Wt/zea/aerde

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands erde en Oudnederlands ertha van Oergermaons *erþa, dentaolafleiienge bie *erô ('tzelfde). Normaol afgeleid van d'n Indo-Europese wortel *h₁er-, awast bin ze dae in de Nederlandse schole nie glad zeker van.

Omschrieviengen

aerde

1. zelfstandig naemwoôrd v aolle grond die-a zacht genoeg is om in te bouwen en om planten op te laete groeien
2. werkwoôrd 'n deêl van 'n elektrisch circuit verbinde mee d'aerde om de spannienge af te voeren

Opmerkiengen:

• aerde as in 'de planeet daerop de mens leeft' bestaet, mae gebrukelijker is waereld.
• 't werkwoôrd stae nie in 't WZD

Uutspraek

[ˈɛː(r)də]

Verbugienge

Dit woôrd is nie verbuugbaer.

Vervoegienge

infinitief	aerde(n)
gerundium	te aerden(e)
tegewoordigen tied	ik aerd(e)	oôns aerde(n)
	jie aerdt (aerde)	julder aerde(n)
	'ie aerdt	'ulder aerde(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie aerd(e)de	oôns, julder, 'ulder aerd(e)de, aerdden
gebieënde wieze	aerd
onvoltoôid deêlwoôrd	aerdende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)'aerd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

aerddol aerdedoenker aerdekant aerdewegt aerdewerk

aerdmuus aerdneute aerdwinde aerebeie aerebemes

Uutdruksels

• D'aerde zit nog an z'n schoeën, ok: 'ie ei gin manieren
• Da zet (gin) aerde an d'n dienk, dat 'elpt (nie)
• Aerde op j'n 'oôd è, 'n 'oôdziekte (favus) è
• D'aerde groeit achter z'n ôren / op z'n gezicht/wezen (je kunt 'r peetjes in zaoie)
  1. ie was z'n eigen te weinig
  2. (van 'n klein kindje, zonder toevoegienge) die bluuf nie lang leve
• D'ruut zieë as d'aerde, d'r graeuw en ziekelijk uutzieë
• Aerde te baerde staè(n) Zuud-Bevelands
  1. aolles in 't werk stelle
  2. vee van z'n neuze maeke

Aore spelliengen

• èrde gin standaerdspellienge

Ontlêniengen in aore taelen

• aarde, adu, aerde Neger'ollands
  • adu, ard Maegdeneiland-Creooliengels

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: grond
• Araobisch: تُرْبَة‎ (turba(h)) v, أَرْض‎ (ʾarḍ) v
• Berbice-Nederlands: grondo
• Braebants: meêstenties grond m; jeer, jèr v in 't Zuud-Braebants
• Chinees (Mandarijn): 土壤 (tǔrǎng), 泥土 (nítǔ), 地 (dì)
• Duuts: Erde v, Boden m
• Frans: poussière v, sol m
• 'Ebreêuws: אֲדָמָה‎ (adamá) v, אֶרֶץ‎ (érets) v
• Hindi: मिट्टी (miṭṭī) v
• 'Ollands: grond g; aerde (Zuud-'Ollands, 'ier en dae), eerd (West-Fries) g
• Iengels: earth, soil
• Italiaons: suolo m
• Japans: 土 (つち, tsuchi), 土壌 (どじょう, dojō), 地 (ち, chi)
• Latijn: humus m, terra v
• Limburgs: gróndj enz. m, aerd enz. v, landj enz. o

• Nederlands: grond m, aarde v
• Nedersaksisch/Platduuts: grond enz. g/m, eerd(e) enz. g/v
• Oôst-Vlaems: jaerde v Land-van-'Ulsters
• Oudgrieks: γαῖα (gaia) v, γῆ (gè) v
• Portugees: solo m
• Russisch: земля́ (zemljá) v, грунт (groent) m
• Spaons: suelo m
• Stasvries en verwanten: aarde, earde (Stasfries), eerde (Bildts)
• Swahili: mchanga kl. 3, 4
• Westerlauwers Vries: grûn g
  • Hindeloopers: grûnde
  • Terschelliengs: groon
  • Schiermonnikoôgs: greeun m
• West-Vlaems: erde v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 7-8

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 38

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'aarde'