Wp/kip/ताप्लेजुङ जिल्ला
ताप्लेजुङ जिल्ला नेपालला मेची अञ्चलल परिने तोबो जिल्ला सा। आओ जिल्ला नेपालए पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रए मेची अञ्चलए उत्तरल अवस्थित तोबो रमणीय हिमाली जिल्ला सा । विश्वए तेस्रोला झेनो चूचूरो अमील समाबेश जैव आव जिल्ला मेची अञ्चलए पारे भन्दा घेव जिल्ला पनि सा। ताप्लेजुङ्ग जिल्लाए छुट्टो सम्पति गार्सिउ पाथीभरा देवीए मन्दिर पनि सा। जोङ हिन्दू सन बौद्ध मार्गीर शक्ति प्राप्तिए लागि दर्शन डोने बाने डोर। झापा जिल्लाए बिर्तामोड ङाई २३४.११ किलोमिटरए सडकए इलाम सन पाँचथरए सदरमुकाम टाडे आव जिल्लाए सदरमुकाम फुङ्लिङ बजारलाई जोडिसिउ ले। नेपालए सुदुर उत्तर-पूर्वडे अवस्थित तेस्रोला घेव जिल्ला ताप्लेजुङ करीब ३,६४६ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलल फैलीसिउ ले। हिमाली सन पहाडी भूबनोटस उत्तर-दक्षीण फैलीडे रहिउ आव जिल्ला ७७७ मिटर ङाई ८,५९८ मिटरसम्मला झेनोल रहिडे ले सन् २००१ ल डोसिउ जनगणना अनुसार आला जनसङ्ख्या १३४,६९८ गणना लेव, जोल मेमा/खेपा अनुपात ०.९७ ए हाराहारील ले। जिल्लाल टाव २ वटा निर्बाचन क्षेत्रलाई आला पारे भन्दा घेव नदी तमोर नदी, सप्तकोशी नदीए तोबो प्रमुख सहायक नदी,ए छुटइडे नैव।
नामाकरण
[edit | edit source]ताप्लेजुङ जिल्लाए नामाकरण लिम्बु पाङङाई टाव मानिसि। लिम्बु पाङल ताप्लेजुङ्ग शब्द न्हेबोलो शब्दए संयोजन टाडे बनिउ मानिसि। मध्यकालिन समयल "ताप्ले" मीन डोव राजाए आव क्षेत्रल शासन डोने अडोज्याउ। लिम्वु पाङल "जुङ्"ए अर्थ किल्ला वा सैनिकराई घेरसिउ किल्ला टाने हुकाई ताप्लेजुङ्ग अर्थात ताप्ले मीन डोसिउ राजाए शासन जमइव किल्ला सा गार्सि।
भौगोलिक अवस्थिति
[edit | edit source]- विकास क्षेत्र:- पूर्वाञ्चल
- अञ्चल:- मेची अञ्चल
- अक्षांस:- १०.१५" ङाई २७.५६" उत्तरी अक्षांस।
- देशान्तर:- ८०.३२" ङाई ८८.१५" पूर्वी देशान्तर।
- क्षेत्रफल:- ३,६४६ वर्ग किलोमिटर
- सिमाना:- पूर्व भारतए सिक्किम प्रान्त, पश्चिम संखुवासभा जिल्ला, उत्तर चीनए स्वशासित क्षेत्र तिब्बत, दक्षिण तेह्रथुम जिल्ला होकाई पाँचथर जिल्ला
- सदरमुकाम:- फुङ्लिङ
- धेमो पो:- समुद्रए सतहङाई ७७७ मिटर (काबेली दोभान)
- झेनो पो:- ८,५८६ मीटर (कन्चनजंघाए चुचुरो)
ताप्लेजुङ् पूर्वी नेपालल इलाम जिल्ला झिन्टाइका पारेभन्दा सुन्दर जिल्ला सा | विकट तर मनोरम धरातलीय बनोट, उच्च हिमाली भूभाग सन नल लेव बहुमूल्य जडीबुटीर पोट्लीङ्गो; सरावए, धुपी, चिराइतो मितानो उल्लेखनीय वनस्पति दैसिने टाकाई पनि आव जिल्लाए पर्यटकीय आकर्षण पनि उत्तीकै उच्च रहिडे ले। बिश्वला तेस्रोला झेनो हिमाल कन्चनजङ्घा (८,५८६ मी.) पनि आव जिल्लाल रहिने सन पिँव छिए मैदान, चट्टानी भू-बनोट तथा घना जङ्गलए आव जिल्लालाई सुन्दर पारिडे नैर। जिल्लाल रहिउ पाथीभरा देवीए मन्दिर (३७९४ मी.) हिन्दू , बौद्ध तथा किराँत धर्मालम्बीराइ साझा गन्तव्य पो सा।
प्रशासनिक विभाजन
[edit | edit source]ताप्लेजुङ जिल्लाल ५० वटा गाविसर लेर। आव जिल्लाए सदरमुकाम जिल्लाला पारे भन्दा मस्त जनसङ्ख्या रहिउ गाविस फुङ्लिङ सा। आल झापा जिल्लासन जोडिने मेची राजमार्ग टाडे वा विराटनगर सन काठमाडौंङाई हवाईमार्ग टाडे पनि बाव ढुसि। ताप्लेजुङ जिल्ला हिमाली जनजीवन, लिम्बू संस्कृति, प्राकृतिक छटा सन प्रसीद्ध धार्मिक पो पाथीभरा रहिउ कारणए नेपालला अन्य जिल्ला खारल याज माटाडे छिमेकी राष्ट्र भारतल समेत सुप्रसीद्ध रहिडे ले।
गाउँ विकास समितिर (गाविसर)
[edit | edit source]
- आम्बेगुदिन
- आङ्खोप
- चाक्सिबोटे
- चाँगे
- ढुङ्गेसाँगु
- दोखु
- डुम्रिसे
- इखाबु
- हाङदेवा
- हाङ्गपाङ्ग
- कालिखोला
- खाम्लुङ
- खेजेनिम
- खेवाङ
- खोक्लिङ
- लेलेप
- लिम्बुदिन
- लिङतेप
- लिङखिम
- लिबाङ
- मामाङखे
- नाल्बु
- नाङखोल्याङ
- निगुरादिन
- ओलाङ्चुङ गोला
- पाईदाङ
- पापुङ
- पेदाङ
- फाखुम्बा
- फावाखोला
- फुलवारी
- फुङलिङ
- फुरुम्बु
- सदेवा
- साँगु
- सान्थाक्रा
- सावाँ
- सावादिन
- सावालाखु
- सिकैंचा
- सिनाम
- सुरुमखिम
- तापेथोक
- तेल्लोक
- थेचुम्बु
- थिङलाबु
- थुकिमा
- थुम्बेदिन
- तिरिङ्गे
- याम्फुदिन
बतास सन री
[edit | edit source]ताप्लेजुङ जिल्लाए ५,००० मिटर भन्दा रोट टुन्ड्रा बतास सन री दैसिसि। हिमाली पोल बाह्रै महिना पोम जमी रहिई। ८०० मीटर ङाई १४०० मीटर सम्मला झेनोल सुन्तला जात फलफूल चीब सन अन्न बालीराइ खेती डोसि। १४०० मीटर ङाई २५०० मीटर सम्मला उचाईल आलु, मकै, राँडै सन लेकाली फलफूलए खेती डोसिउ दैसि। उत्तरी भेगल वर्षा यामल बादलए कुब्डे नैने चिसो समयल ३२०० मीटर भन्दा मेलसम्म पोम वाने होकाई हिउँदाल हिमाली क्षेत्र खुल्ला टाने टाकाई चिसो टाने आव जिल्लाल न्यूनतम तापक्रम ५.० डिग्री सेल्सियस ङाई लाङडे अधिकतम २६.३ डिग्री सेल्सियससम्म तथा औषत तापक्रम १६.३९ डिग्री सेल्सियस, औषत वर्षा १,३७२ मिलिलिटर टाने डोसिउ दैसिसि।
जैविक विविधता
[edit | edit source]जैबिक विविधताए दृष्टिङाई आव जिल्ला धनी ले। आल ५८ प्रजातिला बन्यजन्तु २५३ किसिमला बाजार, विभिन्न प्रकारला सरिसृपर , उभयचरर, पुतलार ११ किसिमला दाङर, १२७३ प्रजातिला आेइने आइर बिरुवार, २४ किसिमला सरावएर, ६९ प्रजातिला सुनगाभार, लगायत विभिन्न प्रकारला जडिबुटीर सन गैरकाष्ठ पैदावारर दैसिर। ताप्लेजुङ जिल्ला धेमो पो ७७७ मीटरङाई लाङडे विश्वला तेस्रोला झेनो हिमाल कन्चनजङ्घा ८,५९६ मीटरसम्मला झेनो सम्म फैलिसिउ टाकाई आल विभिन्न प्रकारला वन्यजन्तुर दैसिर । जिल्लाए कूल क्षेत्रफलए ३९.८५ प्रतिशत जङ्गलए ढाकिडे नैव। जिल्लाला सम्पत्ति जैविक विविधतालाई कायम नैनेए लागि बिक्रम सम्वत २०३९ ङाई आव जिल्लाला २० गाविसरल बृक्षारोपण टाडे हुडे लेर। आर्कसम्म ताप्लेजुङ जिल्लाए ६५८.५ हेक्टरल बृक्षारोपण टाडे खेम्डे ले। विषम बतास सन री'ए कारणङाई आव जिल्लाल उष्ण प्रदेशीय सदावहार जंगलङाई लाङडे ३,५०० मीटर रोटा झेनोल लेकाली वनस्पति, झाडी पोथ्रा मितानो सिङर दैसिर भने ५,००० मीटर भन्दा रोटा झेनोल हर हमेशा पोमे कुब्डे नैकाई वनस्पति प्राय माटार।
