Wp/cnr/Milenko Ratković

Milenko Ratković (Stari Bar, Bar, 16. oktobar 1931 – septembar 2022) je crnogorski književnik.

Biografija

Milenko Ratković je rođen u Rapu, kod Starog Bara, 16. oktobra 1931. godine u porodici Nede (rođene Vučinić) i Ilije Ratkovića.

Nižu gimnaziju je pohađao u Baru, srednju ekonomsku školu u Titogradu i Beogradu, a Školu za nastavnike ekonomske struke u Sarajevu. Ipak, nije radio kao nastavnik u školi, već se posvetio književnosti i novinarstvu. Bio je glavni urednik „Titovog pionira“ (1950-52), a zatim novinar u „Pobjedi“ i „Omladinskom pokretu“. Najveći dio novinarskog staža odradio je na mjestu urednika emisija za đecu na Radiju Titograd (kasnije Radio Crne Gore).

Njegova pjesma „More“ objavljena je 21. avgusta 1946. godine u beogradskim „Pionirskim novinama“. 1949. godine, na književnom konkursu Centralnog komiteta Narodne omladine Crne Gore, nagrađen je za satiričnu pripovjetku „Promjena“, koja je iste godine objavljena u „Stvaranju“.

1951. godine, cetinjsko izdavačko preduzeće „Narodna knjiga“ objavljuje njegovu prvu knjigu „Dioba Šunjine družine“, koja je ujedno i prva knjiga za đecu štampana u Crnoj Gori.

Napisao je više od 500 kratkih priča, pa je osamdesetih godina bio jedan od najobjavljivanijih jugoslovenskih pisaca (samo u „Politici“ objavljeno je više od 305 priča). Više od 90 priča je objavljeno u čitankama i udžbenicima nekoliko država, a priča „Pisak lokomotive“ objavljena je u 17 čitanki. U periodu od 1951. do 2014. godine objavio je 73 knjige. Većinom je to proza za đecu, a napisao je i dvadesetak knjiga iz prošlosti Bara i kulturne prošlosti Crne Gore.

Knjiga „Srna“ uvrštena je u lektiru za studente završnog stepena pedagoške akademije u Crnoj Gori i Srbiji, izbor priča „lgralište u parku“ je lektira za osnovne škole u Crnoj Gori, a knjiga „Čamac za žabe“ je lektira za osnovne škole u Srbiji. Autor i koautor je dvije gramatike i 16 čitanki za osnovnu školu u Crnoj Gori i Srbiji.

Više od 200 Ratkovićevih priča je prevedeno na mađarski, turski, slovački, bugarski, makedonski, albanski, češki i ruski jezik. Knjiga „Avanture dječaka“ objavljena je i na albanskom, a roman „Školjka iz zavičaja“ i na makedonskom jeziku. Zastupljen je u mnogim zbornicima, antologijama i hrestomatijama đečije i omladinske književnosti, kao i u antologiji A. Philippsen: „Der gezähmte Wasserteufel“, Berlin 1981.

Osim zasebno štampanih knjiga, Ratković je zajedno sa Čedom Vukovićem, Dušanom Đurišićem, Draganom Radulovićem i Ivanom Cekovićem, objavio i knjigu „Zavičajna duga“.

Za Radio je napisao 24 radio-igre za đecu koje su emitovane na Radiju Titograd, Beograd, Skoplje, Zagreb i Novi Sad. Njegove tri televizijske igre nagrađene su na konkursu Televizije Zagreb. Pozorišni komadi „Tajne staroga grada“ i „Genijalni pronalazak“ izvođeni su u đečijim pozorištima u Zagrebu i Kraljevu, a lutkarska igra „Vjeverica Mica“ u Titogradu.

Proučavao je istoriju svog zavičaja i kulturnu prošlost Crne Gore, pa su tako nastale knjige: „Tragovi iz prošlosti Bara“, „Barska hronika“, „Tvrđava na planinskom sedlu“, „Znameniti Barani“, „Bar kroz vjekove“, „Kultura Bara“, „Katolička tradicija Bara“, „Knjigotvorci“, „Neimari kulture i prosvjete“, „Lučonoše prosvjete“ i „Mali portreti“.

Svoje spisateljsko iskustvo ispričao je u knjizi „Druženje s piscima“. U knjizi su zastupljeni: Desanka Maksimović, Grigor Vitez, Branko Ćopić, Čedo Vuković, Ivan Ceković, Dragan Lukić, Stevan Raičković, Vito Nikolić, Mihailo Lalić, Leso Ivanović, Janko Đonović i Ćamil Sijarić. Pisao je male portrete o njima i uz to dodavao kroki bilješke, unosio bio-bibliografske podatke i duhovite događaje koje su bile vezane za pojedine pisce, a pokazuju osobenost njihovih privatnih i stvaralačkih ličnosti.

Bio je predśednik Udruženja književnika Crne Gore i član Predśedništva Saveza pisaca Jugoslavije. Osnivač je i prvi predśednik Šah kluba u Baru. Učestvovao je šest puta na šahovskim šampionatima Crne Gore i jednom na šampionatu Jugoslavije.

Nagrade i priznanja

Dobitnik je više književnih nagrada i društvenih priznanja: Nagrada „Oktoih“, Jugoslovenska nagrada za stvaralaštvo za djecu „Mlado pokoljenje“, Nagrada oslobođenja Bara, Nagrada oslobođenja Titograda, Nagrada za životno djelo festivala „Susreti pod starom maslinom“, Nagrada za životno djelo „Festivala humora i satire“ u Danilovgradu, Nagrada „Zlatni zmaj“ za izuzetan doprinos fantastičnoj književnosti (2017) i dr.

Odlikovan je Ordenom rada sa srebrnim vijencem i Ordenom rada sa zlatnim vijencem. Za humanitarni rad odlikovan je Srebrnim znakom Crvenog krsta Jugoslavije.

