Wp/kip/मोरङ जिल्ला
मोरङ जिल्ला नेपालला कोशी अञ्चलल परिने तोबो जिल्ला सा। आओ जिल्ला नेपालए पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्र, कोशी अञ्चलल परिने औद्योगिक जिल्ला सा। पूर्वाञ्चलला ऐतिहासिक गौरव घुरो मोरङ जिल्ला औद्योगिक एवं जनसंख्याए हिसाबल नेपालला दोस्रोला घेव जिल्लाए रूपल परिचित ले। नेपालला पूर्वी तराईल परिने आव जिल्ला प्राचिनकालल विराट राजाए राजधानीको र मध्यकालल लिम्बुवान ए पारेभन्दा प्रचण्ड राज्यए रूपल प्रख्यात लेव। मोरङला अन्तिम राजा बुद्धिकर्ण राय खेवाङ सा। वि.सं २०१८ सालला प्रशासनिक विभाजन भन्दा ङाडे ३५ जिल्ला लेकाई पनि आव तोबो जिल्लाल अवस्थित लेव जो आर्क मोरङ, सुनसरी तथा झापा जिल्लारल विभाजित टाडे ले। मोरङ जिल्लाए क्षेत्रफल १,८५५ वर्ग किलोमिटर ले। वि.सं. २०६८ ल आव जिल्लाए जनसङ्ख्या ९,६५,३७० लेव। मोरङ जिल्लाए सदरमुकाम सन प्रमुख औद्योगिक शहर बिराटनगर सा।
जिल्लाए नामाकरण
[edit | edit source]ईशापूर्वए प्रथम शताब्दील किराँती राजाराई कोशी नदी पूर्वए भू-भागलाई यामी कर्मक्षेत्र जैेडे यानैव। राज्य सञ्चालनए क्रमल कालान्तरल आल "हाङ" मीनला किराँती राजाए राज्य सञ्चालन डोव दैसि। हो अवधिए प्रशासनिक क्षेत्रलाई "मावराङ्ग" अगार्सिज्याउ। झिन्डे मावराङ्ग शब्द ज अपभ्रंश टाडे मोरङ गार्ने गार्सिसिउ गार्ने किम्बदन्ती रहिडे ले।।
जिल्लाए इतिहास
[edit | edit source]पूर्वाञ्चलला ऐतिहासिक गौरव घुरो मोरङ जिल्ला नेपाल अधिराज्यला औद्योगिक एवं जनसंख्याए हिसाबल दोस्रोला घेव जिल्लाए रूपल परिचित ले। प्राचिनकालल आव जिल्ला विराट राजाए राजधानीए रूपल प्रख्यात लेव। मोरङ्ग जिल्लाए नामाकरणए सम्वन्धल इतिहासलाई खोतलिडे बाकाई वि.स. ५२१ ल कुदिसिउ चाँगुनारायणए अभिलेखए अध्ययनङाई ईशा पूर्वला शताब्दील काठमाडौंल किराँती राजाराई राज्य सञ्चालन जैसिउ दैसि। झिन्टाई किराँती राजार लिच्छवी राजारङाई पराजित टाडे पूर्वडे यालागिउ। आव अर्थल ईशापूर्वए प्रथम शताब्दील किराँती राजाराई कोशी नदी पूर्वए भू-भागलाई यामी कर्मक्षेत्र जैडे यानैव। राज्य सञ्चालनए क्रमल कालान्तरल आल "हाङ" मीनला किराँती राजाए राज्य सञ्चालन डोसिउ दैसि।
