Wt/zea/hand

Zeêuws

Etymologie

Ziet bie 'and.

Omschrievienge

hand m/v Goerees, Flakkees

'and

Uutspraek

[ɦɑnt]

Verbugienge

handen, haon (Goeree) meêrvoud, handje verkleinwoôrd

Aore vurmen

'and Zeêuwse Eilanden, Zeêuws-Vlaonderen

Vertaeliengen

Ziet bie 'and.

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 311

Iengels

Etymologie

Over Middeliengels hand, hond en Oudiengels hand van Oergermaons *handuz, ziet vadder bie 'and.

Omschrievienge

hand

'and (aolle beteikenissen)
werkwoôrd over'andige, angeve

Uutspraek

[hænd]

Verbugienge

hands meêrvoud

Vervoegienge

hands darde persoôn ienkelvoud, handed flejen tied en voltoôid deêlwoôrd, handing onvoltoôid deêlwoôrd

Ontlêniengen in aore taelen

anu Sranantongo (kan ok uut 't Zeêuws komme)
han Tok Pisin

Nederlands

Etymologie

Ziet bie 'and.

Omschrievienge

hand

'and (aolle beteikenissen)

Uutspraek

[ɦɑnt] Nederlands in Nederland, Belgs-Nederlands
[hant] Surinaoms-Nederlands

Verbugienge

handen meêrvoud, handje verkleinwoôrd, hands genitief en hande datief nog in saemenstelliengen

Afleiiengen

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Ziet ok bie bloed, gat, heft, ijzer, kans, kolfje, lacher, lot, natuur, recht, teugel, troef, vinger, vogel, wapen, was en zweet.