Bibliografija

a) Pripovjetke i romani

1. Dioba Šunjine družine. Pripovjetka. - Cetinje, „Narodna knjiga“, 1951, str. 45
2. Grad dječaka. Pripovjetke. -Cetinje, „Narodna knjiga“, 1955, str. 46
3. Avanture dječaka. Pripovjetke. - Titograd, „Grafički zavod“, 1960, str. 136
4. Blago Bijelog brda. Roman u nastavcima. - Titograd, „Titov pionir“, 1963, str. 60
5. Srna. Pripovjetke. - Titograd, „Grafički zavod“, 1965, str.140
6. Vragolani, Pripovjetke. -Cetinje, „Obod“, 1966, str. 100
7. Aventurat e djelmoshavet. Tituli i origjinalit: Avanture dječaka. Prishtinë, Rilindja, 1966, str. 177
8. Čukundjedova šala. Pripovjetka. - Beograd, „Borba“, 1979, str. 30
9. Školjka iz zavičaja. Roman.- Cetinje, „Obod“, 1970, str. 90
10. Uzbuna u šumi. Pripovjetke. - Titograd, Pionirski kulturni centar, 1970, str. 61
11. Igralište u parku. Pripovjetke. - Beograd, Zavod za izdavanje udžbenika Srbije, 1971, str. 101
12. Dvoboj na planini. Pripovjetke. - Bijelo Polje, izdanje pisca, 1972, str. 71
13. Igralište u parku. Pripovjetke. - Sarajevo, „Veselin Masleša“, 1972, str. 103
14. Blago bijelog brda. Roman. - Cetinje, „Obod“, 1974, str. 85
15. Veliki balon. Pripovjetke. - Beograd, „Petar Kočić“, 1974, str. 71
16. Dvoboj u gradu dječaka. Roman. - Cetinje, „Obod“, 1976, str. 110
17. Igralište u parku. Pripovjetke. - Titograd, Republički zavod za unapređivanje školstva, 1979, 1980,1981, 1983, 1985, 1987, 1989, 1991, 1993, str. 90, Lektira za IV razred osnovne škole
18. Ratne igre. Roman. - Bijelo Polje, „Odzivi“, 1980, str. 86
19. Dragulji djetinjstva. Pripovjetke. - Titograd, Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“, 1982, str. 55
20. Tajanstveno zvono. Roman. - Bijelo Polje, „Odzivi“, 1983, str. 80
21. Zavičajna duga. Pripovjetke, pjesme, zapisi (zajedno sa Čedom Vukovićem, Dušanom Đurišićem, Draganom Radulovićem i Ivanom Cekovićem). - Titograd, Savjet Saveza pionira, 1986, str.128
22. Vedri dani. Pripivjetke. - Nikšić, „Univerzitetska riječ“, 1986, 1987, 1988, str. 64
23. U sjenci maslina. Autobiografski roman. - Bar, OŠ „Srbija“, 1987, str. 86
24. Tajne stare tvrđave. Roman. - Bar, Književna zajednica „Trag“, 1988, str. 66
25. Stanari šuplje bukve. Pripovjetke. - Titograd, Književna zajednica „Trag“, 1988, str. 46
26. Tragovi iz prošlosti Bara. Naučno-popularni tekstovi. - Titograd, Književna zajednica „Trag“, 1989, str. 140
27. Školkata od radniot kraj (Školjka iz zavičaja). Roman. - Skoplje, „Detska radost“, 1990, str. 100
28. Na krilima mašte. Pripovjetke. - Nikšić, „Univerzitetska riječ“, 1990, str. 125
29. Manji od puške. Pripovjetke. - Titograd, Savjet Saveza pionira, 1991, str.125
30. Knjigotvorci. Naučno-popularni tekstovi. - Titograd, Književna zajednica „Trag“, 1991, str. 80
31. Barska hronika. Istorijski roman. - Titograd, Preduzeće za izdavačku djelatnost „Trag“, 1991, str. 111, Biblioteka „Baština“
32. Tvrđava na planinskom sedlu. Romanzirana hronika. - Podgorica, „Trag“, 1993, str. 125
33. Lovačke zgode. Pripovjetke. - Cetinje, „Obod“, 1995, str. 90
34. Priče za djecu I, II, III. Pripovjetke. - Rijeka Crnojevića, „Obodsko slovo“, 1995, str. 550, Biblioteka „Zlatno slovo“
35. Starobarske vragolije. Pripovjetke. - Rijeka Crnojevića, „Obodsko slovo“, 1996, str. 140, Biblioteka „Savremena proza“
36. Izabrana djela I, II, III. Pripovjetke i romani. Predgovor Novo Vuković. - Nikšić, „Unireks“, 1996, str. 759, Biblioteka „Izabrana djela“
37. Lovačke zgode. Pripovjetke. - Cetinje, „Obod“, 1997, str. 110, Biblioteka „Jedro“
38. Razigrani junaci. Pripovjetke. - Podgorica, Kulturno-prosvjetna zajednica, 1998, str. 96, Biblioteka „Koraci“
39. Šaljivdžija Niko Bidžo. Pripovjetke. - Andrijevica, „Stupovi“, 1999, str. 116, Biblioteka „Proza“
40. Pubertetska čežnja. Roman. - Bijelo Polje, „Libertas“, 1999, str. 104, Biblioteka „Savremena proza“
41. Zagonetno šaputanje. Pripovjetke. - Novi Sad, „Školska knjiga“, 2000, str. 130, Biblioteka Lektira
42. Plemeniti lovac. Pripovjetke. - Beograd, „Portal“, 2003, str. 125, Biblioteka „Kako se raste“
43. Zavrzlame. Humoreske. - Podgorica, „Unireks“, 2007, str. 156, Biblioteka „Proza“
44. Zeleni bregovi zavičaja. Autobiografski roman. - Bar, Kulturni centar, 2008, str. 124
45. Vedar narodni duh. Starobarske anegdote. - Podgorica, Udruženje književnika Crne Gore, 2008, str. 130
46. Šaljive priče. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2009, str. 166
47. Gosti iz svemira. Priče za đecu. - Podgorica, „Unireks“, 2009, str. 100
48. Pisanje kao zanat. Zapisi. - Podgorica, „Unireks“, 2010, str. 120
49. Samozvani barski sultan. Roman. - Podgorica, Pobjeda, 2010, str. 127
50. Humoreske. - Podgorica, „Narodna knjiga“, 2010, str. 221
51. Porodični album. Priče. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2011, str. 129
52. Urnebes u razredu. Priče. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2012, str. 142
53. Priče iz davnine. Priče o ličnostima iz prošlosti. - Podgorica, „Unireks“, 2013, str. 170
54. Zavičajni motivi. Hronika. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2014, str. 252
55. Čamac za žabe. Priče. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2013, str. 120
56. Pubertetska čežnja. Roman. - Podgorica, „Narodna knjiga“, 2013, str. 100

