Wt/zea/paerd

Zeêuws

Wikipedia	De Zeêuwse Wikipedia eit 'n artikel over paerd

Etymologie

Over Middelnederlands pert/paert, Vroegmiddelnederlands perert uut 't Laetlatijn paraveredus 'reserve-postpaerd', van Oudgrieks para- '(d'r)bie' en Gallisch veredus 'paerd'. Op d'n eên of aore manier ei dit specifieke woôrd 't van meêrdere Germaonse woorden gewonne.

Beschrievienge

paerd o

Equus ferus, in 't biezonder d'n tamme vurm Equus ferus caballus: groôt zoogdier wat-a je as rie- en trekbeêste kan gebruke
Onderstel, meêstentieds van 'out, vò aolderlei constructies
- ′n Bèstee wier dikkels op paeren gezet.
Gymnastiektoestel om op te spriengen (vergliek nommer 2)
schaekstik in de vurm van 'n paerd

Uutspraek

[pɛː(r)t]

Verbugienge

meêrvoud paeren, verkleinwoôrd paeretje, datief paerde in 't uutdruksel te paerde.

Afleiiengen

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Paeren, die op aolle marten komme, deuge nie, meisjes die vee uutgae ore gin goeie vrouwen; ok: Goeie paeren ore op stal gezocht (en slechte nae de mart gebrocht)
ʼn Man en 'n paerd bin de kleinzerigste wezens op aerd
Gekleêd weze as 'n paerd van 'n daelder, vreêd 'aeveloôs in 't goed zitte
Mee de paeren rieë, errebeier op 't land weze; ok: De paeren in 't gat kieke
Dat leit onder 't paerd z'n buuk, is nie meêr te gebruken (as 'n paerd z'n voer uut de bagge op de grond stuukt, eet 'n 't nie meêr op)
Op z'n paerd zitte, kwaed of opgewonde weze
ʼn Ziekte kom te paerde en gae te voete, j'oor snel ziek en 't diert langer vòda je beter bin
Z'n eigen over 't paerd zette, z'n eige te zwaer inspanne
ʼn Gat as 'n paerd è, wè wat 'ebbe kunne
ʼt Is 'n doôd paerd an 'n boôm gebonde, dieën kan niks meêr
ʼn Paerd de rik uutfrete, snel en vee ete
Iemand op z'n paerd zette, iemand (dikkels vanspres) kwaed maeke

