Wt/zea/weze

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands wesen en Oudnederlands wesan van Oergermaons *wesaną, van d'n Indo-Europese wortel *h₂ues- 'verbluve'.

Omschrievienge

weze(n)

1. zelfstandig werkwoôrd bestae, leve
   • M'n vaoder is nie meêr.
2. zelfstandig werkwoôrd op 'n plekke zitte
   • Ik bin in Zurrikzeê.
3. zelfstandig of koppelwerkwerkwoôrd gliek weze an
   • Middelburg is d'oôdstad van Zeêland.
4. koppelwerkwoôrd 'n eigeschap è
   • Mien boôt is kleiner as die van joe.
   • Ik bin al vuuf jaer programmeur.
5. koppelwerkwoôrd de beurte in 'n kinderspel è (in de verbindienge ʼn weze)
6. ʼulpwerkwoôrd bie de voltoôiden tied van mutatieve (ergatieve) werkwoôrden
   • Ons bin toen mae naer 'uus gegae.
7. ʼulpwerkwoôrd bie de voltoôiden tied in de passieve vurm
   • ʼt 'Uus van Klaois Janse is a jaeren afgebroke.
8. ʼulpwerkwoôrd bie d'n tegenwoôrdigen tied in de passieve vurm, ore/worre ('n ienkelde keêr)
   • ʼIe wil van gin mense g'olpe weze.
9. ʼulpwerkwoôrd bezig gae mee; dikkels ok in combinatie mee aore 'ulpwerkwoôrden
   • Wacht mae niet op mien, ik bin meure.
   • Ik bin 'eêl d'n ochtend weze vuulte kraeuwe.

weze v

• Deêl van 'n fuik Zuud-Bevelands (verouwerd)

Uutspraek

[ˈʋe(ˑ)zə], [ˈβ̞e(ˑ)zə]

Vervoegienge

infinitief	weze(n)
gerundium	te wezen(e)
tegewoordigen tied	ik bin	oôns bin(ne)
	jie bin(ne)	julder bin(ne)
	'ie is	'ulder bin(ne)
flejen tied	ik, jie, 'ie was	oôns, julder, ulder waere(n), wazze(n)
gebieënde wieze	bin, weest
onvoltoôid deêlwoôrd	wezende
voltoôid deêlwoôrd	ei/is (g)ewist, (g)eweest
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

N.B.:

• De vurm binne kom nie echt dikkels vò.
• ʼn Weze ('de beurte in 't spel è) ei de regelmaetige vurmen ik wees 'n, jie weest 'n, ʼie weest 'n.

Verbugienge

meêrvoud wezen, verkleinwoôrd wezetje

Uutdruksels

• Lae mae weze, lae mae doeë, laet die diengen mae gae zòan ze gaen

Dialectvarianten

• zien aolgemeên
• wisse, wiste, wizze allêne in beteikenisse 9 ('Ik bin wizze visse')

Aore spelliengen

• we:ze Woordenboek der Zeeuwse Dialecten (allêne 't visnet)

Vertaeliengen

werkwoôrd (nie elke vertaelienge dekt aolle laejiengen)

• Afrikaons: wees
• Araobisch: كَانَ‎ (kāna)
• Braebants: zijn etc., weze
• Chinees (Mandarijn): 是 (shì), 有 (yǒu) (bestae); 在 (zài) ('n plekke bezette)
• Duuts: sein
• Frans: être
• Westerlauwers Vries: wêze
  • Schiermonnikoôgs: wôze
• Hindi: होना (honā)
• 'Ollands: weze
• Japans: 在る (ある, aru), 居る (ja) (いる, iru) (van mensen gezeid)

• Latijn: esse
• Limburgs: zeen, zien etc.
• Nederlands: zijn (wezen)
• Nedersaksisch/Platduuts: wean, weden etc.
• Oudgrieks: εἰμί (eimi)
• Portugees: ser (bluvende zaeken), estar (nie-bluvende zaeken)
• Russisch: быть (byt')
• Spaons: ser (bluvende zaeken), estar (nie-bluvende zaeken)
• Swahili: kuwa
• West-Vlaems: zin

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1135-6

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank