Wt/zea/rotte

Zeêuws

'n Brune rotte (Rattus norvegicus).

Etymologie

Over Middelnederlands rotte (Ingweoonse bievurm van ratte) van Oudnederlands *ratta. 't Woôrd kom ok in de Keltische en de Romaonse taelen vò; die lieken 't geleênd t'ebben van 't Germaons. Volgens sommigen verwant mee 't Latijnse radere 'kraeuwe, schaeve' en rodere 'knaeuwe', mae dit leit klankwettig vreêd moeilijk en oor daerom nie zò dikkels meêr angenome.

Omschrievienge

rotte v

• vrie grôte knaegbeêste uut 't geslacht Rattus wat-a sterk trekt op en verwant is mee 'n muus.
  • Onze katte kom nog wè's mee 'n rotte tuus; 'ie briengt ze levend de kaemer in!

rotte(n) werkwoôrd

• pikke, in 't biezonder vruchten van iemand z'n boôm
  • Stelen is min, mae 'n appeltje rotten ei iederêne wè's gedae.

Uutspraek

[ˈrɔtə], [ˈrʌtə]

Verbugienge

meêrvoud rotten, verkleinwoôrd rotje

Vervoegienge

infinitief	rotte(n)
gerundium	te rotten(e)
tegewoordigen tied	ik rot(te)	oôns rotte(n)
	jie rot (rotte)	julder rotte(n)
	'ie rot	'ulder rotte(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie rotte, rotte(n)de	oôns, julder, 'ulder rotte(n), rotte(n)de
gebieënde wieze	rot
onvoltoôid deêlwoôrd	rottende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)erot
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Uutdruksels

• ʼn Ouwe rotte loôp nie in de vaolle
• De rotten lôpe mee 't spek vort, 'ie oor achter z'n rik bedroge
• D'n bin rotten an 't spek, d'n bin mensen (kinders) bie die je afluustere kunne, ok D'r zit 'n ratte op 't dak Land-van-Kezands
• Hie doet 't om de rotten an 't spek te kriegen, 'ie probeêrt 'r wat grôters mee trug te kriegen Goerees
• D'r komme nog zòvee daegen daer de rotten nie an eklove è, murge gaet 't meschien wè beter
• ʼIe is van de rotten besnuffeld, 'ie is zot

Saemenstelliengen

• rottevaolle

Varianten

• rot (Acht'uzen)
• ratte ênigste vurm in 't Tools in Fluplands, Land-van-Axels, Land-van-Kezands; kom daebuten in ieder geval ok vò in 't Zuud-Bevelands
• rat Land-van-'Ulsters

Ontlêniengen in aore taelen

• roto, rotto Neger'ollands
  • roto, rata Maegdeneiland-Creooliengels

Vertaeliengen

knaegbeêste

• Nie-taelgebonde: 🐀
• Afrikaons: rot
• Araobisch: جُرَذ‎ (ǧuraḏ) m, فَأْر‎ (faʾr) m
• Braebants: rat v
• Chinees (Mandarijn): 大鼠 (dàshǔ) (ziet ok muus)
• Duuts: Ratte v
• Frans: rat m
• Westerlauwers Vries: rôt g
  • Hindeloopers en Terschelliengs: rot
  • Schiermonnikoôgs: rat v
• Hindi: चूहा (cūhā) m (ziet ok muus)
• 'Ollands: rat, rot g

• Iengels: rat
• Japans: 熊鼠, クマネズミ (くまねずみ, kumanezumi) (ziet ok muus)
• Latijn: rattus m (Middeleêuws Latijn), mūs m/v (ok muus)
• Limburgs: rat v
• Nederlands: rat v
• Nedersaksisch/Platduuts: rot, rotte, röt g/v
• Portugees: ratazana v, rato m
• Russisch: кры́са (krýsa) v, пасю́к (pas'joék) m
• Spaons: rata v
• Swahili: panya kl. 9, 10
• West-Vlaems: ratte v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 807

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 200

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd rat