Jump to content

Wp/mag/बिहारीभाषा

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
(Redirected from Wp/mag/बिहारी भाषा)
Wp > mag > बिहारीभाषा

बिहारी हिन्द-आर्यभाषाके एगो समूह हे । बिहारीभाषा मुख्यरूपसे भारतीय राज्ज बिहार, झारखण्ड, पच्छिमबङ्गाल आउ उत्तरप्रदेस आउ नेपालोमे बोलल जाहे । बिहारीसमूहके सबसे अधिक बोले जायेवाला भाषा भोजपुरी, मगही आउ मैथिलीभाषा हथ ।

ई सब भाषाके बोलेवालाके बड़सङ्ख्याके बावजूदो भारतमे खाली मैथलियेके संवैधानिकमान्यता प्राप्त हे, जेकरा २००३ मे भारतके संविधानमे ९२मा सन्शोधन (२००४ मे सहमति) के माध्यमसे संवैधानिक दर्जा प्राप्त होएल हल । नेपालमे मैथिली आउ भोजपुरीके संवैधानिक मान्यता प्राप्त हे ।

हिन्दी बिहारराज्जमे शैक्षिक आउ अधिकारिक बिषयमे उपयोग करल जायेवाला भाषा हे । ई सब भाषाके १९६१ के जनगणनामे सर्वव्यापी पदनाम हिन्दीके तहत बैधानिक रूपसे समाहित कर लेल गेलै । ऐसन राज्ज आउ राष्ट्रीय राजनीति भाषासङ्कटके स्थिति पैदा करहे । स्वतन्त्रताके बाद, राजभाषा अधिनियमद्वारा हिन्दीके एकमात्र अधिकारिक दर्जा देल गेलै, १९८१ मे हिन्दीके बिहारके एकमात्र अधिकारिकभाषाके रूपमे बिस्थापित कर देल गेलै, जखनि उर्दूके दुसरा अधिकारिकभाषाके रूपमे मान्यता देल गेलै ।

बक्ता

[edit | edit source]

अविश्वसनीयस्रोतके चलते बिहारीभाषा बोलेवालाके सङ्ख्या बतावल कठिन हे । नगरीक्षेत्रमे अधिकान्श शिक्षितभाषी हिन्दीके अपन भाषा कहहथ काहेकि ओखनी औपचारिक सन्दर्भमे एकर उपयोग करहथ आउ अज्ञात कारणसे एकरा उचित मानहथ । क्षेत्रके शिक्षित आउ नगरी जनसङ्ख्या अपनभाषाके सामान्यतः नाम हिन्दी बतावहे ।

बर्गीकरण

[edit | edit source]

बिहारीभाषाके चार भाषा-उपसमूहमे बर्गीकृत कैल गेलहे -

भाषा आउ बोली (उपभाषा)

[edit | edit source]


भाषा[1] आईएसओ ६३९-३ लिपि बक्ताके सङ्ख्या भौगोलिक बितरण
अङ्गिकाanpदेवनागरी; पूर्ब कैथी; अङ्गलिपि७,४३,६००[2]पूर्वबिहार, पूर्बोत्तर झारखण्ड, पच्छिमबङ्गाल आउ पूर्ब मधेश
कुड़मालि (पञ्चपरगनिया)kyw, tdbदेवनागरी; कदाचित्‌ बाङ्ला, कैथी५,५६,८०९[3]दक्खिन-पूर्ब झारखण्ड, पच्छिमबङ्गाल, उत्तर-ओडिशा, असम
कुम्हालिkraदेवनागरी१२,०००[3]नेपाल
खोरठादेवनागरी; पूर्ब तिरहुता८०.४ लाख[3]दक्खिन बिहार, पूर्बोत्तर आउ उत्तर-मध्य झारखण्ड
थारुthl, tkt, thr, the, thq, tkb, soiदेवनागरी१९ लाख[3]नेपालदेसके तराई-क्षेत्र, उत्तरप्रदेस आउ बिहार
बज्जिकादेवनागरी; पूर्ब तिरहुता; कैथी८७,३८,०००उत्तर-मध्य बिहार आउ पूर्ब मधेस
भोजपुरीbhoदेवनागरी; पूर्ब कैथी५,२२,४५,३००[4]फिजी देसमे अधिकारिकभाषा (फिजी हिन्दी) आउ झारखण्ड (अतिरिक्त)

भारतमे – पच्छिम बिहार, पूर्ब उत्तरप्रदेस, उत्तर-पच्छिम झारखण्ड, उत्तर छत्तीसगढ़, पूर्बोत्तर मध्यप्रदेस आउ मध्य मधेस

मगहीmagदेवनागरी; पूर्ब तिरहुता; कैथी, सिद्धम्१,४०,३५,६००[5]दक्खिन बिहार, उत्तरझारखण्ड
मैथिलीmaiदेवनागरी; पूर्ब तिरहुता, कैथी३,३८,९०,०००[5]उत्तर आउ पूर्ब बिहार, झारखण्ड,[6] आउ पूर्ब मधेस
सादरी (नागपुरी)sckदेवनागरी; पूर्ब कैथी५१ लाख[3]पच्छिमी-मध्य झारखण्ड, पूर्बोत्तर छत्तीसगढ़, उत्तर-पच्छिम-ओडिशा

सम्बन्धित लेख

[edit | edit source]

सन्दर्भ

[edit | edit source]

  1. "Browse by Language Family". एथ्नोलॉग्. मूल से ४ जनवरी २०१२ के पुरालेखित. अभिगमन तिथि २० दिसम्बर २०१९. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता); नामालूम प्राचल |deadurl= के उपेक्षा कैल गेल (सहायता)
  2. "Angika". मूल से २४ मार्च २०१६ के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 17 March 2016. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता); नामालूम प्राचल |deadurl= के उपेक्षा कैल गेल (सहायता)
  3. 1 2 3 4 5 "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011". censusindia.gov.in. भारतके पञ्जिकाकारक आउ जनगणनायुक्तके कार्यालय, भारत. अभिगमन तिथि ७ जुलाई २०१८. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता)
  4. "Bhojpuri". एथ्नोलॉग् (आङ्ग्ल मे). अभिगमन तिथि २१ दिसम्बर २०२०. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता)Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा (link)
  5. 1 2 "India". एथ्नोलॉग्. २०१६. मूल से २ अक्तुबर २०१७ के पुरालेखित. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता); नामालूम प्राचल |deadurl= के उपेक्षा कैल गेल (सहायता); |archive-date= में तिथि प्राचल का मान जाँची (सहायता)
  6. प्रवीण (६ मार्च २०१८). "मैथिली को भी मिलेगा दूसरी राजभाषा का दर्जा". हिन्दुस्तान् (हिन्दी मे). अभिगमन तिथि ३० दिसम्बर २०२०. नामालूम प्राचल |trans_title= की उपेक्षा कैल गेल (|trans-title= सुझावित हे) (सहायता)Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा (link)