आव क्षेत्रलाई झिन्डे वि.स. १८३० सालल पृथ्वीनारायण शाहए अभिमान सिंह बस्नेत, रामकृष्ण कुँवर तथा अमरसिंह थापाए नेतृत्वल फौजलाई पूर्वडे परिने माझ किराँत विजयए लागि परिङसिके सोही अनुरूप माझ किराँतल परिने बिजयपुर सदरमुकाम रहिउ मोरङ तर्त कब्जा जैडे तत्कालिन नेपाल अधिराज्य भित्रल गाभिसिउ लेव। मस्त समयसम्म आव जिल्लाए सदरमुकाम बिजयपुर ज रहिके। झिन्डे व्यापारए लागि भारत बाने सजिलो तथा नजीक गटाक गार्ने हेतुए बिजयपुरङाई सदरमुकाम रंगेली सारिसिके होकाई पुन सुविधाए हिसावल रंगेलीङाई गोग्राहाल सारिसिके । झिन्डे आव गोग्राहा बिराटनगर नामाकरण डोसिके।
वि.स. २०१८ सालए प्रशासनिक विभाजन टानेभन्दा ङाडे ३५ जिल्ला टाकाई पनि आव तोबो जिल्लाल अवस्थित लेव। जो आर्क मोरङ्ग, सुनसरी तथा झापा जिल्लारल विभाजन टाडे ले। औद्योगिक हिसावल नेपालए प्रथम उद्योग वि.स. १९९३ सालल विराट जुट मिल सन १९९४ ल जुद्ध म्याच फ्याक्ट्री पनि आव जिल्लाल खोलिसिउ लेव।
जिल्लाला भौगोलिक अवस्था
[edit | edit source]- अक्षांस:- २६.२०" ङाई २६.५३"
- देशान्तर:- ८७.१६ ङाई ८७.५१"
- सिमाना:- पूर्व झापा सन इलाम जिल्ला (मावा खोला अनि रतुवा खोला), पश्चिम सुनसरी जिल्ला (बुढी खोला होकाई केसलिया खोला), उत्तर धनकुटा सन पाँचथर जिल्ला होकाई दक्षीण भारत ए बिहार प्रान्त
- क्षेत्रफल:- १८५५ वर्ग कि.मि.
- औषत खेव:- लगभग ४६ कि.मि. (पूर्व पश्चिम)
- औषत घ्यान्टे:- लगभग ५४ कि.मि. (उत्तर दक्षिण)
- राजनैतिक विभाजनः- ६५ गाविस, १ उपमहानगरपालिका (२२ वटा वडा), १७ ईलाका, ७ निर्वाचन क्षेत्र
- झेनो:- समुन्द्री सतह ङाइ करिब ६० मिटरङाई २,४१० मिटरसम्म
आव जिल्लाए भौगालिक आकार चारपाटे आकारला ले। आव जिल्लाल केइ भू-भाग महाभारत, चुरे पहाडए श्रृङ्खलार सन करिव ८० प्रतिशत भू-भाग तराई क्षेत्रल परिर। समुन्द्री सतहङाइ ६० ङाई २४१० मिटर सम्म झेनो टाव दैदैसिसि।आव जिल्ला कृषि उत्पादनए दृष्टिकोणल बन्दै उपयूक्त मानिसि। उत्तरी पहाडी क्षेत्रल वलौटे दोमट तथा दोमट, मध्य क्षेत्र(भावर क्षेत्र) दोमट तथा हल्का चिम्टाइलो गम सन दक्षिणी क्षेत्र(तराई क्षेत्र) चिम्टाइलो बलौटे दोमट तथा दोमट प्रकारला गम दैसिसि।
बतास सन री
[edit | edit source]आव जिल्लाला बतास सन री खासै मस्त उतारचढाव रहिउ मादैसि। तर गर्मियामल मस्त गर्मी सन चिसो मौसमल सितलहर चलिउ अवस्थाल वाहेक केइ मात्राल चिसो टाए। आव जिल्लाए औषत अधिकतम तापक्रम सन न्यूनतमतापक्रमल मस्त अन्तर रहिउ मादैसि।
प्रमुख नदी सन खोलार
