Wt/zea/'ond
Zeêuws
[edit | edit source]
Etymologie
[edit | edit source]Over Middelnederlands hont en Oudnederlands hunt van Oergermaons *hundaz. Kom van Oer-Indo-Europees *ḱun-tos, wat in de vurm mee -t- allêne in de Baltische taelen verwanten eit (Litouws suntene 'grôten 'ond') mae in de grondvurm *ḱŭōn meêr as genoeg afgeleiden kent: Latijn canis (mee onregelmaetige klienker; ok de grond vò 't woôrd kennel), Oudgrieks κύων kuoon (daevan me cynisch 'ebbe), Sanskriet श्वन् śvan etc.
Omschrievienge
[edit | edit source]ʼond m
- Getemde roôfbeêste (Canis familiaris) wat-a afstam van de wolf en g'ouwe oor vò de jacht, as wachter, vò de schaep'ouwerie en as gezelschapsbeêste.
- Scheldnaeme vò 'n man.
- Rot in erten, dikkels optrejend rond d'ondsdaegen.
- Deze plante kunne me wè weggoôie, d'n ʼond zit t'rin.
Uutspraek
[edit | edit source][ɔnt]
Verbugienge
[edit | edit source]meêrvoud 'onden, 'onnen, 'ongen; verkleinwoôrd 'ondje
- afleiienge
Saemenstelliengen
[edit | edit source]Uutdruksels
[edit | edit source]- ʼIe is d'n bonten (zwarten) 'ond, 'ie 'oôr nergest bie
- D'n bonten 'ond spele, rottig'eid uut'aele
- ʼn Goeien 'ond kiek nie op gruppen of dulven, a je flienk bin, stae je nie vò 'n kleine 'indernisse stil
- ʼn Ouwen 'ond krieg je nie licht uut z'n kot
- Ouwe mensen verlaete ulder 'uus nie zòmaer
- Ik gae je nie zòmaer aolles vertelle (Bresjes)
- D'n hoend van Gijs, doôddoeër op 'n vraege daer-a je gin antwoôrd op wil geve (Menheêrse)
- Ze zit te rieën as 'n hond op 'n halve deure, je zit gin moment stille Flakkees
- Je zit d'rachter as 'n 'ond op 'n zieke koeie, je laet 'm gin moment gerust
- Je zit te kieken as 'n 'ond op 'n zieke koeie, je kiek moeielijk
- Ik bin d'rop as 'ond op 'n paerederm, ik bin d'r zot op Zuud-Bevelands
- ʼIe leit as 'n 'ond in z'n kot, 'ie ei gin vriedom
- Zò lange werk è as 'n klein 'ondje dat 'n groôt paerd opfreet, ergest mae nie mee klaerkomme
- Dae schiet 'n 'ond op, dat doet 'r nie toe
- Je bin d'n 'ond die in 't kotje moet, je bin de dupe
- Net of d'n hond 't an z'n poôt gehad heit, wat ziet dat d'r verkreukeld uut
- D'n 'ond op z'n rik è, vreêd lui weze
- D'onden vò de katten laete zurge, iets glad foute laete lôpe
- Tweê dulle 'onden biete mekaore nie, tweê geliekgezinden doeë mekaore niks
- Dien is deu 'n hond in 'n braembos ezeêkt, 'n onecht kind Goerees
- Zò dikke as 'aer op d'n 'ond, vreêd dichte (dikkels gezeid van mènsen)
- D'n 'ond eit over de taefel gelôpe, je bin te laet vò 't eten
- Lôpe as 'n 'ond die z'n keutel nie kwiet kan, doelloôs rondlôpe
- As d'n 'ond stienkt, kriege me rege (Waschappel)
- Lôpe jakke as 'n zêkenden 'ond, zonder rust 'een-ende-weêr lope
- Weglôpe as 'n 'ond van z'n stront, z'n eigen rommel nie opkuse
- As d'n 'ond juult, komt 'r onweêr
- As d'n 'ond gos eet, komt 'r regen
- Zò groôs as 'n 'ond mee zeven staerten, vreêd groôs
- Zò kerks as 'n 'ond knuppelachtig, glad nie kerks
Dialectvarianten
[edit | edit source]- hond Goerees, Flakkees
- hoend Flakkees
- 'oend noe nergest mee, mae moe vroeger op Zuud-Beveland bestaen è
Aore spelliengen
[edit | edit source]- ond (gin standaerdspellienge)
Ontlêniengen in aore taelen
[edit | edit source]- hond, hon, hont, hun Neger'ollands
- hont Maegdeneiland-Creooliengels
- hondo Berbice-Nederlands
Vertaeliengen
[edit | edit source]tam roôfdier
|
|
Bronnen
[edit | edit source]- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 246-9
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 215
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'hond'