Jump to content

Wp/mag/देवनागरी

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
Wp > mag > देवनागरी
देवनागरी
देवनागरी

देवनागरी लिपि (शीर्षमे स्वरवर्ण, व्यञ्जनवर्ण निचामे)
प्रकार
भाषासभ विविध भारतके भाषा आउ नेपाल, समाविष्ट, हिन्दी, मराठी, नेपाली, पालि, कोङ्कणी, बोडो, मैथिली, सिन्धी आउ संस्कृत । पहिने पञ्जाबी आउ गुजरातीमे प्रयोग होएत हल ।
समयकाल
प्रारम्भिक सङ्केत: पहिल शताब्दी, आधुनिकरूप: दशम शताब्दी[1][2]
जनक पद्धति
बाल पद्धति
गुजराती
मोदी
भगिनी पद्धति
गुरुमुखी, नन्दीनागरी
दिशा
आइएसओ १५९२४ Deva ,
युनिकोड वर्ण
युनिकोड भाग
U+0900–U+097F देवनागरी,
U+A8E0–U+A8FF वृहत देवनागरी,
U+1CD0–U+1CFF वेदिक एक्सटेन्सन

देवनागरी भारतीय उपमहाद्वीपमे प्रयुक्त प्राचीन ब्राह्मीलिपि पर आधारित बामासे दहिना आबूगीदा हे । ई प्राचीनभारतमे पहिलासे चौथा शताब्दी ईस्वी तक बिकसित होएल हल आउ ७मा शताब्दी ईस्वी तक नियमित उपयोगमे हल । देवनागरीलिपि, जेकरामे १४ स्वर आउ ३३ व्यञ्जन सहित ४७ प्राथमिक वर्ण हथ, बिश्वमे चौथा सबसे व्यापकरूपसे अपनावल जायेवाला लेखनप्रणाली हे, जेकर उपयोग १२० से अधिक भाषाला कैल जाइत हे ।

ई लिपिके वर्तनीभाषाके उच्चारणके प्रतिबिम्बित करहे । लातिनी वर्णमालाके विपरीत, ई लिपिमे अक्षर-केसके कौनो अवधारणा नै हे, अर्थात् ई लिपि एक-सदनीय वर्णमाला हे । एकरा बामासे दहिना लिखल जाहे, एकरामे वर्गाकार रूपरेखाके भीतरे सममित, गोल आकृति सबके प्राथमिकता देल जाहे, तथा एकरा एगो क्षैतिज रेखासे चिन्हल जा सकहे, जेकरा शिरोरेखाके रूपमे जानल जाहे, जे पूर्ण अच्छरके शीर्ष पर चलहे । सरसरी तौरपर देखे पर देवनागरी लिपि अन्य भारतीय लिपि सब, जैसे बङ्गला-असमिया या गुरुमुखी, से अलग लगहे, किन्तु भिरुसे जाँच करेपर पता चलहे कि कोण आउ संरचनात्मक महत्वके छोड़के ऊ सब बड्डी समान हे ।

देवनागरी

सम्बन्धित लेख

[edit | edit source]

सन्दर्भ

[edit | edit source]
  1. Isaac Taylor (1883), History of the Alphabet: Aryan Alphabets, Part 2, Kegan Paul, Trench & Co, प॰ 333, आई॰ऍस॰बी॰एन॰ 978-0-7661-5847-4, ... In the Kutila this develops into a short horizontal bar, which, in the Devanagari, becomes a continuous horizontal line ... three cardinal inscriptions of this epoch, namely, the Kutila or Bareli inscription of 992, the Chalukya or Kistna inscription of 945, and a Kawi inscription of 919 ... the Kutila inscription is of great importance in Indian epigraphy, not only from its precise date, but from its offering a definite early form of the standard Indian alphabet, the Devanagari ...
  2. Salomon, Richard (1998). Indian epigraphy: a guide to the study of inscriptions in Sanskrit, Prakrit, and the other Indo-Aryan languages. South Asia research. Oxford: Oxford University Press. पप॰ 39–41. आई॰ऍस॰बी॰एन॰ 978-0-19-509984-3.