Wt/zea/voet

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands voet en Oudnederlands fuot van Oergermaons *fōts. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *pōd-s. In de verboge vurmen ao dat woord de nie-ablautende stam *ped-, mae vee dochtertaelen, ok 't Germaons, è ofwel d'n o-vurm, ofwè d'n e-vurm in aolle naemvaollen.

Omschrievienge

voet m

1. Onderste deêl van 't beên, daerat 'n mens op staet en mee gaet
2. Ouwe liengtemaet, 'n bitje meêr as 30 cm
3. 'n led, 'n kwart van 'n geslachte keu (mee de poôt t'r nog an)
4. anzet, begin (in verschillende uutdruksels)

Uutspraek

[vu(ː)t]

Verbugienge

voeten meêrvoud, voetje verkleinwoôrd, voete datief

Saemenstelliengen en afleiiengen

Voetebranners voetekotje voetekrauwer voeteliengen

voetêre voetere voetsele

voetje-lavoôi voetjeswasse voetvaegsel

Uutdruksels

• te voete, gaende, lôpende
  • ʼn Ziekte komt te paerde en gaet te voete, j'eit 't ineêns en 't gae mae bitje bie bitje weg
• Nie uut de voete(n) kunne, slecht kunne lôpe
  • Ergest nie mee uut de voete(n) kunne, ergest nie mee kunne omgae, d'r gin raed mee wete
• Zurge da je mee je voeten van 't ies bint, maeke da je weg bint vò da je 't d'r echt moeilijk mee kriegt
• Mee loôie voetjes, mee tegenzin
• ʼn jantje-stoôt-je-voetjes-nie, eên die altoos (te) verzichtig is
• Iemand 'n voetje geve, zurge da je van 'm afkomt
• Onder de voet(e) lôpe, overmeêstere
• ʼIe is onder de voet(e) gelôpe, ok: 'ie is t'r min an toe
• Van de voet op: van 't begin af
• An de voet van d'n berg, op de plekke daerat de berg begint
• Vò de voet (weg) werke, achter mekaore deuwerke en gewoôn mae beginne mee wat 't kortste bie leit
• Op handen in voeten, langzaem Goerees, Flakkees, ok: handjes-voetjes

Synoniemen

• poôt (ruug)

Aore spelliengen

voeːt Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Ontlêniengen in aore taelen

• voet, voeti, fut, futu, vut Neger'ollands
  • voet Maegdeneiland-Creooliengels
• fut Skepi
• futu Sranantongo (onzeker, ontlênienge uut 't Iengels liek waerschienlijker)
  • foetoe Aucaons

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 🦶
• Afrikaons: voet
• Araobisch: رِجْل‎ (riǧl) v, قَدَم‎ (qadam) v
• Chinees (Mandarijn): 腳, 脚 (jiǎo); 足 (zú) (literair)
• Duuts: Fuß m
• Esperanto: piedo
• Frans: pied m
• 'Ebreêuws: רגל‎ (regel) v
• Hindi: पैर (pair) m, पांव (pāmv) m
• 'Ollands: beên (zujelijk Zuud-'Ollands), bien (Noôrd-'Ollands en noôrdelijk Zuud-'Ollands) been (modern en Utrechts) o; voet, foet (deu 'eêl 't taelgebied, mae soms naebie onbekend) g
• Iengels: foot
• Italiaons: piede m
• Japans: 足 (あし, ashi)
• Latijn: pēs m

• Limburgs: voet (westelijk), voot (oôstelijk), vót (zuudoôstelijk) m
• Nederlands: voet m
• Nedersaksisch/Platduuts: voet, voot (Twents, Oôst-Achter'oeks), vout (Greuniengs, Vriezenveens), Foot (in Duusland) g/m
• Oudgrieks: πούς (pous) m
• Portugees: pé v
• Russisch: нога́ (nogá) v
• Spaons: pie m
• Skepi: fut
• Stasvries en verwanten: foët, fút (Stas), foet (Bildts), foêt (Midslands) g
• Swahili: mguu kl. 7,8
• West-Vlaems: voet m
• Westerlauwers Vries: foet g
  • Terschelliengs: foeët
  • Schiermonnikoôgs: fúet m

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1082-3

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'voet'

Nederlands

Etymologie

Ziet bie Zeêuws.

Omschrievienge

voet m

• voet (aolle beteikenissen)

Uutspraek

[vut], in Belgen ok [vuːt]

Verbugienge

voeten meêrvoud, voetje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

• klompvoet
• paardenvoet
• platvoet
• stinkvoet
• varusvoet
• versvoet
• voetbal
• voetenbank
• voetfetisj
• voetschimmel
• voetzool

Uutdruksels

Ziet ok bie been, gras, grond, hand, keizer, poot, reus, wereld en ziekte.

• aan iemands voeten liggen, eên anbidde
• dat heeft heel wat voeten in de aarde, dae moe nog vee vò gebeure
• dat is hem ten voeten uit, dat teikent 'm precies
• een wit voetje halen, 'n goeie beurte bie iemand maeke
• ergens een voet tussen de deur krijgen, ergest invloed kriege
• ergens voet aan de grond krijgen, ong. 'tzelfde
• geen voet buiten de deur zetten, altoos in d'n 'uze blieve
• iemand iets voor de voeten werpen, wat verwiete
• iemand/iets op de voet volgen, aolles volgens wat 'n doet / wat 'rmee gebeurt
• iemand op vrije voeten stellen, uut de gevangenisse laete
• iemand voor de voeten lopen
• iets met voeten treden, wat glad negêre
• met iemands voeten spelen, de zot mee iemand 'ouwe
• onder de voet gelopen worden, overlôpe ore
• op de oude voet verder gaan, deugae zòas 't a goeng
• op gelijke voet, as glieken
• op gespannen voet staan met iemand, gin goeie band è
• op grote voet leven, diere leve
• op staande voet, onmiddellijk
• op voet van oorlog staan
• (niet) uit de voeten kunnen met iets, (nie) wete 'oe a je ergest mee omgaet
• voet bij stuk houden, vast'ouwe an z'n principes
• voetje voor voetje, mee muzepasjes
• zich uit de voeten maken, wegweze

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie Zeêuws.

• voet Afrikaons
• voet Deens
• фут (foet) Russisch (mae ziet foot (Iengels))

Bronnen

• Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 928-32

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'voet'