Dialectvarianten

Zuud-Bevelands, Land-van-Kezands peêrd

Vertaeliengen

beêste

Nie-taelgebonde: 🐎, 🐴
Abchaozisch: аҽы (ačə)
Adyghe: шы (šə)
Afrikaons: perd
Ainu: ウンマ (umma)
Alabama: chichoba
Albanees: kalë m
Alemannisch: Ross o, Färd o
Amhaors: ፈረስ (färäs) m/v
Apalaí: kawaru
Araobisch: حِصَان‎ (ḥiṣān) m
Aragonees: caballo m
Armeens: ձի (ji), երիվար (erivar)
Aroemeens: cal
Assamees: ঘোঁৰা (ghü̃ra) g
Asturisch: caballu m
Atjehs: guda
Avaors: чу (ču)
Avestisch: 𐬀𐬯𐬞𐬀‎ (aspa) m
Aymara: kawallu
Azerbaidzjaons: at, آت
Balotsjisch: اسپ‎ (asp), اپس‎ (aps)
Bambara: so
Bandjarees: kuda
Basjkiers: ат (at), йылҡы (yılqı)
Baskisch: zaldi
Bats: დოჼ (dõ)
Beiers: Ross o
Bengali: ঘোড়া (ghoṛa)
Boerjaots: адуу (aduu)
Bouyei: duezmax, max
Braebants: peerd, peird, perd o
Bretoens: marc'h m
Bulgaors: кон (kon) m
Burmees: မြင်း (mrang:)
Catalaons: cavall m
Chaldeêuws: סוסיא‎, ܣܘܣܝܐ‎ (sūsyā’) m
Cherokee: ᏐᏈᎵ (sogwili)
Chinees (Mandarijn): 馬 (traditioneel), 马 (mǎ)
- Dungan: ма (ma²)
- Yin: 馬, 马 (ma²)
Cingalees: අශ්වය (aśwaya)
Cornisch: margh m
Cree: ᑳᐸᓚᑲᔅᑴᐤ (kaapalakaskwew), ᒥᐢᑕᑎᒼ (mistatim)
Dalmaotisch: cavul m
Deens: hest g
Dothraki: hrazef onbez.
Duuts: Pferd o, Ross o (ouwerwes, dichterlijk, dialectisch)
Egyptisch: ssm m
Egyptisch-Araobisch: حيلة‎ (ḥēla) m/v
Elfdaels: est m
Esperanto: ĉevalo
Estisch: hobune
Etruskisch: thamna
Ewe: sɔ o
Faeröers: hestur m, ross o
Faliskisch: eqo m datief
Fenicisch: 𐤎𐤎‎ (sys) m
Fijisch: ose
Fins: hevonen
Francoprovençaols: cheval m
Frans: cheval m
- Quebec-Frans: joual m
Fulfulde: puccu (𞤨𞤵𞤷𞥆𞤵‎)
Galicisch: cabalo m
Gaollisch: epos m
Georgisch: ცხენი (cxeni), ჰუნე (hune)
Groenlands: hiisti
Guaraní: kavaju
Gujarati: ઘોડો (ghoḍo) m
Haïtiaons: chwal
Hakka: 馬, 马 (mâ)
Hausa: doki
Hawaïaons: lio
'Ebreêuws: סוּס‎ (sus) m
'Etitisch: 𒀲𒆳𒊏𒍑 (*ekkus) bez.
Hindi: घोड़ा (ghoṛā) m
- Oerdoe: گھوڑا‎
'Ollands: paard, paerd (ouwerwes Zuud-'Ollands), paord (Amsterdams, modern Utrechts), peerd (West-Fries, ouwerwes Utrechts) o
Hongaors: ló
'Oôg-Valyrisch: anne
Hopi: kawayo
Ido: kavalo
Iengels: horse
Iers: capall m, each m
Ieslands: hestur m, hross o
Interlingua: cavallo
Inuktitut: ᕿᒻᒥᕐᔪᐊᖅ (qimmirjuaq)
Italiaons: cavallo m
Jamaicaons: aas
Japans: 馬 (ウマ, うま, uma)
Javaons: jaran, kapal, titihan
Jiddisch: פֿערד (ferd) o
Kannada: ಕುದುರೆ (kudure)
Kantonees: 馬, 马 (maa⁵)
Kasjoebisch: kóń m
Kazachs: жылқы (jılqı), ат (at)
Kēlen: jakērþe
Khmer: សេះ (seh)
Kinyarwanda: ifarashi kl. 5, 6
Kirgizisch: ат (at), жылкы (jılqı)
Kleverlands: perd, paerd (Limburg), peerd (Arnhem, Nijmegen)
Koptisch: ϩⲧⲟ (hto) m
Koreaons: 말 (mal)
Kotava: alzerk
Láadan: omid
Laotiaons: ມ້າ (mā)
Latijn: equus m, caballus m (volkstaele)
Lets: zirgs m
Liefs: ibbi, õbbi
Ligurisch: cavallo
Limburgs: paerd (oôstelijk), peëd (zuudoôstelijk), pjèrd (westelijk), peerd (o.a. Mestricht) o
Lingala: farása
Lingua Franca Nova: cavalo
Litouws: arklys m, žirgas m
Lojban: xirma
Lombardisch: cavall, càal m
Lothariengs: ch'wau, ch'vau, tch'vau m
Luganda: embalaasi kl. III (9, 10)
Luwisch: 𒊍𒍪𒉿𒀸, 𔑮𔐓𔗵𔗬 (azzuwas) bez.
Luxemburgs: Päerd o
Lycisch: 𐊁𐊖𐊂𐊁 (esbe) bez.
Macedonisch: коњ (konj) m
Malagasy: soavaly, farasy
Malayalam: കുതിര (kutira)
Maldivisch: އަސް‎ (as)
Maleis/Indonesisch: kuda
Malecite-Passamaquoddy: ahahs bez.
Maltees: żiemel m

