Wt/zea/è
Nie-taelgebonde
[edit | edit source]È, è Letter E van 't Latijnse alfabet mee accent grave, in kleine (onderkast-)vurm. In gebruuk in verschillende taelen, daeronder 't Zeêuws, Frans, Italiaons en 't Nederlands (voraol in Franse leênwoôrden).
Zeêuws
[edit | edit source]Etymologie
[edit | edit source]Over Middelnederlands hebben en Oudnederlands heb(b)on/hebban van Oergermaons *habjan, mee umlaut deu de -j-. Vreêd genoeg kan die tussenletter vò Germaonse taelen buten 't Nederduuts naebie nie ore gereconstrueerd (Oudsaksisch hebbon, mae Gotisch haban, Oudiengels habban; Oudvries ei habba én hebba mae modern Westerlauwers Vries alleêne hawwe). Meschien af te leien van d'n Indogermaonse wortel *kh₂p- en zòdoende verwant mee Latijns capere.
Betêkenisse
[edit | edit source]è, ’ebbe
- Bezitte, zòwè vervreêmdbaer as onvervreêmdbaer.
- Ik è tweê'onder boeken, en zeker vuuftig d'rvan gae over veugels.
- ’n Volwasse mènse ei 1300 toet 1400 gram ’essens.
- mee d'n a.c.i. Iemand wat laete doeë
- Z' ei dien buurman noga kieke eej!
- 'Ulpwerkwoord vò de voltoôide tieden van overgankelijke en actieve werkwoorden.
- Ik è deze weke nog nie vee gedae.
- tussenwerpsel Uutroep van verbaezienge, bewonderienge, afgriezen of nog wat aors
- È, wat bin jie noe an 't doeën?
- È, mò je kieke 'oe mooi!
- È, Sanne fiets deu 't roôie licht!
Uutspraek
[edit | edit source][ɛ(ː)]
Vervoegienge
[edit | edit source]infinitief | è, 'ebbe(n) | |
gerundium | te è, 'ebben(e) | |
tegewoordigen tied | ik è, 'ebbe | oôns è, 'ebbe(n) |
jie ei(t) (è, 'ebbe) | julder è, 'ebbe(n) | |
'ie ei(t) | 'ulder è, 'ebbe(n) | |
flejen tied | ik, jie, 'ie ao | oôns, julder, 'ulder 'aodde(n) |
gebieënde wieze | (kom nie vò) | |
onvoltoôid deêlwoôrd | è, 'ebbende | |
voltoôid deêlwoôrd | ei (g)'aod | |
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia. |
Varianten
[edit | edit source]- 'ebbe (in vrieë variaotie)
- hè, hebbe Goerees, Flakkees
- èn Land-van-Axels, Land-van-Kezands
Aore spelliengen
[edit | edit source]- 'è (gin standaerdspellienge)
N.B.: In de regel schrieven zòwè 't Woordenboek as de Noe-spellienge 'n apostrof op plekken daer-a vanous 'n h- stoeng. Dit doeë ze nie 'oeneer 'n vurm vreêd vee van 't Standaerdnederlands afwiekt. Vandaer dan sommige vurmen van dit werkwoord d'n apostrof wè draege en aore wee nie.
Vertaeliengen
[edit | edit source]
|
Bronnen
[edit | edit source]- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank