Wt/zea/voet

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands voet en Oudnederlands fuot van Oergermaons *fōts. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *pōd-s. In de verboge vurmen ao dat woord de nie-ablautende stam *ped-, mae vee dochtertaelen, ok 't Germaons, è ofwel d'n o-vurm, ofwè d'n e-vurm in aolle naemvaollen.

Omschrievienge

voet m

Onderste deêl van 't beên, daerat 'n mens op staet en mee gaet
Ouwe liengtemaet, 'n bitje meêr as 30 cm
'n led, 'n kwart van 'n geslachte keu (mee de poôt t'r nog an)
anzet, begin (in verschillende uutdruksels)

Uutspraek

[vu(ː)t]

Verbugienge

voeten meêrvoud, voetje verkleinwoôrd, voete datief

Saemenstelliengen en afleiiengen

Uutdruksels

te voete, gaende, lôpende
- ʼn Ziekte komt te paerde en gaet te voete, j'eit 't ineêns en 't gae mae bitje bie bitje weg
Nie uut de voete(n) kunne, slecht kunne lôpe
- Ergest nie mee uut de voete(n) kunne, ergest nie mee kunne omgae, d'r gin raed mee wete
Zurge da je mee je voeten van 't ies bint, maeke da je weg bint vò da je 't d'r echt moeilijk mee kriegt
Mee loôie voetjes, mee tegenzin
ʼn jantje-stoôt-je-voetjes-nie, eên die altoos (te) verzichtig is
Iemand 'n voetje geve, zurge da je van 'm afkomt
Onder de voet(e) lôpe, overmeêstere
ʼIe is onder de voet(e) gelôpe, ok: 'ie is t'r min an toe
Van de voet op: van 't begin af
An de voet van d'n berg, op de plekke daerat de berg begint
Vò de voet (weg) werke, achter mekaore deuwerke en gewoôn mae beginne mee wat 't kortste bie leit
Op handen in voeten, langzaem Goerees, Flakkees, ok: handjes-voetjes

Synoniemen

poôt (ruug)

Aore spelliengen

voeːt Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Ontlêniengen in aore taelen

voet, voeti, fut, futu, vut Neger'ollands
- voet Maegdeneiland-Creooliengels
fut Skepi
futu Sranantongo (onzeker, ontlênienge uut 't Iengels liek waerschienlijker)
- foetoe Aucaons

Vertaeliengen

Nie-taelgebonde: 🦶
Afrikaons: voet
Araobisch: رِجْل‎ (riǧl) v, قَدَم‎ (qadam) v
Berbice-Nederlands: bautu
Chinees (Mandarijn): 腳, 脚 (jiǎo); 足 (zú) (literair)
Duuts: Fuß m
Esperanto: piedo
Frans: pied m
'Ebreêuws: רגל‎ (regel) v
Hindi: पैर (pair) m, पांव (pāmv) m
'Ollands: beên (zujelijk Zuud-'Ollands), bien (Noôrd-'Ollands en noôrdelijk Zuud-'Ollands) been (modern en Utrechts) o; voet, foet (deu 'eêl 't taelgebied, mae soms naebie onbekend) g
Iengels: foot
Italiaons: piede m
Japans: 足 (あし, ashi)

Latijn: pēs m
Limburgs: voet (westelijk), voot (oôstelijk), vót (zuudoôstelijk) m
Nederlands: voet m
Nedersaksisch/Platduuts: voet, voot (Twents, Oôst-Achter'oeks), vout (Greuniengs, Vriezenveens), Foot (in Duusland) g/m
Oudgrieks: πούς (pous) m
Portugees: pé v
Russisch: нога́ (nogá) v
Spaons: pie m
Skepi: fut
Stasvries en verwanten: foët, fút (Stas), foet (Bildts), foêt (Midslands) g
Swahili: mguu kl. 7,8
West-Vlaems: voet m
Westerlauwers Vries: foet g
- Terschelliengs: foeët
- Schiermonnikoôgs: fúet m

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1082-3

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'voet'

Nederlands

Etymologie

Ziet bie Zeêuws.

Omschrievienge

voet m

voet (aolle beteikenissen)

Uutspraek

[vut], in Belgen ok [vuːt]

Verbugienge

voeten meêrvoud, voetje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Ziet ok bie been, gras, grond, hand, keizer, poot, reus, wereld en ziekte.

aan iemands voeten liggen, eên anbidde
dat heeft heel wat voeten in de aarde, dae moe nog vee vò gebeure
dat is hem ten voeten uit, dat teikent 'm precies
een wit voetje halen, 'n goeie beurte bie iemand maeke
ergens een voet tussen de deur krijgen, ergest invloed kriege
ergens voet aan de grond krijgen, ong. 'tzelfde
geen voet buiten de deur zetten, altoos in d'n 'uze blieve
iemand iets voor de voeten werpen, wat verwiete
iemand/iets op de voet volgen, aolles volgens wat 'n doet / wat 'rmee gebeurt
iemand op vrije voeten stellen, uut de gevangenisse laete
iemand voor de voeten lopen
iets met voeten treden, wat glad negêre
met iemands voeten spelen, de zot mee iemand 'ouwe
onder de voet gelopen worden, overlôpe ore
op de oude voet verder gaan, deugae zòas 't a goeng
op gelijke voet, as glieken
op gespannen voet staan met iemand, gin goeie band è
op grote voet leven, diere leve
op staande voet, onmiddellijk
op voet van oorlog staan
(niet) uit de voeten kunnen met iets, (nie) wete 'oe a je ergest mee omgaet
voet bij stuk houden, vast'ouwe an z'n principes
voetje voor voetje, mee muzepasjes
zich uit de voeten maken, wegweze

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie Zeêuws.

voet Afrikaons
voet Deens
фут (foet) Russisch (mae ziet foot (Iengels))

Bronnen

Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 928-32

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'voet'