Wp/bgn/تالیش مردم
| ||||
| مناطق با جمعیت قابل توجه | ||||
|---|---|---|---|---|
|
 ایران: 430,000[7] روسیه: 2,548[8] اوکراین: 133[9] استونیا: 6[10] | ||||
| زبان‌ئان | ||||
| Talysh, Azerbaijani, Gilaki, Persian, Russian | ||||
| دین | ||||
| اسلام (Shi'a and سنی;[11] sources disagree as to the specific makeup[12][13][14]) | ||||
| مربوتین قوم و سیادین گروپ ئان | ||||
| اقوام ایرانی‌تبار, Caucasian peoples | ||||
تالش نام یکی از مردم‌های ایرانی‌تبار است که سکونتگاه اصلی آن‌ها در البرز غربی از جنوب شرقی جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال غربی استان گیلان و استان اردبیل[15] در ایران ادامه دارد.
در استان گیلان زبان خود را حفظ کرده‌اند. منطقه شمالی تالش را ولایت گشتاسفی[16](تالش گشتاسبی) نامیده می‌شد که امروزه در جمهوری آذربایجان قرار دارد.
منابع رسمی دولت جمهوری آذربایجان شمار تالشان آن کشور را در سال ۲۰۰۹ برابر با ۱۱۲ هزار نفر ذکر کرده‌اند که ۱٫۳ درصد از مردم این کشور را تشکیل می‌دهد. این منابع شمار تالش‌های جمهوری آذربایجان در سال ۱۹۹۹ را ۷۶٬۸۰۰ نفر یاد کرده‌بودند. تالشان خود اما معتقدند که تعداد اقلیت تالش در جمهوری آذربایجان بسیار بیشتر از تعداد و بیش از ۵۰۰ هزار نفر است. به باور تالشها، شمار تالشان در ایران نیز ۶۰۰ هزار نفر است.[17]
جغرافیای قوم و منطقه تالش نشین
[edit | edit source]منطقه قومی تالش که یکی از نواحی ایرانی محل سکونت قوم تالش است با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک چهارم خاک استان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل می‌باشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده و شامل شهرستانهای تالش، ماسال وشاندرمن، رضوانشهر، صومعه سرا ،فومن ،شفت , همچنین اکثریت مردم از شهرستانهای فومن و شفت صومعه سرا تالش زبان می‌باشد.
تالش از سه جهت به کوههای تالش که ادامه رشته کوههای البرز هستند و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی می‌شود. کشف آثار تمدن ۴۵۰۰ ساله در ییلاق (نوه دیی) تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب و هوا داده‌است.
مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایند. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از آن جدا شده و به روسیه ملحق شدند.
شرایط اقتصادی و اجتماعی
[edit | edit source]از محصولات تولید شده در تالش می‌توان به برنج، توتون و مرکبات وچای اشاره کرد. این تنوع و فراوانی محصولات سبب شده که تالش بازارهای هفتگی پررونقی داشته باشد. از آن جمله می‌توان به یکشنبه بازار چوبر که اختصاص به معاملات دام دارد، پنجشنبه بازار شاندرمن که در آن انواع نهالها، دست ساخته‌های پشمی و نخی و فراورده‌های محلی مواد غذایی عرضه می‌شود همچنین می‌توان به چهارشنبه بازار رضوانشهر و پنجشنبه بازار تالش وسه شنبه بازار فومن اشاره کرد که در آن اغلب زنان و مردان با لباسهای محلی حاضر شده و محصولات منطقه‌ای خود شامل برنج، انواع سبزیها و میوه‌های درختی را به فروش می‌رسانند.
