Wt/zea/koeë

Zeêuws

'n Friese koeë

Etymologie

Over Middelnederlands coe en Oudnederlands cuo uut Oergermaons *kūz, uutendelienge van Oer-Indo-Europees *gʷṓws mee cognaoten in de meêste taelgroepen. N.B.: De -e wier in 't Laetmiddelnederlands as zelfstandige lettergreep toegevoegd as vast achtervoegsel vò vrouwelijke woôrden.

Betêkenisse

koeë v Zuud-Zeêuws

1. Groôte beêste (Bos taurus), die-a melk en vleis geeft en daerom vee g'ouwe oort; in 't biezonder 't wuufje.
   • ′t Is vòjaer, de koeën meuge de weie weer in.
2. Dik, lomp wuuf.
3. 'Ardleren 'andschoen vò straetemaekers en bouwers (meêstentieds koeie).

Uutspraek

[kuˑə]

Verbugienge

meêrvoud koeën, verkleinwoôrd koetje

Dialectvarianten

• koei Burgerzeêuws, oôstelijk Flakkees, soms Tools in Fluplands, Land-van-'Ulsters, Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• koeie Goerees, westelijk Flakkees, Schouwen-Duvelands, Tools in Fluplands, Noord-Bevelands, Zuud-Bevelands, soms ok Land-van-Kezands, Land-van-Axels

Uutdruksels

• Da's 'n koeie die-a melk geeft, 't is 'n goeie klant
• Z'n beste koeie 'eêt pompe, dien boer doe waeter bie de melk
• ʼIe eit 'n koeie die pompe 'eêt, 'tzelfde
• A sterven aol de koeien in Braobant, ik krieg toch gin staertje, as 'n ander miserie eit, oor ik dae nie beter van
• Z'n koetjes op stal è, aol z'n zaekjes goed vò mekaore è
• M'è gin koeë op stal 'oôr!, 'n bitje zunig mee ons geld/bezit
• ʼIe kent 'n koeë nie van 'n end, 'ie is vreêd stom
• Ouwe koeien uut 't graf 'aelen, ouwe zaeken weer op'aelen
• ʼk Wou da mien koetje zò ziek was, zò slecht ei-je 't nie
• D'rachter zitte kieke as 'n 'ond op 'n zieke koeie, iemand gin moment gerust laete
• Kieke as 'n uul op 'n zieke koeie, 'tzelfde
• Op de koeie(rik) meespele, nog eên keer spele a je jen inzet kwiet bin
• Op de koeie z'n staert meespele, 'tzelfde
• ʼk Ouwe vee van koeien die trekt kaolve, geeft mien mae diengen die vee oplevere
• ʼIe is van kosters koeie, 'ie eit 'n vòdeêltje g'aod, mae:
• ʻIe is nie van kosters koeie, 'ie eit vee geld

Aore schriefwiezen

• koe:e Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Saemenstelliengen

Inclusief die mee de vurm koeie

koeiebak koeieblomme koeiebrobbel koe(ie)gank koeiegroepe koeiejongen koeiekoeke koeiekoeter koeiepastoôr

koeiepee koeiepit koeieplagge koeieplak koeieplaoie koeieplaoster koeiepreêle koeier koeierut

koeiespenen koeiestaert koeiestoepe koeiestraete koeievoerder koeiewachter koeiewachtertje koeieweitje koeioôge

Ontlêniengen in aore taelen

ziet bie koeie

Verwante begrippen

• stier
• kaolf

Vertaeliengen

beêste (neutraol of impliciet vrouwelijk)

• Nie-taelgebonde: 🐄, 🐮
• Afrikaons: koei
• Araobisch: بقرة (baqarah) v
• Braebants: koei v
• Chinees (Mandarijn): 牛 (niú)
• Duuts: Rind o, Kuh v
• Frans: boeuf m
• Hindi: गाय (gāy) v
• 'Ollands: koei, koe g
• Iengels: cow
• Ieslands: kýr v
• Japans: 牛 (うし, ushi)
• Latijn: bōs v
• Limburgs: rind, rindj o; kooj, ków, koe v

• Nederlands: rund o, koe v
• Nedersaksisch/Platduuts: koe, koo (Twents), kou (Greuniengs)
• Oudgrieks: βοῦς (bous) v
• Portugees: vaca v
• Russisch: коро́ва v
• Skepi: kui
• Spaons: vaca v, bovino m
• Swahili: ng'ombe kl. 9, 10
• Stasvries en verwanten: koei (Stas, Bildts), koê (Midslands) g
• West-Vlaems: koe v
• Westerlauwers Vries: ko g
  • Hindeloôpers: koe g, koebeast o
  • Terschelliengs: koe
  • Schiermonnikoôgs: kú v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 464-6

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank