Wt/zea/veer

Zeêuws

Omschrievienge

veer

aore spellienge van veêr

Limburgs

Etymologie

telwoôrd

Van Middelnederlands vier, ziet vadder bie vier (Zeêuws).

persoônlijk vònaemwoôrd

Over oôstelijk Middelnederlands wer en Oud'oôgduuts wir van Oergermaons wīz. Ziet vadder bie wulder.

zelfstandig naemwoôrd

Ziet bie veêr.

Omschrievienge

veer

telwoôrd vier, viere (oôstelijk, de Maeskanten ingeslote)
zelfstandig naemwoôrd v 't ciefer 4
persoônlijk vònaemwoôrd oôns, wulder (vanaf Roermond nae 't zujen toe aolgemeên in Nederlands Limburg en an de Maoskanten)
zelfstandig naemwoôrd v plume (vanaf Mestricht nae 't westen toe)
zelfstandig naemwoôrd v trekveêr
zelfstandig naemwoôrd o pontveêr
zelfstandig naemwoôrd o veêrboôt

Uutspraek

[¹vɪːʁ] (veêrboôt en dienst; persoônlijk vònaemwoôrd)
[²vɪːʁ] (plume; telwoôrd)

Verbugienge

Persoônlijk vònaemwoôrd

ós, oes, us casus obliquus

Bezittelijk

oos, eus

Zelfstandig naemwoôrd

vere meêrvoud, veerke verkleinwoôrd

Aore vurmen

telwoôrd

vier (westelijk)
vïër (Toengers)
veier (Sittards, Herkebossers)

vònaemwoôrd

v'r (zonder naedruk)
weej (Noôrd-Limburgs)
vier (Zuudoôst-Limburgs)
vae (Weêrts)
vêe, vêelai (Toengers)
veë
veej
veur
weer
wier
wae

plume

vaer
veër (Zuudoôst-Limburgs)

Synoniemen

plume

pluum
pen (westelijk); pên (in Toengerse spellienge)

Nederlands

Etymologie

plume, spriengveêr

Ziet bie veêr.

boôt

Over Middelnederlands vere en Oudnederlands feri van Oergermaons *farjaną. Dit is feitelijk 'n werkwoôrd, dat-a is afgeleid van *faraną 'mee 'n vaertuug reize' (oôns woôrd vaere). Mee d'n tied wier dat woôrd allêne nog zelfstandig gebruukt en veranderde 't in 'n gewoôn zelfstandig naemwoôrd.

Omschrievienge

veer
zelfstandig naemwoôrd v (m)

plume
(sprieng)vêre
vêre, boôtdienst tussen tweê punten
verschillende werkwoôrdvurmen van veren

Uutspraek

[veːr], in Nederland ok [vɪːɻ], [veːʀ]

Verbugienge

veren meêrvoud, veertje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Ziet ok bie kip en kikker.

een veer moeten laten, mee minder tevree moete weze
geen veer kunnen wegblazen, gin naegel è om je gat te kraeuwen
iemand een veer op zijn hoed steken, iemand êre doeë die 'm toekomt
iemand een veer in zijn reet steken, iemand te vee prieze
pronken met andermans veren, mee 'n ander z'n daeden goeie sier maeke
vroeg uit de veren zijn, vroeg uut bedde rieze
zo licht als een veertje, vreêd licht

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie veêr.

veer Afrikaons
pèy Atjehs
pèr Betawi
pér Indonesisch
pir Javaons
per Keiees
fer Kupang-Maleis
ēppīr, pīr, ēbbhīr, bhīr, fīr, per Madurees
bângko-per Makassarees
bafèr, fèr Menadonees
per Minangkabau
fere, pere Muna
pir Sasak
per Soendanees

Bronnen

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 892-3

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'veer'