प्रमुख नदीनालार
[edit | edit source]ताप्लेजुङ जिल्लाला मुख्य नदीरल तमोर सन कावेली सार। नितानो ज अन्य खोलारल मेवाखोला, मैवाखोला, याङ्माखोला, फावाखोला, घुन्साखोला, कालीखोला, हेल्लोक, सिस्नेखोला, सोबुवाखोला, फुंगुवाखोला आदि सार। हिमनदीर कञ्चनजङ्घा हिमनदी, कुम्भकर्ण हिमनदी, तमोर हिमनदी, यलुङ हिमनदी सार।
हाट बजार
[edit | edit source]ताप्लेजुङ जिल्ला तोबो दुर्गम सन पहाडी जिल्ला टाव कारण प्रायः जिल्लाला पार बासिन्दाराई लङने सन यने पो जिल्ला सदरमुकाम ज सा। जिल्लाए पूर्वपट्टिला गा.वि.स.ला मीर पाँचथर जिल्लाए सदरमुकाम फिदिम सन गोपेटार, थर्पुङाई आवश्यक सरसरमान लङने सन यने डोर भने अन्य मीर सदरमुकामल ज सौदापात डोर। आव जिल्लाल लागिने विभिन्न पोला साप्ताहिक, पाक्षिक, मासिक सन बार्षिक बजारर निम्न अनुसार लेर:-
- प्रत्येक छन्चरबार सन मंगलबार जिल्ला सदरमुकामल (तोक्मेडाँडा)
- प्रत्येक विहीबार जिल्ला सदरमुकामल (काहुले हाट)
- लाखेजात्रा जिल्ला सदरमुकामल प्रत्येक वर्ष लाखे पूर्णिमाल
- पुषेमेला दोभानल (प्रत्येक वर्ष पौष १ गते ङाइ ५ गते सम्म चाँगेल)
- माघे मेला सिंवाल (प्रत्येक वर्ष माघ १ गते ङाइ ३ गते सम्म लिमखिमल)
- रामदुवाली खाम्लुङमा (औंसी सन पूर्णिल) पाक्षिक खाम्लुङमा)
- चतुरे हाट चाँगेल (चतुर्दशी) पाक्षिक।
- प्रत्येक महिनाए १ गते सिनामल
उपर्युक्त बजारर मध्ये जिल्ला सदरमुकामए बजारल दैनिक उपभोगए सामानराई लङने यने टाए भने नांखार स्तरल लागिने बजाररल मादक पदार्थर विक्री मस्त टाव दैसिसि।
यातायात
[edit | edit source]झापा जिल्लाए चारआली टाडे ताप्लेजुङ्ग सदरमुकामसम्मला (मेची राजमार्ग) यम कालोपत्रे टाडे खेम्डे ले नङाई सुकेटार सम्मला यम पनि कालोपत्र जैसिउ ले। आव बाहेक ताप्लेजङ्ग जिल्ला भित्रल ग्रामीण सडक या कृषि सडकए रूपल कावेली-थेचम्बु, ताप्लेजुङ्ग-दोभान, सुकेटार-भालुगौंडे, ताप्लेजुङ्ग-फुरुम्बु, ताप्लेजुङ्ग-कामीडाँडा टाडे थेचम्बु मोटर यमर आदि क्रमागत रूपल विस्तार टावन डोज्यार। लम्बाईए दृष्टिङाई सवा २०० कि.मि.ला यम तय डोेडे झापा ङाइ ताप्लेजुङ्ग केसिने डाडे पनि पिच टाडे खेमो सडक पनि मस्त घुमाउरो डाडाँए टुप्पा सन नदी जैडे मस्त पटक धेमो झेनो पो टाडे गुज्रिसिउ सन साँङुरो सडक टाव कारण ८ घण्टाला अबिरल यात्रा तय डोडिउ झिन्टाइ याज बिर्तामोड ङाइ ताप्लेजुङ्ग केव ढुसि।
हवाईमार्गः- आश्विन १५ गते ङाइ आषाढ १५ गते सम्म सञ्चालन टाने हवाई यातायात हप्ताला २ दिन सुकेटार विमानस्थलल ताप्लेजुङ्ग विराटनगर हवाई यातायात सञ्चालन टाने डोव।
सन्दर्भ सामाग्रीर
[edit | edit source]