aan de beterende hand zijn, beter ore
aan de winnende hand zijn, an 't winnen weze
aan iemands handje lopen, doeë wat 'n zeit
bang zijn zijn handen aan koud water te branden, vees te verzichtig weze
hand in hand gaan met, wat anders toet gevolg è, d'r direct oôrzaekelijk mee verbonde weze
de hand aan de ploeg slaan, beginne te werken
de hand aan zichzelf slaan
1. z'n eige verdoeë
2. snokke, masturbêre (van 'n vint)
de handen ineenslaan, saemewerke
de handen op elkaar krijgen, bieval kriege
de handen uit de mouwen steken, is goed gae werke
de hand hebben in iets, ergest (deêls) vò verantwoôrdelijk weze
de hand houden aan iets, zurge dan ze 't naekomme
de hand in eigen boezem steken, de schuld bie z'n eigen zoeke
de hand lichten met iets, nie zò naeuw kieke mee de regeltjes
de hand op de knip houden, zunig weze
de hand weten te leggen op iets, wat in z'n bezit kriege
de laatste hand aan iets leggen, wat klaermaeke
de toegestoken hand weigeren, gin 'ulpe anneme
de vrije hand hebben, aolles doeë meuge wat-a je wilt
een handje toesteken, 'n bitje 'elpe
elkaar de hand kunnen geven, in 'tzelfde schuutje zitte
er een handje van hebben, 'n mindere gewoônte è
er komt niets uit zijn handen, 'ie doe niks (dikkels mee de biegedachte dat 'n 't wè zou wille)
geen hand voor ogen kunnen zien, glad niks zieë
grif van de hand gaan, goed verkocht ore
handen als kolenschoppen, grôte dikke 'anden
handje contantje, in contant geld uutbetaeld
het ligt voor de hand, dat zou je wè dienke
het loopt uit de hand, 't is nie meêr te b'eêrsen
het neemt hand over hand toe, 't woôr aolsmae meêr
het zijn twee handen op één buik, ze begriepe mekaore goed, dienke over aolles eênder
hij mag in zijn handen knijpen, 'ie mag d'r gelukkig mee weze (dat...)
iemand de hand boven het hoofd houden, eên bescherme
iemand de hand reiken, 'n bitje toegeve om mee iemand toet 'n vergliek te kommen
iemand de helpende hand bieden, 'ulpe anbiede
iemand een handje helpen, 'n bitje 'elpe
iemand een idee aan de hand doen, iemand op 'n idee brienge
iemand iets in handen spelen, zurge dat iemand wat in z'n bezit kriegt
iemand iets uit handen nemen, iemand z'n werk overneme
iemand onder handen nemen, eêntje anpakke
iemand op handen dragen, iemand verêre
iemand op zijn hand krijgen, eêntje z'n steun kriege
iets achter de hand houden, nog nie aolles uutgeve, gebruke of bekend maeke, om 't meschien laeter nog in te zetten
iets bij de hand hebben
1. ergest zò bie kunne
2. ergest zò op kunne komme
iets goed in de hand hebben, wat goed controlêre
iets handen en voeten geven, iets dujelijk en concreet maeke wat-a toet dan nog mae vaeg was
iets in de hand werken, 't erger maeke
iets in eigen hand hebben, 'n dienk zelf kunne bepaele
- in de sport: nie af'ankelijk weze van 'n ander z'n resultaote om 'n doel (kampioenschap, 'and'aevienge enz.) te bereiken
iets naar zijn hand zetten, maeke dat 't in z'n voôrdeêl werkt
iets om handen hebben, wat te doeën è
iets ter hand nemen, ergest an beginne
iets uit handen geven
1. 'n werk an 'n ander laete
2. de contrôle an 'n ander laete
3. (in de sport) 'n voôrsproenk weggeve
iets van de hand doen, wat verkôpe of weggeve
iets van de hand wijzen, 'n bewêrienge of 'n vòstel afwieze
in andere handen komen, van bezitter wissele
in goede handen zijn, goed verzurgd ore
in handen vallen van iemand, in iemand z'n bezit komme
met de handen in het haar zitten, nie meêr wete wat-a je doeë moet
met de hand op het hart, zwêrende, mênende wat-a je zeit
met de hand over het hart strijken, nie kwaed ore of straffe as dat wè zou kunne of moete
met handen en voeten gebonden zijn, onvrie weze
met harde hand, mee geweld, streng
met ijzeren hand, 'tzelfde, mae nog wat intenser
met lege handen staan, niks è, niks t'ran ouwer'ouwe
mijn handen jeuken, 'k zou d'r zò gaerne wat an doeë
niet met lege handen komen
1. 'n cadeautje meebrienge
2. 'n ander wat biede daer-at 'n wat mee kan
niets aan de hand, gin probleem, gin erg
op iemands hand zijn, an iemand z'n kant stae
schone handen hebben, niks kwaeds gedaen è
uit de eerste hand, van iemand die-at 'r zelf bie was
uit iemand hand eten
1. iemand as 'n tamme beêste volge
2. op iemand z'n kosten leve
van de hand gaan (voor), verkocht ore (vò)
van de hand Gods geslagen zijn, van verbaozienge niks kunne zeie
van de hand in de tand leven, mee vertrouwen en zonder veruut te kieken leve
van het handje zijn, homo weze
vele handen maken licht werk, a je ergest mee vee mensen an werkt, is 't gauw af
zeg maar dag met je handje (tegen), dat gae je kwietraeke
zich in de handen wrijven, blieë weze (ergest mee)
zich met hand en tand verzetten, z'n eigen mee geweld verzette
zijn handen aftrekken van iets, z'n eigen d'r nie meêr mee bemoeie
zijn handen branden aan iets, schae oplôpe deu wat te doeën of z'n eigen d'rmee te moeien
zijn handen in onschuld wassen, verklaere da je gin schuld draegt
zijn handen laten wapperen, 'ard werke
zijn handen niet thuis kunnen houden
1. makkelijk 'n ander slae
2. makkelijk ongevroge an 'n ander zitte
zijn handen staan verkeerd, 'ie kan nie goed mee z'n 'anden werke
zijn handen vol hebben aan iets, vreêd druk weze mee 'n opgaeve
zijn handen vrij hebben, tied, ruumte en middels è om wat te doeën
zijn handen vuilmaken aan iets, z'n eigen mee 'n vule zaek moeië (maer ok: dit zaekje anpakke en nie an de kante bluve)
zijn handen zitten los, 'ie slaet makkelijk
zijn hand er niet voor omdraaien, nie trugschrikke vò wat
zijn hand in het vuur durven steken voor iets, d'r glad zeker van weze
zijn hand ophouden, van de krieg leve
zijn hand overspelen, te vee risico pakke en daedeu verkeêrd uutkomme
zwaar op de hand zijn, zwaer van gemoed weze

Aore spelliengen

handt Vroegnieuwnederlands

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie 'and.

hand Afrikaons
háñth Sarnami
han'diclitche Waols

Bronnen

Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 288-301

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'hand'

Zweeds

Etymologie

Over Oudnoôrds hǫnd van Oergermaons *handuz. Ziet vadder bie 'and.

Omschrievienge

hand g

'and

Uutspraek

[hand]

Verbugienge

Te gebruken bie woôrden op -e

	ienkelvoud		meêrvoud
	onbep.	bepaeld	onbep.	bepaeld
nom.	hand	handen	händer	händerna
gen.	hands	handens	händers	händernas

Opmerkienge: vanous kwam as bepaelde meêrvoudsvurm ok händren, genitief händrens vò.