Manx: cabbyl m
Maori: hōiho, kamia
Marathi: घोडा (ghoḍā)
Marokkaons-Araobisch: عود‎ (ʿawd) m, حصان‎ (ḥiṣān) m, خيل‎ (ẖīl) m
Middelchinees: 馬 /mˠa^X/
Middeliengels: hors, horse
Middelnederlands: ros, ors o; pert o; beeste v; chevael m; page m; rabijt o; wrene m
Mixteeks
- Alcozauca-Mixteeks: kuái̱
Mongoôls: адуу (aduu), морь (mori)
Myceens Grieks: 𐀂𐀦 (i-qo) m
Nahuatl: cahuāyoh
Nama: hab
Navajo: łį́į́ʼ
Nederlands: paard o, ros o (dichterlijk)
Nedersaksisch/Platduuts: paerd, peard (Twents), peerd, daaier (Greuniengs), paard (Urkers) Peerd (in Duutsland), Pieet (Plautdietsch) o
Nedersorbisch: kóń m
Nepalees: घोडा (ghoḍā)
Nieuwgrieks: άλογο (álogo) o, ίππος (íppos) m
Nivchisch: мурӈ (murŋ), мур̌ (muř)
Noôrd-Koerdisch: hesp
Noôrd-Saomisch: heasta
Noôrdvries: hingst (Fering-Öömrang), Hings (Halunder), Hingst (Söl'ring)
Noors: hest g/m
Normandisch: j'va (Jersey), ch'va (Guernsey), queva (vasteland)
Occitaons: caval m, èga v
Oegaritisch: 𐎒𐎒𐎆 (ssw) m
Oeigoers: ئات‎ (at)
Oekraïens: кінь (kin') m
Oezbeeks: ot
Oôst-Vlaems: peerd, pird, paerd, pjaerd o
Oudchinees: 馬 (*mˤraʔ / mraːʔ)
Oudfrans: cheval m
Oudgrieks: ἵππος (hippos) m
Oud'oôgduuts: pherit, pfarifrit o; ros, hros o
Oudiengels: hors o
Oudiers: capall m, ech m
Oudkerkslaovisch: конь/ⰽⱁⱀⱐ (konĭ) m
Oudnederlands: hors, ros o; wiggi m?
Oudnoôrds: hross o, hestr m
Oudperzisch: 𐎠𐎿𐎱 (aspa), 𐎠𐎿 (asa) m
Oudsaksisch: hros o, wig
Oud-Tupi: kabaru
Oudturks: 𐱃‎ (t¹, *⁠at), 𐰖𐰆𐰣𐱃‎ (y¹un¹t¹)
Oudvries: hors o
Oppersorbisch: kóń m
Oriya: ଘୋଡ଼ା (ghoṛa)
Oromo: farda
Ossetisch: бӕх (bæx)
Paakantyi: kaangkaru
Paoli: assa (अस्स enz.) m
Papiaments: kabai (Curaçao), cabai (Aruba)
Pasjtoe: آس‎ (ās) m
Pennsylvaons: Gaul m
Perzisch: اسب‎ (asb)
Picardisch: kvau m
Polaobisch: ťün m
Poôls: koń m, klacz v
Portugees: cavalo m
Punjabi: ਘੋੜਾ (ghoṛā) m
- West-Punjabi: گھوڑا
Quechua: kawallu
Quenya: /rokko
Reto-Romaons: chaval m
Ripuaorisch: peëd (Kerkraods) o
Ro: musal
Roemeens: cal m
Roeteens: кінь (kin') m
Romani: gray
Russisch: ло́шадь (lósjad') m, конь (kon') m (ouwerwes)
Samoaons: solofanua
Sanskriet: अश्व (aśva) m, घोटक (ghoṭaka) m
Sardiens: cuaddu m, egua v
Sarnami: ghoṟa
Saotervries: Hoangst m
Schos: horse
Schos-Gaelisch: each m
Servo-Kroatisch: konj/коњ m
Sindarijns: roch
Sloveens: konj m
Slowaoks: kôň m
Soemerisch: 𒀲𒆳𒊏 (anše-kur-ra), 𒍣𒍣 (si₂-si₂)
Soendanees: kuda
Somaolisch: faras m
Spaons: caballo m
Sranantongo: asi
Stasvries en verwanten: peerd, peard o
Swahili: farasi kl. 9, 10
Tadzjieks: асп (asp)
Tagalog: kabayo
Tahitiaons: pua’ahorofenua (formeêl), pua’arehenua (aolledaegs)
Tamil: குதிரை (kutirai), புரவி (puravi)
Telugu: గుర్రము (gurramu), గుర్రం (gurraṃ)
Tetum: kuda
Thai: ม้า (máa)
Tibetaons: རྟ (rta)
Tochaors A: yuk
Tochaors B: yakwe
Toeva: аът (àt), чылгы (çılgı)
Tongaons: hoosi
Tsjechisch: kůň m
Tsjetsjeens: говр (gowr), айгӏар (ajğar) m, кхела (qela) v
Tsjoektsjisch: конэкон (konėkon)
Turkmeens: at
Turks: at
Venetiaons: cavało, caval m
Venetisch: 𐌄𐌊𐌅𐌏𐌍 (ekwon) m accusatief
Viëtnamees: ngựa
Volapük: jevod
Waols: tchivå m
Welsh: ceffyl m
West-Apache: chelee
Westerlauwers Vries: hynder, hynsder, hynzer (leste tweê ouwerwes) o, hoars o (ouwerwes)
- Hindeloopers: hingst
- Terschelliengs: hòs (west), hos (oôst)
- Schiermonnikoôgs: hinjer
West-Vlaems: perd, peerd, peird o
Westelijke Woestenietaele: yawurta
Wit-Russisch: конь (kon') m
Wolof: fas wi, fas
Wu: 馬, 马 (mo)
Xhosa: ihashe kl. 5, 6
Xiang: 馬, 马 (ma³)
Yoruba: ẹṣin
Zhuang: max
Zoeloe: ihhashi kl. 5, 6
Zujelijk Min: 馬/bé
Zweeds: häst g