b) Publicistička djela

1. Tragovi iz prošlosti Bara. Zbirka naučno-popularnih tekstova. - Titograd, Književna zajednica „Trag“, 1989, str. 140, Biblioteka „Baština“
2. Knjigotvorci. - Zbirka naučno-popularnih tekstova. - Titograd, Književna zajednica „Trag“, 1991, str. 80, Biblioteka „Baština“
3. Tvrđava na planinskom sedlu. Popularna istorija Bara. - Podgorica, Preduzeće za izdavačku djelatnost „Trag“, 1993, str. 125, Biblioteka „Baština“
4. Neimari kulture i prosvjete. Zbirka naučno-popularnih tekstova. - Podgorica, Zavod za udžbenike, 1999, str. 96
5. Ulcinjski gusar. Popularna istorija. - Andrijevica, 2000, „Stupovi“, str. 104, Biblioteka „Proza“
6. Znameniti Barani. Popularna istorija. - Bar, Kulturni centar Bar, 2000, str. 200
7. Bar kroz vjekove. Popularna istorija. - Andrijevica „Komovi“, 2001, str. 260
8. Druženje sa piscima. Zapisi i śećanja. - Danilovgrad, „Bijeli Pavle“, 2001, str. 96
9. Barska gimnazija. Hram znanja. - Bar, Gimnazija „Niko Rolović“ Bar, 2002, str. 190
10. Životni saputnici. Portreti. - Andrijevica „Komovi“, 2003, str. 212, Biblioteka „Proza“
11. Lučonoše prosvjete. Portreti prosvjetnih radnika. - Podgorica, „Unireks“, 2009, str. 130
12. Priče iz davnine. Zapisi iz prošlosti Bara. - Bar JO Press, 2009, str. 120
13. Tragovi prošlosti. Naučno-popularni tekstovi. - Podgorica, Pobjeda, 2010, str. 240
14. Mali portreti. Portreti nadbiskupa i kulturnih radnika. - Podgorica, „Narodna knjiga“, 2010, str. 209
15. Jubilej Barske gimnazije. Monografija. (Koautor Marko Milošević). - Bar, „Pegaz“, 2011, str. 205
16. Pisci pod maslinom. Zbornik priča i pjesama. - Bar, Mediakult, 2012, str. 140
17. Kultura Bara. Naučno-popularni tekstovi. - Bar, Mediakult, 2012, str. 179
18. Zapisi o piscima. - Podgorica, Pobjeda, 2012, str. 100
19. Moji savremenici. Bilješke o stvaraocima. - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2012, str. 156
20. Katolička tradicija Bara. Istorija. - Podgorica, „Narodna knjiga“, 2013

Izvori

• Milenko Ratković, Priče za djecu III, (Biblioteka Zlatno slovo; kolo I, knj. III) Rijeka Crnojevića: Obodsko slovo, 1995, 179 -186. str, ISBN 86-487-0017-5
• Vesna Jovanović, Milenko Ratković - život i djelo, Pegaz, Bijelo Polje 2014, 68., 77., 86., 100., 101. i 104.-110. str., ISBN 987-86-7792-367-9

Literatura

• Dr Ljubiša Rajković Koželjac „Književno stvaralaštvo Milenka Ratkovića“ - Beograd, „Novo delo“, 1988
• Dr Voja Marjanović „Detinjstvo i zavičaj - esej o Milenku Ratkoviću“ - Titograd, „Trag“, 1991
• Ratko Deletić „Milenko Ratković

- život i književni put“ - Andrijevica, „Stupovi“, 1988

• Dr Slavoljub Obradović „Portret Milenka Ratkovića“ - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2009
• Vesna Jovanović „Poetika Milenka Ratkovića“ - Podgorica, „Unireks“, 2010
• Vesna Jovanović „Milenko Ratković - život i djelo“ - Bijelo Polje, „Pegaz“, 2014