Wt/zea/been

Nederlands

Etymologie

Ziet bie beên.

Omschrievienge

been o

beên (aolle beteikenissen)

Opmerkienge: in de beteikenisse 'steênachtig weefsel' is been lange nie zò gebrukelijk as 't Zeêuwse been; ziet ok onder.

Uutspraek

[beɪn] Nederlands in Nederland
[beːn] Belgs-Nederlands, Surinaoms-Nederlands

Verbugienge

benen meêrvoud (uutwendig liefsdeêl), beenderen meêrvoud (stik beênderweefsel), beentje verkleinwoôrd

Opmerkiengen:

Volgens de woôrdenboeken is benen ok vò de beteikenis 'stikken beênderweefsel' 'n goed meêrvoud.
'n Meêrvoud been oor gebruukt in uutdruksels mee op de been; ziet onder.

Afleiienge

Uutdruksels

Ziet ok bie blok, hond, merg, pap, poot, schrik, staart, steen, stok en vel.

Dat houdt me op de been, dat 'ouwt me staende
dat is tegen het zere been, dat 'ouw gin rekenienge mee eên z'n gevoelig'eden
de benen nemen, d'rvan tussen gae
de benen onder tafel steken, mee-ete
de benen strekken, 'n loôpje maeke
ergens geen been in zien, ergest gin probleem mee è
goede benen hebben, 'n goeie vurm è (in diersporten)
het been stijf houden, z'n poôt stief 'ouwe, nie wieke vò d'n druk van 'n ander
het derde been, de pik
Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen, 't is moeilijk om gin gekke diengen te doeën a je rieke oor
iemand een beentje lichten, iemand in 't geniep tegewerke
iemand/iets op de been helpen, iemand over'ende 'elpe, uut de groôste problemen 'aele
iemand op het verkeerde been zetten, misleie
iets aan zijn been hebben, ergest mee lôpe (van 'n probleem gezeid; Belgs-Nederlands)
met beide benen op de grond staan, nuchter weze
met één been in het graf staan, oud en zieke weze
met zijn verkeerde been uit bed gestapt zijn, gin goeien dag è, veraol gezeid bie slechte zin in de murgen
niet meer op zijn benen kunnen staan, vreêd moeë weze
op de been blijven, overende bluve (letterlijk en figuurlijk)
op de been zijn, gezond weze (dikkels nae ziekte gezeid)
op één been winnen, vreêd gemakkelijk winne
op eigen benen staan, zelfstandig weze
op zijn achterste benen staan, kwaed weze
op zijn laatste benen lopen, naebie an z'n ende weze
zich de benen uit het lijf lopen, aolles doeë (vò iets of iemand)
zijn benen binnenboord houden, je bênen nie in de pad vò 'n ander leie
zijn beste beentje voorzetten, z'n best doeë
zo snel als je benen je kunnen dragen

Synoniemen

beênderweefsel, stik daevan

bot
knook

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie beên.

been Afrikaons
bien Westerlauwers Vries (leênvertaelienge in 'n 'andjevol uutdruksels)

Bronnen

Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 41-5

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'been'