شالیزارهای تالش با چشم انداز زیبا - کاخ سبز سردار امجد در هشتپر تالش- کاخ میر احمد خان تالشخان اف در لنکران (مرکز تالشخانات در قرن ۱۸وجدا شده از ایران)- جاده گیسوم تالش - پارک ملی هیراکانا واقع در جمهوری آذربایجان مابین آستارا و لنکران -یاناربلاق یا چشمه سوزان در منطقه آرچیوان نزدیک آستارای جمهوری اذربایجان و روستای تاریخی نوا دیی و ییلاق مریان وشهرک تاریخی ماسوله ودژتاریخی قلعه رودخان فومن واماکن زیارتی شاهزاده ابراهیم شفت، که همه ساله پذیرای میلیونها ایرانی و جهانگرد می‌باشد دیده می‌شود. جاده‌های تالش در ایران از بالاترین درصد تصادفات (طبق آمار منتشره از راهنمایی و رانندگی ایران) برخوردار است.
تاریخ تالش
[edit | edit source]تالش، سرزمینی که در روزگاران کهن به منطقه وسیعی گفته می‌شد که از شمال با آلبانیای قفقاز، و از شرق به دریای خزر و از جنوب به اسپیه‌رو یا سپیدرود و از آن به حدود مارلیک یا عمارلوی کنونی می‌رسید و از غرب نیز دشت و پهنه اردبیل، مغان و منطقهٔ کوهستانی نیر و سراب را دربر می‌گرفت.
تالشی‌ها در نیمه دوم قرن هجدهم بعد از کشته شدن نادرشاه و آغاز هرج و مرج در ایران استقلال خود را به دست آوردن و حکومت خوانین تالشی را تاسیس کردند و شهر لنکران را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمودند. ناگفته نماند که لنکران از قدیمترین زمان تا به حال مرکز سکونت تالشی‌ها به شمار می‌رود. در سال ۱۸۱۳ میلادی با امضای عهدنامه گلستان بخشی از تالش به روسیه پیوست ودر سال ۱۸۲۸ میلادی با امضای عهدنامه ترکمن چای این پیوند تصویب و تثبیت گردید تالشی‌ها به دو قسمت تقسیم شدند. یک قسمت آن تحت سلطه روسیه و بخش دیگر آن تحت حاکمیت دولت ایران قرار گرفت. البته این بخشی از تاریخ پرفراز و نشیب تالشان می‌باشد.
شهرهای تالش نشین
[edit | edit source]شهرهای که مردم تالش‌زبان هم در آن ساکن هستند:
- آستارا
- اسالم
- پره سر
- جوکندان
- چوبر
- حویق
- رضوانشهر
- شاندرمن
- شفت
- عباس‌آباد
- عنبران
- فومن
- لریک
- لنکران
- لوندویل
- لیسار
- ماسال
- ماساللی
- ماسوله
- میناباد
- نمین
- تالش
- ماکلوان
- خرجگیل
اماکن دیدنی
[edit | edit source]
تالش با داشتن آثار باستانی و تاریخی و همچنین جاذبه‌های طبیعی فراوان می‌تواند بستر مناسبی جهت رشد و توسعه صنعت گردشگری باشد. از جمله مناطق دیدنی تالش می‌توان به ییلاقهای نوا دیی, مریان، سوباران، ارده و از نقاط زیارتی به بقعه شاه میلرزان واقع در روستای خطبه سرا، بقعه آقا سید احمد نال تربه از نوادگان موسی کاظم امام شیعیان واقع در روستای نال تربه، بقعه سلطان سید در مرکز شهر تالش و بقعه سیاه علم خاله سرا در روستای خاله سرا اشاره کرد.
ییلاق هده ریک که با داشتن دو فوتبال زمین که یکی به مساحت ۱۷۰۰ متر ودیگری که ۳۰۰۰ متر است در این ییلاق قرار دارد علاوه بر آن باداشتن دو چشمه معروف به لور و خچه خونی که با آزمایش کردن آن آب مشخص شده که برای دفع سنگ کلیه نیز مفید می‌باشد. این ییلاق بعد از ییلاقات ایربو و سردخونه پشت قرار دارد. مرز بین یلاق هده ریک و شهرستان خلخال را یک کوه بلند تشکیل می‌دهد که از نظر زیبایی جای خود را دارد.
قلعه لیسار معروف به دژ سلسال در روستای لیسار که از قلعه‌های مهم دوران اسماعیلیان بوده و همچنین کاخ قشلاقی نصراله خان سردار امجد واقع در داخل شهر تالش که قدمت تاریخی آن مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد و کاخ ییلاقی نصراله خان سردار امجد که در روستای مریان (نوه دیی) قرار دارد، از جلوه‌های مهم تاریخی شهر تالش می‌باشند.
پارک جنگلی گیسوم تالش با مساحتی حدود ۸۰ هکتار، سواحل دریای گیسوم و جاده جنگلی منتهی به آن دارای منظره‌ای بسیار بدیهی می‌باشد که هر ساله مسافران بسیاری را پذیرا می‌باشد. برخی از یارگارهای باستانی و طبیعی این قوم و منطقه به این شرح است:
- نوا دیی
- مریان
- سوباتان به تالشی سوواتان
- ارده
- روستای قروق
- بقعه شاه میلرزان
- دژ سلسال
- پارک جنگلی گیسوم
- ییلاق اسبومار جوکندان
- ییلاق هده
جستارهای وابسته
[edit | edit source]منابع
[edit | edit source]- پایگاه ادبی، فرهنگی و اجتماعی تالش
- پایگاه عکاسی شهرستان تالش
- مجله ایران‌شناسی دوره۳/(۱۳۷۱) بتسدا(Bethesda)آمریکا/ رویه‌های ۶۰۲ تا۶۱۱/ سرنوشت تلخ تالشها در آذربایجان شوروی/وارتان گریگوریان/
پیوند به بیرون
[edit | edit source]- پایگاه تالش شناسی علی عبدلی
- گزارش و شرحی در خصوص تالش
- عکس‌هایی از تالش زیبا
- پردیس دانشکده فنی دانشگاه تهران در تالش
- سرنوشت تلخ تالشی‌ها در آذربایجان
- پایگاه رسمی تالش
- تارنمای تالش نشینان میناباد
مقاله‌ای درخصوص وضعیت تالشها در آذربایجان شوروی]
Template:Wp/bgn/امتیازات و قراردادها در دوره قاجار
| ||||||
رده:اقوام جمهوری آذربایجان رده:اقوام ایران رده:تالش رده:ایرانیان در قفقاز
- ↑ The State Statistical Committee of Azerbaijan Republic. 2009
- ↑ Kotecha, Hema. “Islamic and Ethnic Identities in Azerbaijan: Emerging Trends and Tensions”, OSCE Report, Baku, July 2006.
- ↑ The State Statistical Committee of Azerbaijan Republic: «Population by ethnic groups»
- ↑ Disputed number of Talysh in Azerbaijan
- ↑ Minahan, James. "Talysh+nationalists"&source=web&ots=8aLgM9V1qo&sig=_-x9bspkEfCVjmJDiavECJZAuKg&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=5&ct=result Reasons for the dispute around the number of Talysh in Azerbaijan: One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups, Greenwood, 2000, ISBN 0-313-30984-1, ISBN 978-0-313-30984-7, p.674.
- ↑ [۱]
- ↑ Looklex Encyclopaedia — Talysh
- ↑ Население по национальности по субъектам Российской Федерации - 2002 г. (XLS). Проверено 4 мая 2009.
- ↑ Ukrayna Respublikası Statistika Komitəsi : 5-14 dekabr 2001 - ci il siyahıya alması
- ↑ PC225: Population By Ethnic Nationality, Mother Tongue and Citizenship, Estonia Statistics database.
- ↑ Clifton/Deckinga/Lucht/Tiessen (2005), "Sociolinguistic Situation of the Talysh in Azerbaijan". SIL Electronic Survey Reports 2005. p. 5
- ↑ UNPO - Talysh
- ↑ The Unreached Peoples Prayer Profiles
- ↑ Dunlop, John B. "What I Saw", Hoover Digest, 30 July 1999.
- ↑ استان اردبیل - آکاایران
- ↑ گشتاسفی - [ ajhstd ]
- ↑ Caucasus Report: Talysh Newspaper Editor’s Trial Begins in Azerbaijan, January 12, 2013.