Wt/zea/vier

Zeêuws

Etymologie

1. (lichtende brand): Van Middelnederlands vier, ontronde neffenvurm van vuur, uut Oudnederlands fuir, van Oergermaons *fūr en uutendelienge van Proto-Indogermaons *péh₂u; 'n n/r-stam, wat de lèste letter ok wee verklaert. Vergliek Oudgrieks πύρ pūr, Umbrisch pir, Armeens հուր hur, Tochaars A por, Tochaars B pūwar, Hetitisch 𒉺𒄴𒄯 paḫḫur. Van de n-stam kom d'n Oergermaonse variant *fūn; daevandaene è me 't Zeêuwse woord voenke.
2. (telwoôrd): Van Middelnederlands vier, van Oudnederlands vier, ouwer viuwar, over Oergermaons *fedwōr uut 't Oer-Indo-Germaonse *k^wétuōres; 't getal is in elken Indo-Germaonse taele te vinden.

Beschrievienge

vier

1. zelfstandig naemwoôrd o brandend, oplichtend gas, dikkels ontsnappend uut brandende vaste stoffen of vloeistoffen
2. Gangreen, afgesturve stik weefsel
   • De buurman ei 'eêl z'n leve gesmookt en niks an sport gedae. Daer eit 'n noe 't vier van in z'n teeën.
3. telwoôrd eên meêr as drie, tweê plus tweê en tweê mael tweê; voraol in attributief gebruuk
   • ʼn 'Ond ei vier poôten.
4. zelfstandig naemwoôrd m 't ciefer 4
   • Ik stae 'n vier vò Iengels, 'k è d'r ok glad niks an gedae de leste maenden.
5. werkwoôrd Gebiejende wieze (nessens viert) en eêste persoon ienkelvoud (nessen viere) van viere(n)

Uutspraek

[viːr]

Verbugienge

zelfstandig naemwoord

meêrvoud vieren, verkleinwoôrd viertje

getal

telvurm viere, datief vieren

Saemenstelliengen en afleiiengen

zelfstandig naemwoord

vierbenne vierbladder vierig vierkeie te vierklauwe vierkruud vierlepel

viermande vierpit vierschip vierschoppe vierslae(n) vierslag

vierslot vierstael vierteste viertoren vierwaogen vierwerk

getal

veertien(e) veertig vierbalksegge

vierduitsstik vierkant vierknopper

vierslag viertander vieruurtje

Uutdruksels

• As 't vier an z'n voeten komt, as 't 'm te benaeuwd oor
• ʼt Is in 't vier gebleve, nie gelukt
• Ik zitte tussen tweê vieren in 'n assie'oôp, ik kan gin kante op
• Ie loôp mie z'n voeten in 't vier, 'ie kan elk moment wegmoete (meêstentieds: z'n vrouwe verwacht 'n kind)
• De tange leit in 't vier, 'tzelfde
• Ergest vier op geve, z'n eige ergest over opwinde
• ʼt Vier in z'n 'emde è, opgewonde weze
• Dae zu je 't vier in j'n 'emde nie van kriege, da's gin sterke kost/drank (dikkels van thee gezeid)
• Je klets van paeren braoie en je vier is uut, je bin vreêd vee van plan mae je kan d'r nog nie an beginne
• Zonder vier of flet zitte, uut de gezellig'eid zitte
• Zonder vier of voenke zitte, in de kou zitte
• Viertje an'ouwe, oud kinderspel

---

• Vier uren 'ouwe, rust op 't land mee boterammen in de naemiddag
• Hoe kan je vier van vier ofneme, in vier overhouwe? (Goerees)

Ontlêniengen in aore taelen

zelfstandig naemwoord

• fi Neger'ollands
• fir Skepi
• vier Neger'ollands

getal

• firi Berbice-Nederlands
• vier, fi Neger'ollands
• firi Skepi
• vier Sranantongo

Alternatieve spelliengen

• vie:r Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

N.B.: 't Woordenboek geef 't verschil tussen de korten ie en de langen ie: consequent weer. De meêste schrievers die de Woordenboekspellienge gebruke, doeë dat nie en laete dieën dubbelden punt weg.

Verwante begrippen

natuurverschiensel

• brand

telwoord

• drie
• vuuf

Vertaeliengen

brandende gas

• Nie-taelgebonde: 🔥
• Afrikaons: vuur
• Araobisch: نار‎ (nār) v
• Berbice-Nederlands: fini
• Chinees (Mandarijn): 火 (huǒ)
• Duuts: Feuer o
• Frans: feu m
• Westerlauwers Vries: fjoer, fuer (gin standaerdtaele) o
  • Hindeloopers: fier
  • Schiermonnikoôgs: fúer
• Hindi: आग (āg) v
• Iengels: fire

• Japans: 火 (ひ, hi)
• Latijn: ignis v
• Limburgs: vuur, vier (Belgse dialecten mee ontrondienge) o
• Neger'ollands: fi, vier
• Nederlands: vuur o
• Oudgrieks: πῦρ (pur) o
• Portugees: fogo m
• Russisch: ого́нь (ogón') m
• Skepi: fir
• Spaons: fuego m
• Swahili: moto kl. 3, 4
• Zweeds: eld

telwoôrd

• Nie-taelgebonde: 4, IV
• Afrikaons: vier
• Araobisch: أَرْبَعَة‎ (ʾarbaʿa(h))
• Berbice-Nederlands: firi
• Chinees (Mandarijn): 四 (sì)
• Duuts: vier
• Frans: quatre
• Westerlauwers Vries: fjouwer
• Hindi: चार (cār)
• Iengels: four
• Japans: 四 (よん yon of し shi)
• Latijn: quattuor

• Limburgs: vier (westelijk), veer (oôstelijk), veier (Sittard en omgevienge)
• Nederlands: vier
• Nedersaksisch/Platduuts: vier(e) (Urkers, Sallands, Veluws, Drents, West-Achter'oeks), veer (Twents, Oôst-Achter'oeks, in Duutsland), vère (Noôrd-Drents, Stads-Greuniengs), vaaier (Greuniengs)
• Oudgrieks: τέτταρες (tettares), τέσσαρες (tessares)
• Portugees: quatro
• Russisch: четы́ре (tsjetýrje)
• Skepi: firi
• Spaons: cuatro
• Swahili: nne
• Zweeds: fyra

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1066-9

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'vuur' en 'vier'

Nederlands

Etymologie

Ziet bie Zeêuws.

Omschrievienge

vier

1. vier, viere ('t telwoôrd)
2. zelfstandig naemwoôrd 't ciefer 4
3. eêste persoôn ienkelvoud en gebiejende wieze bie vieren

Uutspraek

• [viːr], [viːɹ], [viːʀ] Nederlands in Nederland
• [viːr] Belgs-Nederlands, Surinaoms-Nederlands
• [fiːr] Fries-Nederlands
• [viːʁ] Limburgs-Nederlands

Verbugienge

vieren datief meêrvoud, ok 't gewone meêrvoud van 't zelfstandig naemwoôrd

rangtelwoôrd

• vierde

Saemenstelliengen

• vierendelen

Ontlêniengen in aore taelen

Ziet ok bie Zeêuws.

• vier, vir Sranantongo

Bronnen

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'vier'