Wt/zea/man

Zeêuws

Etymologie

Beteikende vroeger 'mens'. Toen-at 't ouwe woôrd vò man, kommende van 't Oergermaonse *weraz (zit noe nog in weerwolf) bitje bie bitje in onbruuk rocht, goenge ze man daevò gebruke; 't woôrd mens (man + -sk, mee umlaut; dus feitelijk 'man/mens-achtig') wier dan bedocht om mensen van eênder welk geslacht an te geven.

Man was vanous (nog in 't Oudnederlands) 'n wortelstam, wat-a toet gevolg ao dat ienkelvoud en meêrvoud gliek waere. Dat verklaert beteikenisse 3.

Omschrievienge

man m

1. vent, manskaerel, mens van 't mannelijk geslacht
2. mannelijke echte, man daer-a je mee getrouwd bin
3. meêrvoud mensen, allêne in de verbindienge x [eênder wat vò getal] man
   • Me bin mee negen man nae 't strand gegae om 'm te zoeken.

Uutspraek

[mɑn]

Verbugienge

• mannen, mannens (Menheerse/Sommelsdiek, ouwerwes), mannes (versteênd); -mans (in saemenstelliengen) meêrvoud
• mannetje, mantsje, mantje verkleinwoôrd

Ziet ok bie vent.

Saemenstelliengen

ambachsman brandweêrman burgerman karreman koôpman

landman maneuvels mannedege manskaerel opperman

sjouwerman timmerman voerman werkman

Uutdruksels

• Vò 't mannetje stae, ergest vò verantwoôrdienge draege
• De zwarte man, 't weêr (in stof)
• ʼn Man en 'n paerd bin de kleinzerigste wezens op aerd

Ontlêniengen in aore taelen

• man Neger'ollands
  • mani, man Maegdeneiland-Creooliengels (nie zeker)
• man Sranantongo (nie zeker, kan ok uut 't Iengels komme)
  • mang Surinaoms-Javaons

Vertaeliengen

manskaerel

• Nie-taelgebonde: ♂, 👨
• Afrikaons: man
• Araobisch: رَجُل‎ (raǧul) m
• Chinees (Mandarijn): 男人 (nánrén)
• Duuts: Mann m
• Frans: homme m
• Westerlauwers Vries: man g
  • Terschelliengs: mòn
• Hindi: पुरुष (puruṣ) m, नर (nar) m
• Iengels: man

• Japans: 男性 (だんせい, dansei)
• Latijn: vir m
• Limburgs: man, maan (Mestrichts) m; manskaerel etc. m; minsj etc. m
• Nederlands: man m
• Oudgrieks: ἀνήρ (anèr) m
• Portugees: homem m
• Russisch: мужчи́на (moezjtsjina) m
• Spaons: hombre m
• Swahili: nwanaume kl. 1, 2
• West-Vlaems: man m, vint m

echteman

• Afrikaons: man, eggenoot
• Araobisch: زَوْج‎ (zawǧ) m, بَعْل‎ (baʿl) m
• Chinees (Mandarijn): 丈夫 (zhàngfu), 老公 (lǎogōng)
• Duuts: Mann m, Ehemann m, Gatte m
• Frans: mari m
• Westerlauwers Vries: man g
• Hindi: पति (pati) m, शौहर (śauhar) m
• Japans: 夫 (おっと, otto), 旦那 (だんな, danna)
• Latijn: coniunx m, marītus m

• Limburgs: man etc. m; minsj etc. m
• Nederlands: man m, echtgenoot m, gemaal m (formeêl), eega m (ouwerwes)
• Oudgrieks: γαμέτης (gametès) m
• Portugees: marido m, esposo m
• Russisch: муж (moezj) m
• Spaons: marido m, esposo m
• Swahili: mume kl. 1, 2
• West-Vlaems: man m, vint m

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 569-70

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd man

Iengels

Etymologie

Over Middeliengels man en Oudiengels mann van Oergermaons *mann. Ziet ok bie Zeêuws.

Omschrievienge

man

1. man, vint (vent, veint)
2. mens, veraol in de zin van 'de mens' as soôrte
3. vint, echteman (spreektaele)
   • Jolene, I'm begging of you, please don't take my man (Dolly Parton, "Jolene")

Uutspraek

• [mæn]; in somste accenten, veraol Nieuw-Zeêlands en Zuud-Afrikaons [mɛn], in dêlen van de VS ok [meən] enz.

