Wt/zea/leven

Zeêuws

Etymologie

Substantivêriengen van leve; ziet dae. Leven as zelfstandig naemwoôrd is allêne bekend in de West-Germaonse taelen (continentaol en Fries, dat leste dienkelijk onder invloed van de naebertaelen). Leven is de zin van 'laweit' liek te kommen van d'n Dag des Oôrdeêls, as t'r 'n donderend geraes 'eêrst en aolle doôien toet leven gewekt ore.

Omschrievienge

leven zelfstandig naemwoôrd o

1. D'n tied da je leeft
   • Bie leven eit 'n aolles beter zien ore.
2. De wieze daerop je leeft
   • Zò'n leven moe je toch nie 'ebbe eej!
3. 't leven van eên mens
   • De Ramp van '53 ei nie minder as 1835 levens geëist.
4. (oneigelijk) min of meêr afgeslote tiedspanne in 'n leven
   • In 'n vorrig leven was ik boer, mae sind da'k bin uutgekocht weun ik in Middelburg.
5. in sommige computerspelletjes: 'n beurte da je mag spele vòda je echt af bin
   • ʼk È nog drie levens, daemee kan 'k wè toet 't ende uutzienge.
6. laweit
   • Het lig een bitje an stemming en omstandigheden en 't mô nie te vee leven maeke. Luus'tre ni de stilte da's ok êêl mooi. (Engel Reinhoudt in Liedjes van het Zeeuwse land, saemenwerkende Zeêuwse boek'andels, Zurrikzeê/Goes/Vlissienge, 1996: blz. 6</ref>
7. leve werkwoôrd
   • in Zeêuws-Vlaendere en op oôstelijk Zuud-Beveland: de geweunen infinitief
   • rest: 't gerundium (te-vurm)

Uutspraek

[ˈleɪvən], [ˈleːvən]

Verbugienge

levens meêrvoud, leventje verkleinwoôrd

Vervoegienge

Ziet bie leve.

Saemenstelliengen

• Paoter Goedleven

Uutdruksels

• ʼt Ouwe leven, d'n ouwe toestand, van vòda je probeêrde 't te verbeteren
• om 't leven nie, glad nie
• van m'n leven, oôit; dikkelder in ontkennienge van m'n leven nie
• in 't leven, toet in de details, gezeid van mensen die op d'r fermielje lieke, bevòbbeêld Arjaon is in 't leven z'n vaoder.

Dialectvarianten

• leve as zelfstandig naemwoôrd allêne Burgerzeêuws, oôstelijk Flakkees en oôstelijk Toôls, as werkwoôrd normaol op d'Eilanden

Ontlêniengen in aore taelen

• leef, leven Neger'ollands

Vertaelienge

d'n tied da je leeft, 't levend wezen

• Afrikaons: lewe
• Araobisch: حَيَاة‎ (ḥayā(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 生命 (shēngmìng), 生活 (shēnghuó)
• Duuts: Leben o
• Frans: vie v
• Westerlauwers Vries: libben o
• 'Ebreêuws: חיים‎חַיִּים‎ (chajiém) m meêrvoud
• Hindi: ज़िंदगी (zindgī) v
• Iengels: life
• Italiaons: vita v
• Japans: 命 (いのち, inochi), 生命 (せいめい, seimei)

• Latijn: vītum o
• Limburgs: leve, laeve, leëve
• Nederlands: leven o
• Nedersaksisch/Platduuts: leven, leaven, lebben o
• Oudgrieks: ζωή (zooè) v, βίος (bios) m
• Portugees: vida v
• Russisch: жизнь (zjizn') v
• Spaons: vida v
• Swahili: uhai kl. 11, 12, maisha kl. 5, 6
• West-Vlaems: leven

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 539

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 160

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'leven'

Nederlands

Etymologie

Van Middelnederlands leven, ziet bie leve.

Omschrievienge

leven

1. werkwoôrd leve
2. zelfstandig naemwoôrd ('t) leven
3. zelfstandig naemwoôrd leven (laweit)

Uutspraek

• [ˈleɪvə(n)] (Nederlands in Nederland)
• [ˈleːvə(n)] (Belgs-Nederlands)
• [ˈleːvɘ(n)] (Surinaoms-Nederlands)

Verbugienge

levens meêrvoud, leventje verkleinwoôrd

Vervoegienge

infinitief	leven
tegewoordigen tied	ik leef	wij leven
	jij leeft	jullie leven
	h/zij leeft	zij leven
flejen tied	ik, jij, h/zij leefde	wij, jullie, zij leefden
gebieënde wieze	leef
onvoltoôid deêlwoôrd	levend(e)
voltoôid deêlwoôrd	heeft geleefd
Ouwejaerse vurmen: jullie leeft (alternatieve vurm) ꞏ h/zij leve (anvoegende wieze) ꞏ leeft (gebieënde wieze meêrvoud) Vurmen mee gij: gij leeft (tegenwoôrdigen tied) ꞏ gij leefdet (flejen tied)

Ontlêniengen en afstammeliengen

• leef Afrikaons
• léwen Menadonees
• leven Westerlauwers Vries