[edit | edit source]जलभण्डार सन जलश्रोतए हिसाबल बक्राहा, चिसाङ्ग, खदम, मावा, रतुवा, डाँस, सीता, लोहन्द्रा, केशलिया, बुढी,मिक्लु सिंगयाही तथा गछीया आदि खोलार मुख्य मानिसिर। प्राय आव पार खोलाराइ मुहान चुरे क्षेत्र ज सा। आवए साथल मोरङ जिल्लाल मोरङ्गी, बेतना, जुडी, साखरे, कचला आदी जिमुजा खोलार लेर।
प्रमुख ऐतिहासिक एवं धार्मिक तथा पर्यटकीय क्षेत्र
[edit | edit source]चुली पोखरी मोरंग जिल्ला टाडी गाउँ बिकाश समिति वडा न : ७ ल अबस्थित चुलिपोखरी ३ बिगाहा क्षेत्रफल ल फैलिडे ले । पर्यटकीय, धार्मिक, साँस्कृतिक तथा जैविक विविधताए हिसाबल एकदमै मत्वपूर्ण रहिउ आव पोखरी मोरंग जिल्लाए सदरमुकाम बिराटनगर ङाई करिब ७० किलोमिटर उतरपूर्व रहिडे ले । महेन्द्र राजमार्गङाई करिब करिब १९ किलोमिटर उत्तरल रहिउ आव क्षेत्रल पोखरी ,चराचुरुंगी जंगल रङो ढुसि भने आङाइ तराइए मनोरम दृश्यर पनि रङो ढुसि ।
डाँडाराइ बीचल खाल्डा मिताव परिउ चुलीपोखरी क्षेत्रल स्थानिय वासिन्दाराइ लागि संसारी पूजा डोने मुख्य पो सा । आव याज माटाडे भाकल मन्छैने मिर समेत आव पोल हुडे पोखरीए पूजाआजा डोने डोर । विकट पोल रहिउ चुलीपोखरी आसपास डाँडारल घना जंगल ले । स्थानीय चुलाचुली समुदायिक बन क्षेत्र भित्र फैलिउ आव पोखरी सुन्दरताए दृष्टिल बन्दै आकर्शक ले होकाई आव क्षेत्रल यातायातए समुचित विकास डोसिउ खण्डल आन्तरिक पर्यटकर आव क्षेत्रल हुडे रमिउ ढुर । धार्मिक दृष्टिल पनि चुलिपोखरी क्षेत्र निकै महत्वपूर्ण ले । आव क्षेत्रल धार्मिक रुपल तोबो महाराजए थान रहिडे ले।
आवलाई कोचराजा सन कोचेनी रानीस सम्बन्धित डोसिउ दैसिने टाकाई राजवंशीराइ थानला रुपल लाङने डोसिउ ले । तर आर्क हुडे राजवंशीराई आव पोलाई भुलिडे खेम्डे नैर । तसर्थ स्थानीय राई सन नेवार समुदायला मीराई भने आवलाई महाराज सन बूढासुब्बा मानिडे पूजाआजा डोने डोसिउ दैसि ।
चुलीपोखरी क्षेत्र जैविक विविधताए दृष्टिल पनि निकै महत्वपूर्ण मानिसि । आव भेगल हरियाली जंगल रहिडे ले, जोल अनेक प्रकारला वनस्पति सन जिवजन्तुर दैसिने डोर ।आल प्रसस्त मात्राल जंगली जडिबुटी पनि दैसिसि तसर्थ नितानो वस्तुर मन परैनेर नोराई अध्ययन डोने चाहिनेराई लागि आव पो बन्दै महत्वपूर्ण टाव ढुव । आवलाई गे टाँडी बासीराई प्रचार प्रसार सन यातायातए सुबिधा केव ढुसिकन भने आव टाँडीए अमि याज माटाडे नेपालला ज तोबो महत्वपुर्ण पर्यटकीय गन्तव्य टानेल कताज न्हेबोलो मत माले।