Wt/zea/wind

Zeêuws

Etymologie

Uut Middelnederlands wint en Oudnederlands wint/wind, over Oergermaons *windaz uutendelienge van Proto-Indogermaons *h₂ueh₁-nt-s. D'r bin cognaoten in de meêste taelgroepen, liekas Latijns ventus, Sanskriet वात vā́ta, Tochaors want/wänt (A), yente (B), Welsh gwynt, Oudprusisch wins, Russisch ве́тер véter, Hettitisch huwantas en misschien Albanees bundë.

Omschrievienge

wind m

1. Meêstentieds natuurlijke verplaetsienge van de lucht
   • Moe me noe de zeê wel op, mee zukke wind?
2. Rufte, bie de verteêrienge in de daermen vriegekomme gas wat-a deu 't gat nae buten oor gepest.
3. Beêstenziekte, ok bekènd as blaere, oploôp of trommelzucht
   • Die koeie ei de wind.
4. Asse om bv. touwe om te winden; ziet winde

Uutspraek

[ʋɪnt], [β˕ɪnt]

Verbugienge

meêrvoud winden, verkleinwoôrd windje, datief winde

Saemenstelliengen

noordewind noordoôstewind noordwestewind oôstewind westewind windbalke windboôm windbord

windbroek windei windgat windhoap windkliever windkracht windmeule windpeule

windveêr windwaoier windwiez(d)er windzak zujewind zuudoôstewind zuudwestewind

Uutdruksels

• De wind d'rvan beet è iets begriepe
• De wind kwietraeke inslaepe
• An de wind zette 'n boôt tege de wind in stiere
• Da's an de wind da gae, kan mae net
• An de wind bluve 'ange nie uut z'n woorden komme
• Wind an z'n aesem è, gin lucht meê kriege
• Iemand over de wind praete/praote, iemand mee praoten zò vèr kriege dat 'n meewerkt
• Vò winde, mee vòspoed
• ´n Meule op de wind zette, de wieken recht in de wind draoie
• Meê wind as regen, vee gepraot, weinig in'oud
• Dien ei vee wind an z'n gat 'angen Land-van-Axels, dieën sniet vreêd op
• De wind wor begote Zuud-Bevelands, 't regent en noe waoit 't minder, ok: De wind gao z'n gat spoelen Land-van-Kezands
• Eêst de regen en dan de wind, mikt da je gauw 'n 'aeven vindt, d'r kom daelijk sturm, zoekt mae gauw 'n 'aeven
• ʻt Is aomae wind, an die joengen zò wild doeë, an kinders druk bin, kom d'r sturm op (oud volksgloôf)
• ʼOe losser de wind, 'oe vaster weêr
• At de wind op Margriete in 't noôrden staèt, bluuft 'n staè toe Sint-Jan (Kedamme), van 20 juli toet 29 augustus ku je dien wind verwachte
• As de wind gaot slaepe bie 't zunnetje, is 't d'n aoren dag moôi weêr Goerees, ok As de wind gae legge in 't zunnetje... Flakkees
• Lôpende wind, staonde weêr (Wostburg), as de sturm opkomt, is de zeêman nie vò d'n duuster tuus
• Inlôpende wind en uutlôpende vrouwen bin nie te vertrouwen
• Gao maor is 'n bitje stênen in de wind goôien Land-van-Kezands Land-van-Axels, gezeid a je vò iemand niks te doeën weet

Ontlêniengen in aore taelen

• wende Berbice-Nederlands
• went Skepi
• wind, win, wen Neger'ollands
• winta Aucaons
• winti Sranantongo

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 🌬️, 🍃, 💨
• Afrikaons: wind
• Araobisch: رِيح‎ (rīḥ) v
• Berbice-Nederlands: wende
• Chinees (Mandarijn): 風, 风 (fēng)
• Duuts: Wind m
• Frans: vent m
• Westerlauwers Vries: wyn g
• Hindi: हवा (havā) v, पवन (pavan) m
• Iengels: wind

• Japans: 風 (かぜ, kaze)
• Latijn: ventus m
• Limburgs: wind, windj, wink m
• Nederlands: wind
• Oudgrieks: ἄνεμος (anemos) m
• Portugees: vento m
• Russisch: ве́тер (véter) m
• Spaons: viento m
• Swahili: upepo kl. 11, 12

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1144-6

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 245

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wind'