Wt/zea/luus

Zeêuws

'n 'Oôdluus, deugelicht en vergroôt

Etymologie

Over Middelnederlands luus en Oudnederlands *lūs van Oergermaons *lūs, Oer-Indo-Europees ok *lūs. Dit woôrd ei vedder alleên cognaoten in 't Keltisch (Welsh llauen, Cornisch lowen, Bretoens louenn); meschien is 't in aore taelen deu taeltaboes in onbruuk gerocht.

Omschrievienge

luus m/v

• Bietend insect uut orde Phthiraptera, in 't biezonder d'n 'oôdluus (Pediculus humanus capitis)

Uutspraek

[lys]

Verbugienge

meêrvoud luzen, verkleinwoôrd luusje

Afleiienge

luzig

Saemenstelliengen

luusvrie luzebosse luzeladdertje

luzemelker luzepoke

Uutdruksels

• Zò flauw as 'n luus, vreêd flauw (van d'n trek/'oenger)
• ʼn Leven è as 'n luus op 'n kleskop, 'n goed leven è, ok: as 'n luus op 'n teêrtunne
• Vertêre as 'n luus op 'n sparre, omkomme van gebrek
• Beter 'n luus in de pot as acheêl gin vet, beter wat as niks
• Ze heit 'n luus in 't ôre, z'eit 'n onecht kind Goerees
• Hie zit of 'n 'n luus in z'n ôre heit, 'ie zit 'r verbouwereêrd bie Goerees
• Je kan wè 'n luus op z'n buuk kraeke, 'ie is vreêd dikke, veraol gezeid as t'r êne vee gegete ei
• Gin luus è om doôd te doeën, vreêd aerm weze, ok Gin luus kunne kraeke
• De luzen op je kop boste, 'n stevigen drienker weze, mae
  • Ete dan de luzen op je kop boste, 'n grôten eter weze
• De luzen bin zò erg nog nie, mae de neten..., 't probleem is nog nie zò groôt, mae de gevolgen d'rvan kunne vee erger weze
• De neten è't erger as de luzen, wien-a't 'r 'n beste an toe is, 'ôre je 't 'ardste klaege
• Van je eigen luzen oor je 't 'ardst gebete, jen eige fermielje/je naesten zurg(e) vò de groôste ellende, ok: Zò oor je van jem eoige luzen de kop afgebete
• A j' uut de luzen bin doeë de neten 't, a je vò je kinders gezurgd eit, kom de zurg vò je kindskinders d'rbie
• Eêst krie je de luzen, dan de neten, 'tzelfde
• As de luzen je niet biete, doewe de neten 't Goerees
• Dae kan t'n nog 'n luus van kraeke, daer eit 'n nog baet bie
• ʼt Gaet as 'n luus op 'n teêrtunne, dit zit ging vaert achter (mae zie boven)
• Kopje stoôt, luusje doôd, gezeid tege 'n kind dat-a z'n 'oôd stoôt.
• Liegen dan de luzen op z'n kop bossen, aolles bie mekaore liege Land-van-Kezands
• De luzen in 'n andere weie jaogen, z'n kop kraeuwe Land-van-Kezands

Varianten

• luze

Ontlêniengen

• loes, lues Neger'ollands

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: luis
• Araobisch: قَمْلَة‎ (qamla(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 蝨子, 虱子 (shīzi)
• Duuts: Laus v
• Frans: pou m
• Westerlauwers Vries: lûs, lús ('ier en dae) g; biter g
  • Schiermonnikoôgs: lúes
• Hindi: जूँ (jū̃) v
• Iengels: louse
• Japans: 虱, シラミ (しらみ, shirami)

• Latijn: pulcis m
• Limburgs: luis etc. (westelijk), loes (oôstelijk) v
• Nederlands: luis v
• Nedersaksisch/Platduuts: luus, loes, Luus (in Duusland)
• Oudgrieks: φθείρ (phtheir) m
• Portugees: piolho m
• Russisch: вошь (vosj') v, во́шка (vósjka) v
• Spaons: piojo m
• Swahili: chawa kl. 9, 10
• West-Vlaems: luze v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 562, 563

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 165

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'luis'