Wt/zea/dat

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands dat en Oudnederlands that van Oergermaons *þat. Vromme te leien op d'n Indo-Europese vònaemwoôrdswortel *to-, mee 't achtervoegsel -t wat-a in de Germaonse taelen vò onziejig staet.

Omschrievienge

dat

1. Anwiezend vònaemwoôrd onziejig vò varre weg.
   • Dat boek gae 'k nog leze.
2. Bovestaende zelfstandig gebruukt, 'dat dienk dae' (ziet ok datte)
   • Dat è'k je al duzend keêr gezeid.
   • Da(t) leit noe al 'n weke op de taefel.
3. Betrekkelijk vònaemwoôrd onziejig, dikkels mae nie altoos in combinatie mee -a of 'n ander partikel (ziet ok dat-a)
   • An 't advies dat 'n mien gegeve eit, è 'k nog noôit niks g'aod.
4. Voegwoôrd vò d'indirecte rede
   • Ze zeide dat 'r 'eêl de weke gin mens was lansgewist.
   • Ik dienk dat iederêne die dat wou noe wè geprikt is.
5. Inleiend voegwoôrd vò 'n biezin die as zinsdeêl oor gebruukt
   • ʼt Is mae goed dat 'n ok is in 't butenland komt.
6. vò zovarre
   • Komt 'r vandaege nog wat op de tv? –Neênt, nie da'k wete...

Opmerkienge: in aolle beteikenissen kan dat toet da ore as t'r 'n medeklienker nae komt. Is de naekommende medeklienker 'n d-, dan klienkt 'r allêne 't [t]: dat doeë 'k 'dattoeëk'. De verbindienge da's ('dat is') is vreêd gewoon.

Uutspraek

[dɑt]

Verbugienge

Zeêuwse anwiezende vònaemwoôrden

	m (bdhtV)	m (aors)/v/meêrvoud	o
kortbie
bievoegelijk	dezen (dizzen)	deze (dizze)	dit
zelfstandig	d'n dezen (d'n dizzen)	de deze (de dizze)	ditte
verre
bievoegelijk	dien, dieën	die, dieë	dat
zelfstandig	d'n dieën	de dieë	datte

Vervoegienge

voegwoôrd

• da (meêstentieds as t'r 'n medeklienker achter komt)
• dan (as 't naekommende zinsdeêl meêrvoudig is)

Opmerkienge: de saementrekkienge da'k (dat ik) is aolgemeên.

Vertaeliengen

dat dienk dae

• Afrikaons: dit
• Araobisch: تَاكَ‎ (tāka) v
• Braebants: da, dè
• Chinees (Mandarijn): 那 (nà); 那個, 那个 (nàgè)
• Duuts: das
• Frans: ce, cela, ça
• Westerlauwers Vries: dat
• Iengels: that
• Japans: それ (sore) (bie d'n angesprokenen), あれ (are) (vedder weg)

• Latijn: istud (bie d'n angesprokenen), illud (vedder weg), id (mee minder naedruk)
• Limburgs: dat, det
• Nederlands: dat
• Nedersaksisch/Platduuts: dat
• Oudgrieks: ταῦτα (tauta) o meêrvoud
• Portugees: isso, aquelo (mee grôtere naedruk op varre weg)
• Russisch: э́то (éto) o
• Spaons: éso, aquello (mee grôtere naedruk op varre weg)
• West-Vlaems: dat

Bronnen

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Berbice-Nederlands

Etymologie

Ondujelijk; meschien van Burgerzeêuws laote, of van dat in de zin van Dat ik 't nie meêr 'ôre!

Omschrievienge

dat

• laete (werkwoôrd)

Uutspraek

[dat]

Bronnen

• Ian E. Robertson (1989), "Berbice and Skepi Dutch" in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 3-21 (DBNL)

Nederlands

Etymologie

As bie Zeêuws.

Omschrievienge

dat

• dat, datte (aolle beteikenissen)
  • ok as betrekkelijk vònaemwoôrd: dat, dat-a, dan

Uutspraek

[dɑt]

Verbugienge

dies genitief, dien datief aollebei in versteênde uutdruksels

Westerlauwers Vries

Etymologie

Van Oudvries that, ziet vadder bie Zeêuws.

Omschrievienge

dat

• dat (aolle beteikenissen)

Uutspraek

[dɒt ~ dɔt]

Dialectvarianten

• dot Hindeloôpers
• dòt Terschelliengs

Opmerkienge: in deze dialecten oôrt dit woôrd nie wezenlijk anders uutgesproke as in 't Standaerdvries, mae meedat de spellienge 'ier fonetischer is, zie je toch verschil.