Wt/zea/aesem

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands asem/aessem en Oudnederlands *āthom van Oergermaons *ēþmaz. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *h₁ē(h₁)t-menos 'ziele'. De variante mee -s- is t'r gekomme deudat d'ouwe th in de verboge vurmen sterk bleef: *athom mee zachte th, mae *athmes mee 'arde th. Die leste kon dan gin -d- ore mae veranderde in plekke daevan in 't -s-, wat-a in somste dialecten oversloeg nae de nominatief.

Omschrievienge

aesem m

• levenslucht, lucht die-a 'n levend wezen in- en uuttrokt om z'n eige van energie te verzieën en afvalstoffen af te stôten

Uutspraek

[ˈɛːsəm]

Verbugienge

Dit woôrd ei gin meêrvoud of verkleinienge.

Afleiiengen

• aeseme

Uutdruksels

• achter aesem, van inspannienge gin aesem genoeg kriegende
• t'enden aesem, 'tzelfde
• aesem 'aele, aeseme
• D'n aesem bluuft achter, Ik krieg gin aesem meêr (van 'n longeziekte)
• Dat werk 'angt (of kom) an j'n aesem, dat werk is (te) zwaer, je raekt 'rvan achter aesem

Varianten

• aosem Burgerzeêuws, Zeêuws-Vlaonderen
• aèsem Zuud-Bevelands

Aore schriefwiezen

• aessem Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Ontlêniengen in aore taelen

• aassem, asǝm, azǝm Neger'ollands

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: asem
• Chinees (Mandarijn): 呼吸 (hūxī)
• Duuts: Atem m
• Frans: haleine v, souffle m
• Iengels: breath
• Limburgs: aom (oôstelijk), aosem (westelijk) m
• Nederlands: adem m

• Oôst-Vlaems: aosem m Land-van-'Ulsters, aoseme v Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• Portugees: hálito m, bafo m
• Russisch: дыха́ние (dychánije) o, вздох (vzdoch) m
• Spaons: aliento m
• Westerlauwers Vries: azem g, amme g (ouwerwes)
  • Hindeloôpers: aezem

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 13

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'asem'