onderstel

Duuts: Bock m, Schragen m
Frans: tréteau m
Westerlauwers Vries: treast g
Iengels: trestle, support
Japans: 馬 (うま, uma)

Latijn: vara v
Limburgs: sjraog v
Nederlands: schraag v, bok m
Russisch: пильные козлы (pil'nyje kozly) m
Spaons: caballete m

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 690-3

K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 185

Etymologiebank

Oôst-Vlaems

Etymologie

Ziet onder Zeêuws.

Omschrievienge

paerd o in Belgen, platteland

Zeêuws

Uutspraek

[pɛːrt]

Verbugienge

paerden enz. meêrvoud

Varianten

pjaerd Land-van-'Ulsters
peerd Gents
pird Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied

Aore spelliengen

peird (kom vee voôr)

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 690

'Ollands

Etymologie

Ziet onder Zeêuws.

Omschrievienge

paerd o Strand-'Ollands, Waerden-'Ollands

paerd (beêste)

Uutspraek

[pæːrt ~ pɛːrt]

Verbugienge

paerde meêrvoud; paeretje, paeretjie verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Aollemaele uut 't Katwieks

Ik weet van 'n paeretje dat nog harder lòòpt, ik è 't nog wè erger g'ore
Hij hààt 'n paeretje dat nog harder lòòpt, 'ie weet aolles beter
Je ziet 'r uit as 't paerd van Bas Doeze, je loôpt 'r 'aeveloôs bie
Ik ben paeretje skijtgeld iet!, de centen groeie nie op m'n rik
Je heb paerde en je heb paeretjes, j'ei joengers en vinters, je bin nie aollemaele even goed en flienk

Dialectvarianten

paard stas Zuud-'Ollands, Rijn-, West- en Delflands
peerd West-Fries, ouwerwes Utrechts
paord Amsterdams, modern Utrechts
paojrd Volendams

Aore schriefwiezen

pèèrd

Bronnen

Leendert de Vink en Jaap van der Marel, Katwijks woordenboek. Primavera Pers, Leiden, 2020: blz. 180

Kleverlands

Etymologie

Ziet bie Zeêuws.

Omschrievienge

paerd o veraol Limburg

paerd
- Dònderdágsmaerges, uurste gelaegenhejd, was d'n tied van gaon. Tied um terug te gaon nor de kezerne, nor de mejoeër, de paerd, d'n hof en de korperaol-kok. Sjáng Hoex [vert. Frits Linssen], Riek zònder caens. 't Plattelândslaeve roond 1900. Veldeke Venray, z.j.: blz. 119

Uutspraek

[pɛːʀt ~ pɛːʁt]

Verbugienge

paerd meêrvoud, paerdje verkleinwoôrd

Varianten

peerd Arnhem, Nijmegen
perd

Limburgs

Etymologie

Ziet onder Zeêuws.

Omschrievienge

pae.rd o oôstelijk Limburgs

paerd

Uutspraek

/pɛː₁rt ~ pɛː₂rt/ (ienkelvoud); /pɛː₂rt/ (meêrvoud)

Opmerkienge: d'uutspraek van d' /r/ kan vreêd verschille. Meêstenties is 't 'n [ʁ].

Verbugienge

paerd meêrvoud (mee stoôttoôn, ziet bove); paerdje, paerdsje verkleinwoôrd

Dialectvarianten

peerd (Mestrichts, Valkenburgs)
pjaerd, pjèrd (Belgs Limburg)
peëd (Zuudoôst-Limburgs)

Synoniemen

baj kindertaele