Verbugienge

men meêrvoud

Afleiiengen

• manly

Ontlêniengen in aore taelen

• man Chinook-jargon
• mon Jamaicaons
• 맨 (maen) Koreaons
• man Sranantongo (nie zeker, kan ok uut 't Zeêuws komme)
• แมน (mɛɛn) Thai
• man Tok Pisin
• man Volapük

Nederlands

Etymologie

Ziet bie Zeêuws.

Omschrievienge

man m

1. vint (vent, veint), manspersoôn
2. echte(man)
3. mens verouwerd (mae nog vreêd gewoon in uutdruksels
4. meêrvoud mensen, as t'r 'n telwoôrd vò staet

Uutspraek

• [mɑn] Nederlands in Nederland, Belgs-Nederlands
• [man] Surinaoms-Nederlands

Verbugienge

mannen meêrvoud, mannetje verkleinwoôrd, mans genitief

Uutdruksels

• Aan de man komen, 'n ver'oudienge beginne
• als één man, aollemaele tezaemen, onverdeêld
• anderhalve man en een paardenkop, vreêd weinig mensen
• daar heb ik mijn mannetjes voor, 'k doeë da nie zelf
• dat is nog geen man overboord, da's nog nie 't ende van de waereld, da's nog niks verlore
• de gaande en de komende man, dien-a uutscheit en dien-a 't overneemt
• de man in de straat, de gewone mensen, en nie de grôte mensen die-a de beslissiengen neme
• de man met de hamer tegenkomen, z'n krachten weglôpe voele (veraol van sporters gezeid)
• een gewaarschuwd man (mens) telt voor twee, a je gewaerschoewd bin, let je beter op
• een man een man, een woord een woord, a jen 't zeit, moe je 't ok doeë
• een man de horens opzetten, je man ontrouwe weze, mee 'n ander naoie
• een man van de dag, 'n man die-a vreêd zieke of oud is en bos kan doôdgae
• een man van de wereld, 'n waereldwieze man
• een sterke man, 'n dictator
• heel wat mans zijn, vreêd vee kunne
• er de man niet naar zijn (om), 't nie in z'n karakter è (om)
• hij is je man, d'n dieën kan je 'elpe
• iets aan de man brengen, wat verkope
• laat zien dat je een man bent, laet zieë da je flienk bin
• man en paard noemen, niks verzwiege
• met man en macht, uut volle kracht
• met man en muis vergaan, vergae mee verlies van aolle manschappen en materieel (van schepen gezeid)
• op de man spelen
  1. in de sport, veraol voetbal: tegen 't lief van d'n ander trappe en nie tegen de bal
  2. in 'n discussie: nie op d'n aore z'n argumenten ingae mae 'm persoônlijk anvaolle
• recht op de man af vragen, recht in z'n gezicht
• van man tot man, mee tweê mensen onder mekaore
• zijn mannetje staan, z'n eige goed 'ouwe (in 'n omgevienge daerat dat moeilijk is)

Bronnen

• Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 531-6

Oudnederlands

Etymologie

Over Oer-West-Germaons *mann van Oergermaons *mann.

Omschrievienge

man m

1. mens
2. man, vint
3. onbepaeld vònaemwoôrd ze, de mensen (as Nederlands 'men')

Uutspraek

/mɑn/

Verbugienge

nv.	ienkelvoud	meêrvoud
nom.	man	man
gen.	mannis	manno
dat.	manni	mannon
acc.	man	man

Afleiiengen

• manhēt
• manig
• manlīc
• mennisco

Saemenstelliengen

• manawerc

Afstammeliengen

• man Middelnederlands
  • man Limburgs
  • man Nederlands
    • man Afrikaons
  • man Zeêuws
    • man Neger'ollands
      • mani, man Maegdeneiland-Creooliengels (nie zeker)
    • man Sranantongo (nie zeker, ziet bove)
      • mang Surinaoms-Javaons

Bronnen

• Oudnederlands Woordenboek online

Zweeds

Etymologie

Van Oudnoôrds maðr en Nedersaksisch/Platduuts man/Mann.

Omschrievienge

man g

1. man, vint (manspersoôn)
2. man, vint (echteman)
3. man (errebeier enz., lid van 'n ploeg)

Uutspraek

[man]

Verbugienge

	ienkelvoud		meêrvoud
	onbep.	bepaeld	onbep.	bepaeld
nom.	man	mannen	män	männen
gen.	mans	mannens	mäns	männens

Opmerkienge: net eênder as in 't Zeêuws kan in 't Zweeds de vurm man as meêrvoud gebruukt ore in verbindiengen as med fem man 'mee vuuf man'.

Synoniemen

• karl (bet. 1)
• make (bet. 2)