Wt/zea/reê
Zeêuws
[edit | edit source]Etymologie
[edit | edit source]Nie dujelijk. D'r bin drie verklaeriengen. 'n Eêste gaet uut van 'n afkomst van Oudfrans roie, ouwer reie, wat-a over Laetlatijn riga kom van Gaollisch rica 'durpel', mae dat verklaert de scherplange eê nie (vò 't verwante rei/raai uut aore streektaelen is 't wè 'n passende verklaerienge). 'n Tweêde verklaerienge gaet uut van Middelnederlands reen 'grenze, grensliende', wat-a uutendelienge van d'n Indo-Europese wortel *rei- 'snieë' moe komme (verwant dus mee reet); d' n zou dan eêst in saemenstelliengen verdwene moete weze (reênkante > reêkante) en denae ok in 't woôrd zelf. 'n Darde verklaerienge is 'n ablautende bievurm van rieë, wat-a beteikenisgewies nie onwaerschienlijk zou weze.
Reê in de zin van 'klaer' of 'kelf', of as zelfstandig naemwoôrd 'orde', kom van Middelnederlands rede en reden.
Omschrievienge
[edit | edit source]reê
zelfstandig naemwoôrd v
- rechte liende, bievòbeêld bie 't zaoien en oesten op 't land
- beurte
- afvoerkenaoltje op d'n akker:
- Walchers: 'n middelgeultje, daerop de grippe loôst en dat-a zelf weer in de dulve uutkomt
- Land-van-Kezands: 't kleinste geultje, 'n grippe
- scheiienge in 't 'aer
- orde, regelmaet
bievoegelijk naemwoôrd
Opmerkienge: mee de komst van pottebuzen bin reêën in 't Zeêuwse kleiland nie meêr nôdig. In 't 'Ollandse veengebied zie je ze nog wè.
| Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt) |
| Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge |
| Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek) |
| Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert |
| Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang |
| Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank |
| Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank |
| Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge) |
| Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank |
| Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke) |
| Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt |
| ziet ok: mête, pottebuze |
Uutspraek
[edit | edit source][rɪə]
Verbugienge
[edit | edit source]reêën meêrvoud, reêtje verkleinwoôrd
Opmerkienge: as bievoegelijk naemwoôrd oôr reê in de regel nie verboge.
- Afleiiengen
Saemenstelliengen
[edit | edit source]Uutdruksels
[edit | edit source]Aore spelliengen
[edit | edit source]- rêê Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
Bronnen
[edit | edit source]- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 769-70
- Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 270
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank