Wt/zea/dulve

Zeêuws

'n Dulve.

Etymologie

Van 't werkwoôrd delve; in 't Middelnederlands as delve, dilve bekend. Verwant mee Delft (dienkt ok an de Langen Delft in Middelburg).

Omschrievienge

dulve v Walchers, westelijk Zuud-Bevelands, Noord-Bevelands, Schouwen-Duvelands

• gedolve waeter, in 't gemeên tussen 'n grippe en 'n waetergank in, dat-a dient vò d'n afvoer van waeter op kleiakkers, as grenze tussen d'n êne en d'n aoren akker en in veengebied ok om 't land nat t'ouwen.
  1. Walchers: allêne 't onbevaerbaere waeterkenaoltje lanst 'n akker, noôit d'rin
  2. Schouwen-Duvelands, Zuud-Bevelands: 'n waeterkenaoltje in of lanst 'n akker, grôter as 'n grippe/gruppe
  3. Noord-Bevelands: ielk waeterkenaoltje kleinder as 'n waetergank
  4. Land-van-Kezands (zelden): 'n grippe, 't kleinste van aolle afvoergeutjes (dikkelder reê genoemd)

Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt)

Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge

Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek)

Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert

Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang

Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank

Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank

Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge)

Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank

Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke)

Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt

ziet ok: mête, pottebuze

Uutspraek

[ˈdɞləvə]

Verbugienge

dulven meêrvoud, dulfje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

binnedulve 'oôddulve grôte dulve middeldulve

peildulve reêdulve scheidulve

Uutdruksels

• Van de kant in de dulve, van kwaed toet erger
• Z'is verdroenke in 'n drôgen dulf, z'is ongepland zwanger gerocht (en moe trouwe)
• In gin tweê dulven tegliek lôpe, gin gekke of gevaerlijke diengen doeë; soms mee biegedachte van leêg'eid of overgrôte verzichtig'eid
• Loôp mae nie in de dulve, spottend gezeid tegen iemand die-a mee z'n goed loôp te proenken
• ʼn Dulve zonder boom:
  1. (eigenlijk) 'n dulve mee 'n onvaste boom (gin kleigrond)
  2. iemand die-a vees te vee uutgeeft
  3. iemand die-a nie uutgegete raekt

Varianten

• dulf oôstelijk Zuud-Bevelands, westelijk Tools in Fluplands, Land-van-Axels, Land-van-Kezands (zelden)

Synoniemen

• slôte Land-van-Kezands, sloôt Goerees, Flakkees, slwot Acht'uzens
• graft (oud), gracht Aerenburg en omgevienge

Aore spelliengen

• dulləve Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• dulleve nie officieel

Vertaeliengen

waeter tussen de grippe en de waetergrank

• Duuts: Graben m
• Frans: fossé m, rigole v
• Iengels: ditch, trench
• Latijn: fossa v, ēlix v
• Limburgs: luiter v
• Middelnederlands: delve enz. v, sloet enz. v

• Nederlands: sloot v, trens m (Surinaoms)
• Oôst-Vlaems: dulf (zelden); sloôt Land-van-'Ulsters, sljuët Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied, gracht Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied, wal Land-van-'Ulsters, Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• Oudnederlands: s(c)lōt v
• Oudvries: s(c)lāt v
• Westerlauwers Vries: sleat g

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 203-5

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 93

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 92

• Middelnederlands Woordenboek