Wt/zea/wete
Zeêuws
[edit | edit source]Etymologie
[edit | edit source]Over Middelnederlands weten en Oudnederlands witon van Oergermaons *witaną. Eigenlijk 'n flejentiedsvurm, mee in 't ienkelvoud 'n *-ai-. 't Zou daevandaene dus feitelijk ik weêt en ʼie weêt moete weze (mae wè jie weet en oôns wete mee zachtlange ee), en dat is 't zekers oôit wè gewist. Uutendelienge van d'n Indo-Europese wortel *w(e)id- en zòdoende verwant mee 't Latijnse vidēre 'zieë'.
Omschrievienge
[edit | edit source]wete
- kennisse è, in brêje zin of van eên biezonder dienk
- M'n vaoder ei nie lang geleêrd, mae ie weet vergemes vee.
- Weet jie a da Janse z'n eige verdae eit?
- somtieds, in bepaelde uutdruksels: last è mee
- zelfstandig naemwoôrd v anmaenienge, 'erinnerienge van de belastiengen of 'n aore betaelienge Tools in Fluplands, Schouwen-Duvelands
Uutspraek
[edit | edit source][ˈʋeːtə], [ˈʋeɪtə], [ˈβ̝eːtə]
Verbugienge
[edit | edit source]weten meêrvoud
Vervoegienge
[edit | edit source]| infinitief | wete(n) | |
| gerundium | te weten(e) | |
| tegewoordigen tied | ik weet | oôns wete(n) |
| jie weet (wete) | julder wete(n) | |
| 'ie weet | 'ulder wete(n) | |
| flejen tied | ik, jie, 'ie wist, weette, wete(n)de | oôns, julder, 'ulder wiste(n), weette(n), wete(n)de |
| gebieënde wieze | weet | |
| onvoltoôid deêlwoôrd | wetende | |
| voltoôid deêlwoôrd | ei (g)ewete(n) | |
| Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia. | ||
Saemenstelliengen
[edit | edit source]Uutdruksels
[edit | edit source]- wete van
- kennisse è van
- last è van: Me wete 'ier van gin auto's.
- Da zal je wete, dae krie je nog last mee
Aore vurmen
[edit | edit source]- weten in Zeêuws-Vlaendere en op oôstelijk Zuud-Beveland
Ontlêniengen in aore taelen
[edit | edit source]Vertaeliengen
[edit | edit source]Vertaeliengen
Bronnen
[edit | edit source]- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1133-4
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 244
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'weten'
Etymologie
[edit | edit source]Van Zeêuws wit.
Omschrievienge
[edit | edit source]wete
Uutspraek
[edit | edit source][ˈwɛtɛ]?
Bronnen
[edit | edit source]- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wit'
Etymologie
[edit | edit source]Ziet bie Zeêuws.
Omschrievienge
[edit | edit source]wete werkwoôrd
Uutspraek
[edit | edit source][ˈβ̞eː¹tə], [ˈweː¹te] ('ier en dae nog)
Vervoegienge
[edit | edit source]| we.te (Mestrichts) | ||
| tegewoôrdigen tied | iech weet, wei.t | veer we.te |
| diech wèts | geer wèt | |
| heer, zij, het wèt | zij we.te | |
| flejen tied | iech wis | veer wiste |
| diech wis | geer wis | |
| heer, zij, het wis | zij wiste | |
| gebieënde wieze | weet, wei.t | wèt |
| voltoôid deêlwoôrd | heet gewe(i).te | |
| onvoltoôid deêlwoôrd | we(i).tend | |
| gerundium | we(i).tentere | |
Opmerkienge: in 't Mestrichts is 't werkwoord wete in vrieë variaotie mee weite.
| wete(n) (Montforts) | ||
| tegewoôrdigen tied | ich weit | veer wete(n) |
| doe wèts | geer wètj | |
| hae, het, det wètj | zie wete(n) | |
| flejen tied | ich wós | veer wóste(n) |
| doe wós | geer wós | |
| hae, het, det wós | zie wóste(n) | |
| conjunctief | ich wus | veer wuste |
| doe wus | geer wus | |
| hae, het, det wus | zie wuste | |
| gebieënde wieze | weit | weitj/wètj |
| voltoôid deêlwoôrd | haet gewós/gewete | |
| onvoltoôid deêlwoôrd | weitendj | |
| participium | gewete(n) | |
Varianten
[edit | edit source]- weite (deu nivellêrienge)
Bronnen
[edit | edit source]- Pol Brounts e.a. (red.), De Nuie Mestreechsen Dictionair. Veldeke-Krink Mestreech, Mestricht, 2004: blz. 45
- Dr. P. Bakkes, Mofers Waordebook. Stichting Mofers Waordebook, Montfort, 2007: blz. 405