Wp/ann/Kot Divuwa

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | ann
Wp > ann > Kot Divuwa

Kot Divwua (òrere Côte d'Ivoire me Furenchi, mè ire Ivory Coast me Uket-chieen̄) ìre ido òkup me otu-okwaan̄ agan̄ osiki me Afirika agan̄ Ichep-ura. Ama-ibot kan̄ me agan̄ ifit-mkpulu ìre Yamousoukro òkup me agan̄ etete ido ya; sà ama-ibot me agan̄ mbubek ore ama ngba-uji Abijọn̄ [Abidjan] òkup me agan̄ otu-okwaan̄ agan̄ osiki. Ido ìtatap ikana ọmọ ìre Gini Kọnakiri me agan̄ inyọn̄ ichep-ura, Laiberia me agan̄ ichep-ura, Mali me agan̄ inyọn̄ ichep-ura, Bukina Faso me agan̄ inyọn̄ mbum-ura, Ganà me agan̄ mbum-ura, mè Ọfọ-okwaan̄ Gini (Emen-awaji Atilantik) me agan̄ osiki. Usem-mkpulu me ido ya ìre Furench, ire, ebi kè ofifi usem iman ekimalek itumu me ido ya ìre Baoulé, Dioula, Dan, Ayin mè Cebaara Senufo. Usem akọp jaaba mè jeeta (78) ìkup esese esese ke ekitumu me ido ya. Ebi ene me ido ya ekigọọk erumfaka eyi Kiristien, eyi Isilam mè esese chieen̄ erumfaka eyi ebi nte nte ukot ikaan̄.

Egop Kot Divuwa
Iman̄-ido Kot Divuwa
File:Hymne National de Côte d'Ivoire.ogg
Okwa-ido: "Okwa eyi Abidjan"
Ogugo-ijọn̄

Ọmọ ore òso ido akọp mè gweregwen ene ewabe ichit me emen me Afirika.

Sabm ebi Yurop enitap ido ya me mkpulu usun̄, owuwa ijọn̄ ubọọn̄ kire Gyaaman, Kong mè Baoulé, mîwuulek ikup me lek ijọn̄ ya. Lek ijọn̄ ya ìnikana <protectorate> eyi Furans me acha 1843, enenigbaan̄ itap me irak <colony> Furans me 1893 me emen mgbọ ebi Yurop ekinyinyan̄a Afirika. Ido yi ìbọkọ utelelek me 1960 sa me Félix Houphouet-Boigny osakbe oniin̄. Ọmọ si îkpulu ido ya abayaage inire 1993. Me ikeke itọ-inu ebi agan̄ ya [regional standard], Kot Divuwa ìre ido òkekeke inye mè ikup si me esuuk [stable]. Îkaan̄ atalek mgbaan̄-nrọ me agan̄ ifit-mkpulu mè agan̄ ugwem-mbubek [economy] mèlek ebi mbuuruk kan̄, mè ikaan̄ si mèlek ebi Agan̄ Ichep-ura <especially> Furans. Kûu [coup de'état] îmọnọ irek me ido yi me 1999; akọn̄ emen ido iba, ìbebene mije erumfaka, mîtim si me emen kan̄. Eyi adasi ìbene me 2002 ire 2007 [1] sà eyi òso iba obene me 2010 ire 2011. Me acha 2000, ido ya mîbene ikisa ayaya ikpa ikan-ido ikikpulu.[2] Ido yi ìre <republic>; ogwu ibot mkpulu îkaan̄ unye enenen me irọrọ inu [executive powers].

Mfufuk Erieen̄

Me adasi mgbọ, ebi mbit Pọtugalu me Furans me emen senturi 15 mè 16 eche agba okwaan̄ Afirika itap me irek ini igọọk me lek ugwem-mbubek eyi agan̄ cha ge ge. Atasuk eyi ebi Furansi egwenbe Côte d'Ivoire, ebi Pọtugalu egwen Coasta Do Marfim. Erieen̄ iba cha esibi inu ge, òrere atasuk oduuk eniin̄ [coast of ivory]. Ere keyi ìkup me etete Gini agan̄ inyọn̄ mè Gini agan̄ ijọn̄. Mîkakaan̄ si Atasuk eyi ada [Pepper Coast] eyi eriọọn̄be si kire Atasuk eyi akpa [Grain Coast] (me Libia eyi chereyi), Atasuk alata araran̄ [Gold Coast] (me Ganà) mè Atasuk eyi usun̄ [slave coast] (me Togo, BènèNaijiria). Erieen̄ ya Atasuk oduuk eniin̄ ìkijeen̄ achubọk mbubek òkimọnọ irek me agba okwaan̄ keya: inyanyam oduuk eniin̄.[3][4][5][6]

Ofifi erieen̄ ekigwenbe ere ya ìre

  • Côte de Dents [Kót Dìdọ́n̄t] òsisibi Atasuk eyi ejeek isa ijeen̄ mbubek inyanyam oduuk eniin̄ (òrere ejeek eniin̄);[7][8][9][10][11][12]
  • Côte de Quaqua [Kót Dì Kwákwá] òsisibi Atasuk ebi Kwakwa; egwen ibak ife ìluk me ere ya, eyi ebi Dọchi [Dutch] ekigwenbe ibe ìre ebi Quaqua (mè iyaka ire Kwakwa).[13][14][15]
  • Atasuk eyi Ngwugwat go mè gweregwen òrere Coast of five and six stripes me Ebeke, igọọk me òjelek kọtin [cotton] ekinyambe me ere ya.[16]
  • Atasuk agan̄ efet okinye òrere The Windy Coast me Ebeke; igọọk me ike egwe [weather] okimalek ikup me agan̄ ya.[17][18]
  • Me emn senturi akọp mè onaan̄ge, enikigwen ido ya Côte d'Ivoire [Kót Divuwa].

Agan̄ Mkpulu

Agan̄ me Kot Divuwa

Akarake acha 2011, efele Kot Divuwa itap me akọp mè agan̄ iba me ama ile iba.


Nrọnnye[edit source]

  1. Journal Officiel de la République de Côte d'Ivoire (in French). 42 (30): 529–538.
  2. Journal Officiel de la République de Côte d'Ivoire (in French). 42 (30): 529–538.
  3. Duckett, William (1853). "Côte Des Dents". Dictionnaire de la conversation et de la lecture inventaire raisonné des notions générales les plus indispensables à tous (in French). 6 (2nd ed.). Pg. 594. Paris: Michel Lévy frères.
  4. Thornton, John K. (1996). "The African background to American colonization". In Engerman, Stanley L.; Gallman, Robert E. (eds.). The Cambridge Economic History of the United States. 1. Pg. 35-36. Cambridge University Press. ISBN 9780521394420.
  5. Lipski, John M. (2005). A History of Afro-Hispanic Language: Five Centuries, Five Continents. Pg. 39. Cambridge University Press. ISBN 9780521822657.
  6. Plée, Victorine François (1868). "Côte des Dents où d'Ivoire". Peinture géographique du monde moderne: suivant l'ordre dans lequel il a été reconnu et decouvert (in French). Pg. 146. Paris: Pigoreau.
  7. Blanchard, Pierre (1818). Le Voyageur de la jeunesse dans les quatre parties du monde (in French) (5th ed.). Pg. 100. Paris: Le Prieur.
  8. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ivory Coast". Encyclopædia Britannica. 15 (11th ed.).
  9. Walckenaer, Charles-Athanase (1827). Histoire générale des voyages ou Nouvelle collection des relations de voyages par mer et par terre (in French). 8. Paris: Lefèvre.
  10. Duckett, William (1853). "Côte Des Dents". Dictionnaire de la conversation et de la lecture inventaire raisonné des notions générales les plus indispensables à tous (in French). 6 (2nd ed.). Paris: Michel Lévy frères.
  11. Lipski, John M. (2005). A History of Afro-Hispanic Language: Five Centuries, Five Continents. Pg. 39. Cambridge University Press. ISBN 9780521822657.
  12. Plée, Victorine François (1868). "Côte des Dents où d'Ivoire". Peinture géographique du monde moderne: suivant l'ordre dans lequel il a été reconnu et decouvert (in French). Pg. 146. Paris: Pigoreau.
  13. Thornton, John K. (1996). "The African background to American colonization". In Engerman, Stanley L.; Gallman, Robert E. (eds.). The Cambridge Economic History of the United States. 1. Cambridge University Press. ISBN 9780521394420.
  14. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ivory Coast". Encyclopædia Britannica. 15 (11th ed.).
  15. Vaissète, Jean Joseph (1755). Géographie historique, ecclesiastique et civile (in French). 11. Paris: chez Desaint & Saillant, J.-T. Herissant, J. Barois.
  16. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ivory Coast". Encyclopædia Britannica. 15 (11th ed.).
  17. Duckett, William (1853). "Côte Des Dents". Dictionnaire de la conversation et de la lecture inventaire raisonné des notions générales les plus indispensables à tous (in French). 6 (2nd ed.). Paris: Michel Lévy frères.
  18. Thornton, John K. (1996). "The African background to American colonization". In Engerman, Stanley L.; Gallman, Robert E. (eds.). The Cambridge Economic History of the United States. 1. Cambridge University Press. ISBN 9780521394420.