira Bright Wireko Brobbey NPP
Upper Denkyira East Municipal Dunkwa-on-Offin Upper Denkyira East Festus Awuah Kwofie NPP
Upper Denkyira West Diaso Upper Denkyira West Daniel Ohene Darko NDC

Nintitada bani bԑ Central Region

Nintitada bani bԑ Central Region
# Yʋʋr Tԑŋ
1 Nana Ato Arthur Elmina
2 George Amoh Dunkwa-Offin
3 Ishmael Yartei Agona Swedru
4 Yvonne Nelson Cape Coast
5 Jackie Appiah Cape Coast
6 Menaye Donkor Agona Asafo
7 Paul Boateng Cape Coast
8 Van Vicker Cape Coast
9 Majid Michel Cape Coast
10 Michael Essien Cape Coast
11 John Mensah Cape Coast
12 Lydia Forson Cape Coast
13 Kwesi Amissah-Arthur Cape Coast
14 Paa Kwesi Nduom Elmina
15 Asamoah Boateng Kormantse
16 John Evans Atta Mills Cape Coast
17 Kwabena Kwabena Gomoa Mpota
18 Nathan Kwabena Adisi Gomoa Mpota

Gbanvԑԑnsa

  1. https://www.arcgis.com/apps/MapSeries/index.html?appid=3386911906db44db8ce72c5d925caec8
  2. https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/
  3. https://web.archive.org/web/20170704052607/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/regional-ministers