Wt/zea/schaemel
Zeêuws
[edit | edit source]Etymologie
[edit | edit source]- bievoegelijk naemwoôrd
Over Middelnederlands sc(h)amel van Oudnederlands scamal. Afleiienge bie schaeme. In 't Middelnederlands was de beteikenis dikkels omgekeêrd as in nommer 2 'ieronder, naemelijk 'eêrbaer'. Gedachte achter de beteikenis van toen was 'vol van schaemte'; achter die van noe (of toet vò kort) is eêder dat 't onderwerp z'n eige zou moete schaeme. Zò'n gedachte zit ok achter nommer 1: aeremoe is reden vò schaemte.
- zekfstandig naemwoôrd
Volgens Debrabandere komt dit over Middelnederlands scamel en Oudnederlands *scamal van Latijn scamellum, verkleinwoôrd bie scamnum 'voetenbanke'. Daemee is 't dus 'tzelfde woôrd as 't Nederlandse schemel ('voetenbanke') en 't Iengelse shamble ('vleisbanke'). D'ontwikkelienge zou dan zò gegae zien: van 'voetenbanke' nae 'balke', vandae afgescheie stik land of d'afscheiienge zelf. 'n Verband mee 't bievoegelijk naemwoôrd, of invloed daevan, noemt 'n nie.
Omschrievienge
[edit | edit source]schaemel
bievoegelijk naemwoôrd
- aermoeiig
- (ouwejaers) schaemteloôs
zelfstandig naemwoôrd m Schouwen-Duvelands, Goerees, Flakkees, Tools in Fluplands
Opmerkienge: op Goereê-Overflakkee en Tole is schaemel 'n ander woôrd vò grippe. Vò Schouwen-Duveland oôr gezeid dat 'n schaemel afwaetert op 'n grippe; daemee is 't Schouwen-Duvelands 't ênigste dialect daer-at de grippe nie 't kleinste van aolle polderwaeters is.
| Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt) |
| Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge |
| Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek) |
| Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert |
| Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang |
| Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank |
| Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank |
| Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge) |
| Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank |
| Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke) |
| Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt |
| ziet ok: mête, pottebuze |
Uutspraek
[edit | edit source][ˈsxɛːmɤl]
Verbugienge
[edit | edit source]- bievoegelijk naemwoôrd
schaemele, schaemelen m, schaemels partitieve genitief
Trappen van vergliekienge: schaemelder, schaemelst
- zelfstandig naemwoôrd
schaemels meêrvoud, schaemeltje verkleinwoôrd
Bronnen
[edit | edit source]- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 203-5, 818
- Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 287-8
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank