Jump to content

Wn/ppl/TWYTN

From Wikimedia Incubator
< Wn | ppl
Wn > ppl > TWYTN


Yajyankwik Tik Nawat


Taketzalistal pal YTN

TIMUMACHTIAT! wan Yajyankwik Tik Nawat

Tik Nawat te uij...

Ne chapulin

[edit source]
Ini chapulin kikwa ne mil

Tik ne familiaj pal ne chapulin nemit sujsul miak insectoj te kenhat.

Sejse yejemet kikwat ne kwawit wan ne mil. Nemi se chapulin itukay langostaj, yaja weli muchiwa se wey pespej . Kikwat muchi ne mijmil. Nemanha muchi ne chapulintal kisa patani ka ukse tal, kan nusan pewa takwa.

Melka uni, te muchi ne chajchapulin kichiwat ijkiuni. Nusan sejse chapulin yejyek pal tikwat. Tik Meshijku ne tukniwan ingustuj kikwat chapulin wan inat ka sujsul ajwiak. Anka tiknekiskia tikejekua? (Wikipediaj tik Nawat)

chapulin: chapulín, saltamontes, langosta
pespej: peste
te kenhat: diferentes
sejse yejemet: algunos de ellos
chapulintal: plaga de chapulines
-ejekua: probar

Se record

[edit source]
Everestepet, ne tepet mas kojtik pal muchi ne taltikpak

Ne ajachtu takamet ajsiket itzunpan ne sujsul wey tepet, ne Everest, ashan 60 (yeshpual) shiwit. Yejemet Edmund Hillary pal Yankwik Zelanda wan Tenzing Norgay pal Nepal. Tik ini shijshiwit miak takat wan siwat tejkutiwit ijpak. Pero se takat pal Meshijku itukay David Liaño González kitapan se yankwik record ne 19 pal ini Metzti Makwil. Tay kichiwki tel?

Ini wey tepet kipia ijikshi tik ume tal: ka ajkuikpa nemi Tibet, ka tatzinu Nepal. Nusan inat ka kipia ume "iishkalyu". Sejse tejkutiwit ijpak Everest tik ne se iishkalyu, wan sejse tik ne seuk.

Chiujchiupi ne "tepetejkunimet" inatiwit ka yawit tejkut te seujti sute ukpa , achtu tik ne se ladoj wan nemanha tik ne seuk. Wan uni tay kichiwtuk David Liaño. Pero te semaya uni: yaja tejkutuk ukpa ijkiuni tik sanse shiwit. Wan yaja ne achtu ne kichiwki ijkiuni. Yaja se record! (BBC Mundo)

-tzunpan: cima
tejku: subir
-tapana: romper
Metzti Makwil: mayo
ijikshi: sus pies

ajkuikpa: norte
tatzinu: sur
tepetejkuni: montañero
ukpa: dos veces
sanse: un(o) solo

Ne pilotoj nakak tatenpan

[edit source]
Se tepuspatani pal Air India

Ini panuk, tejkia, te chuntal ...

Tik se tepuspatani pal Air India, ne pilotoj muketza pal yawi mushisha. Kwak tamik, kisa tik ne ashishkal wan mukwepa ne cabinaj, pero te weli kitapua ne tentzakka pal ne cabinaj ika nemi salujtuk.

Kalijtik nemi ne copilotoj. Yaja kineki kitapua. Nusan te weli. Witzet ne azafatajmet. Nusan te. Te aka welik kitapua. Ne pilotoj te welik kalaki tik ne cabinaj.

Kwak kitaket ka te weli mutapua ne cabinaj wan ne pilotoj nakak tatenpan , ne copilotoj kinutzki ne aeropuertoj wan inak ka yawi mukwepa temu talchi. Kwak temuk, ne tekitinimet kitapuat ne tentzakka salujtuk, nemanha mukwepat patanit. (BBC News)

chuntal: chiste
tepuspatani: avión
mushisha: orinar
ashishkal: retrete
tentzakka: puerta
salujtuk: trabado

kalijtik: adentro
tatenpan: afuera
talchi: a tierra
tekitini: trabajador
patani: volar

Malala

[edit source]
Malala Yousafzai

Ká ini? Yaja se siwapil pal Pakistan. Yaja itukay Malala. Kipia kashtul (15) shiwit.

Miak siwapil ken Malala te welit mumachtiat tik ne tamachtiluyan. Taika? Ika ne Talibanmet inat ka te welit. Pero Malala kineki mumachtia. Wan yaja musuma pal welit mumachtiat muchi ne siwapipil tik Pakistan.

Ne Talibanmet kwalanit, wan se tunal, kwak Malala yawi tik se tawikani pal yawi tik ne tamachtiluyan iwan uksejse kunet, kiejekujket kimiktiat.

Yaja te mikik pero kimakaket iwan se balaj tik itzuntekun. Ashan Malala nemi tik Inglaterra, kan kipajtiat... wan mumachtia tik se tamachtiluyan. (English Wikipedia)

musuma: luchar
uksejse: otros
kiejekujket kimiktiat: intentaron matarla
-pajtia: curar

Ne iksut

[edit source]
Se iksut iwan shuchit

Ne iksut ne shuchit nacional ipal Kuskatan .

Ini shuchit nemi tik muchi ne Meshijku. Inat ka witz tik Veracruz, Shiktal.

Tik Kuskatan kikwat ne shuchit. Kimanat iwan teksisti o kilit, wan ajwiak. Kinamakat ne iksut tik tiankis.

Sejse inat ka miak tal kipiat se shuchit nacional, pero semaya tik Kuskatan kikwat ne shuchit nacional! (Wikipediaj tik Nawat)

ne Shiktal: Centroamérica
Meshijku: México
kilit: verdura
sejse inat ka: algunos dicen que

Bowie tik ne espacioj

[edit source]
Chris Hadfield

Chris Hadfield se astronautaj ipal Canada. Nemi tik ne estacion espacial.

Tik ne espacioj, Hadfield kichiwa fojfotoj yektzin pal ne Tal. Yaja kitalia ne ifojfotoj tik icuentaj twitter, kan ne ikunpawan welit kitat.

Chris Hadfield ajsik tik ne estacion espacial internacional tik ne Metzti 12 pal ne shiwit panutuk (2012). Tik ne Metzti 3 muchiwki capitan pal ne estacion.

Ashan yawi mukwepa ijpak ne Tal, ika tami ne itiempoj ka ikajku.

Takwikak tik ne espacioj se takwikalis ipal David Bowie, itukay Space Oddity. Tik ini takwikalis, taketza se astronautaj ken Chris. Tiwelit tikitat wan tikakit ne takwikalis ka nikan tik YouTube. Shikita, sujsul yektzin!

Pashalua tik ne espacioj

Metzti 12 (majtakti-ume): diciembre
ne shiwit panutuk: el año pasado
Metzti 3 (yey): marzo
muchiwki: se hizo, se convirtió en
takwikalis: canción


Keski tikmati?
Tikitakan keski tikmati!
[edit source]

1. Kan nemi Everestepet?

  • Nepal.
  • Tibet.
  • Ne ujume.

2. David Liaño tejkuk pak Everest...

  • seujti.
  • ukpa.
  • yeshpa.

3. Ká nemik tik ne espacioj?

  • Chris Hadfield.
  • David Bowie.
  • Ikunpawan pal twitter.

4. Tay TE kichiwki ne astronautaj tik ne estacion espacial?

  • Takwika.
  • Kichiwa fojfotoj.
  • Kimana tajtamal.

5. Ne iksut ne ... nacional ipal Kuskatan.

  • teksisti
  • kilit
  • shuchit

6. Kanka witz ne iksut?

  • Ne Shiktal.
  • Meshijku.
  • Kuskatan.

7. Keski shiwit kipia Malala?

  • majtakti
  • majtakti-ume
  • kashtul

8. Ne Talibanmet kinekit kimiktiat ika yaja kineki...

  • mumachtia
  • mupajtia
  • yawi Inglaterra

9. Ká kinekik kalaki tik ne cabinaj?

  • Ne azafataj.
  • Ne pilotoj.
  • Ne copilotoj.

10. Ne tentzakka pal ne ... nemituya salujtuk.

  • cabinaj
  • ashishkal
  • aeropuertoj


Shiktemu ne palabraj!
Katiawel ne palabraj?
[edit source]

"Ne tekitinimet kitapuat ne tentzakka." Tay ne palabraj ijtik kiTAPUAt? Yaja -TAPUA. Shiktemu ini pajpalabraj! Tikmati tay kinekit inat?

  1. Ne tekitinimet kitapuat ne tentzakka.
  2. Yaja kineki kitapua.
  3. Witzet ne azafatajmet.
  4. Kitaket ka te weli mutapua ne cabinaj.
  5. Ne copilotoj kinutzki ne aeropuertoj.
  6. muchi ne siwapipil tik Pakistan
  7. Ne Talibanmet kiejekujket kimiktiat.
  8. Kimakaket iwan se balaj.
  9. Ashan kipajtiat tik Inglaterra.
  10. Tik Kuskatan kikwat ne shuchit pal ne iksut.
  11. Kimanat iwan teksisti.
  12. Miak tal kipiat se shuchit nacional.
  13. Ne ikunpawan welit kitat.
  14. Welit tikakit ne takwikalis.
  15. Shikita, sujsul yektzin!
  16. IRIN kichiwki se videoj.
  • -CHIWA
  • -EJEKUA
  • -ITA
  • -KAKI
  • -KUNPA
  • -KWA
  • -MAKA
  • -MANA
  • -MIKTIA
  • -NEKI
  • -NUTZA
  • -PAKTIA
  • -PIA
  • SIWAPIL
  • -TAPUA
  • WITZ

Shimumachti ini!

100 Verboj Tik Nawat

[edit source]
Presente Pasado Castillaj
=ajkawa =ajkaw dejar
ajsi ajsik llegar
=ajwa =ajwak regañar
amatachia amatachishki leer
=ana =anki recoger
ati atik beber
=chalua =chaluj golpear
=chia =chishki aguardar
=chiwa =chiwki hacer
chuka chukak llorar
chulua chuluj huir
=elkawa =elkaw olvidar
=elnamiki =elnamik recordar
=ichteki =ichtek robar
=ilpia =ilpij amarrar
=ilwia =ilwij decir a
=ilwitia =ilwitij mostrar
ina inak decir
=iskalia =iskalij criar
=ishmati =ishmatki conocer
ishpinawa ishpinajki tener pena
=ishtia =ishtij sacar
=ishtilia =ishtilij quitar
=ita =itak ver
=itzkia =itzkij agarrar
=kaki =kakik escuchar
kalaki kalak entrar
=ketza =ketzki levantar
kisa kiski salir
=kua =kujki comprar
kuchi kuchki dormir
=kukua =kukuj doler
=kukuya =kukushki estar enfermo
kumuni kumunik alborotarse
=kutuna =kutun cortar
=kwa =kwaj comer
kwalani kwalanik enojarse
=kwi =kwij tomar
=machtia =machtij enseñar
majmawi majmawki temer
=maka =makak dar
=makishtia =makishtij soltar
=mati =matki saber
mayana mayanki tener hambre
miki mikik morir
=miktia =miktij matar
mukwepa mukwepki regresar
munamiktia munamiktij casarse
mutajtawelia mutajtawelij quejarse
mutalua mutaluj correr
=mutia =mutij asustar
naka nakak quedar
=namaka =namakak vender
=nawatia =nawatij avisar
=neki =nekik querer
nemi nemik estar
=neshtia =neshtij manifestar
nesi nesik nacer
=nutza =nutzki llamar
=pajtia =pajtij curar
paki pakik alegrarse
=palewia =palewij ayudar
panu panuk pasar
pashalua pashaluj pasearse
=pata =patak cambiar
pewa pejki empezar
=pia =pishki tener
puliwi puliwik perderse
=senputzua =senputzuj unir
=pulua =puluj perder
=shijshikua =shijshikuj engañar
tachia tachishki ver
=tajkwilua =tajkwiluj escribir
tajpia tajpia cuidar
=tajtani =tajtan pedir
=tajtanilia =tajtanilij preguntar
=takamati =takamatki obedecer
taketza taketzki hablar
=takulia =takulij regalar
=talia =talij poner
=takwika =takwikak cantar
tami tamik terminar
=tamuta =tamutak arrojar
=tapua =tapuj abrir
=tasujta =tasujtak amar
=tashtawia =tashtaw(ij) pagar
tata tatak quemarse
=tatia =tatij quemar
=tejku =tejkuk subir
tekiti tekitki trabajar
=tema =ten llenar
temu temuk bajar
=temua =temuj buscar
=titania =titanij enviar
=tuka =tukak sembrar
=tuktia =tuktij mandar
tzajtzi tzajtzik gritar
=tzakwa =tzak cerrar
=uni =unik beber
weli welik poder
wetzi wetzki caer
weya weyki crecer
=wika =wikak llevar
=wilewa =wilew destruir
witz walaj venir
yawi yajki ir