Wt/zea/beên

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands been en Oudnederlands bein van Oergermaons *bainą; dit ao al aollebei de beteikenissen. Onziejige vurm van *bainaz 'recht', 'stief'. Alleên in de Germaonse taelen bekend; in 't Nederlands taelgebied oor dit as 'n substraotwoôrd gezieë.

Omschrievienge

beên o

1. onderste lidmaeten van 'n mens, soms ok d'achterpôten van 'n (andere) tweêvoetige beêste
2. aolle lidmaeten van 'n viervoeter; soms bie paeren gezeid, bie aore beêsten gewoônlijk pôten genoemd.
3. stief stik weefsel in mensen en aore beêsten mee 'n inwendeg geraemte, bedoeld om de structuur van 't lief op t'ouwen.
   • A je 'n beên breekt, moe je ruste neme, dan geneest mee 'n paer weken wè weêr.
4. collectief d'arde stoffe daerat 'n beên (vorige beteikenisse) van gemaekt is; neffens kraekbeên, de zachtere stoffe in 't geraemte
5. vòstik van de kruuslienen

Uutspraek

[bɪən]

Verbugienge

bênen meêrvoud, beêntje verkleinwoôrd, bêne datief

N.B. 't meêrvoud beênders vò beteikenisse 3 kom noe en dan vò. Bie d'aore beteikenissen kan dit nie.

Afleiienge

• bêne, beêndere

Saemenstelliengen

beêndrôge beêngispe bênewaegen

kraekbeên sleutelbeên soepebeên

Uutdruksels

• Z'n beste bênen nog è, nog goed t'r bêne/op de bêne weze, nog goed lôpe kunne
• ʼt Steek z'n beên uut, 't is toch te erg
• Op 'n beêntje, op 'n drisje
• Mee 't Franse/lienkse/bekaoide beên uut bedde stappe, mee 'n slecht gemoed wakker ore
• ʼn Beên in z'n rik (knie, erm) è
  1. Ergest gin zin in è
  2. Vreêd lui weze
  3. 'n Stieve rik è
• Mee z'n bênen in 't waeter 'ange, vreêd achteruut gae (zaekelijk)
• ʼt Is gin beên uut/of/gebroke, dat verlies is nog wè op te vangen
• Ergest gin beên in zieë
  1. Gin probleem zieë
  2. Gin meugelijk'eid zieë om wat te doeën
• D'r nog gin beêntje in èn, 'n beginnelieng weze Land-van-Kezands
• Beêntje-over gae, vreêd zat weze
• D'rop sprienge as 'n 'ond op z'n beên, mee vreêd vee enthousiasme
• Flienk ete, dan krie je 'n beên in je rik, daer oor je sterk van
• Ergest je bênen onder taefel steke, ergest in de kost gae
• De bênen rekken, te verre gae Land-van-Kezands
• Iets an z'n beên èn, verneukt weze Land-van-Kezands
• Zò rechte as 'n beên mee voet en al, vreêd krom (veraol van slecht ploegwerk gezeid) Land-van-Kezands

Aore schriefwiezen

• bêên Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Ontlêniengen in aore taelen

• bèna Arowaks
• ben Berbice-Nederlands
• been, bēn Neger'ollands

Vertaeliengen

achterste lidmaet van 'n mens

• Nie-taelgebonde: 🦵
• Afrikaons: been
• Araobisch: رِجْل‎ (riǧl) v, سَاق‎ (sāq) v
• Braebants: beên (in Nederland), bien, bieën (in Belgen) o
• Chinees (Mandarijn): 腿 (tuǐ), 腳, 脚 (jiǎo)
• Duuts: Bein o
• Esperanto: kruro, gambo
• Frans: jambe v
• 'Ebreêuws: רֶגֶל‎ (régel) v
• Hindi: पांव (pāmv) m, पैर (pair) m, पाया (pāyā) m
• 'Ollands: beên (waerdengebied, Rijnland, Utrecht), bien (Noôrd-'Ollands, Strand-'Ollands)
• Iengels: leg
• Italiaons: gamba v
• Japans: 脚, 足 (あし, ashi)
• Latijn: crūs v

• Limburgs: been (westelijk, zuudoôstelijk), bein (oôstelijk), bieën (noôrdelijk) o
• Nederlands: been o
• Nedersaksisch/Platduuts: been, beain etc. o
• Oôst-Vlaems: beên#Oôst-Vlaems Land-van-'Ulsters, bieën, bien o
• Oudgrieks: σκέλος (skelos) o
• Portugees: perna v
• Russisch: нога́ (nogá) v
• Spaons: pierna v
• Stasvries en verwanten: been (Stas, Bildts), biên (Midslands) o
• Swahili: mguu kl. 3,4
• Westerlauwers Vries: skonk g, foet g
  • Hindeloopers: foet
  • Terschelliengs: schonk, foet
  • Schiermonnikoôgs: schonk m, fúet m
• West-Vlaems: bêen o

onderdeêl van 't geraemte

• Nie-taelgebonde: 🦴
• Afrikaons: been
• Araobisch: عَظْمَة‎ (ʿaẓma(h)) v
• Berbice-Nederlands: ben
• Chinees (Mandarijn): 骨頭, 骨头 (gǔtóu), 骨 (gǔ)
• Duuts: Knochen m
• Esperanto: osto
• Frans: os m
• 'Ebreêuws: עֶצֶם‎ (etsem) m
• Hindi: हड्डी (haḍḍī) v, अस्थि (asthi) m
• 'Ollands: in 't zujen beên of bien o, nae 't noôrden toe dikkelder bot o
• Iengels: bone
• Italiaons: osso m
• Japans: 骨 (ほね, hone)

• Latijn: os o
• Limburgs: knaok etc. m
• Nederlands: bot o, been o, knook m
• Nedersaksisch/Platduuts: knook etc. g/m
• Oudgrieks: ὀστέον (osteon) o
• Portugees: osso m
• Russisch: кость (kost') v
• Spaons: hueso m
• Stasvries en verwanten: bonk(e) g, bot o
• Swahili: mfupa kl. 3,4
• Westerlauwers Vries: bien o, bonke g
  • Hindeloopers: been, bûnke
  • Terschelliengs: biin, bonk
• West-Vlaems: bêen o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 64

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 57

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'been'