Wp/cnr/Čedo Vuković
Čedo Vuković (Đulići, kod Andrijevice, 28. oktobar 1920 – Budva, 7. april 2014) je crnogorski književnik i akademik.
Jedan je od najznačajnijih savremenih crnogorskih književnika. Autor je 15 romana i dvostruki dobitnik Trinaestojulske nagrade. Mnogi književni kritičari saglasni su da je bio duboko ukorijenjen u crnogorski prostor i duhovnost, a to je pokazao i prilikom rada na sistematizaciji kulturnog nasljeđa Crne Gore.[1] Za dopisnog člana Crnogorske akademije nauka i umjetnosti izabran je 24. juna 1977. godine, a za redovnog 22. oktobra 1981. godine.[2] Bio je član Savjeta Crne Gore, više puta je biran za predśednika Udruženja književnika Crne Gore, a u dva navrata je bio potpredśednik CANU.[3]
Sa suprugom Ivankom ima dvije ćerke, Jasnu i Vesnu.
Biografija
[edit | edit source]Đetinjstvo i školovanje
[edit | edit source]Čedo Vuković je rođen 28. oktobra 1920. godine u selu Đulići, kod Andrijevice. Prve godine đetinjstva je proveo u Đulićima, a potom se sa porodicom seli u Metohiju, đe u Peći završava osnovnu školu i gimnaziju. Studije slavistike koje je pohađao na Filozofskom fakultetu u Beogradu prekida rat 1941. godine.
Po povratku u Crnu Goru učestvuje u narodnooslobodilačkom pokretu, a 1943. godine se pridružuje partizanskim jedinicama.
Književni rad
[edit | edit source]Čedo Vuković je rano počeo da piše, pa je već 1935. godine objavio priču u „Zeti“, listu koji je izlazio u Podgorici.
Od 1944. godine radio je u redakciji „Omladinskog pokreta“ u Kolašinu, a zatim u Nikšiću i na Cetinju, čim su ti gradovi bili oslobođeni. Pisao je prigodne pjesme i scenska djela. Od oslobođenja je radio u Centralnom komitetu Narodne omladine Jugoslavije, na sektoru omladinske i đečije štampe i u redakciji časopisa „Narodna omladina“. Od 1953. godine ponovo živi u Crnoj Gori, prvo na Cetinju, a zatim u Titogradu, kao urednik književnog časopisa „Stvaranje“.[4] Urednik „Stvaranja“ bio je do penzionisanja, 1972. godine.[2]
Prvo Vukovićevo objavljeno djelo je poema za đecu Vitorog (1948).[5] Već sljedeće godine objavio je zbirku Pripovijetke. Godine 1952. u knjižarama se pojavila nova knjiga pod naslovom Visine, a naredne godine objavio je đečiji roman Svemoćno oko. Riječ je o knjizi koja se sastoji iz 19 priča povezanih istom temom – avanturama dječaka Željka, koji uz pomoć magične sprave „svemoćno oko“ doživljava nevjerovatne stvari. Godine 1955. objavio je roman Bez redenika, a 1956. godine đečiji roman Tim lavlje srce. 1958. je objavio komediju u tri čina pod naslovom Ratni gosti.[1] Ovo djelo je prije objavljivanja izvedeno na nekoliko scena, a adaptirano je i emitovano preko radija.[4]
1959. godine je objavio roman Mrtvo Duboko, koji privlači pažnju književnih kritičara širom bivše Jugoslavije.[1] Roman je preveden na češki i makedonski jezik. Nekoliko puta je dramatizovan i izvođen, a u Pragu i Skoplju adaptiran je i za radio.[4]
Njegov naredni roman Letilica profesora Bistrouma 1961. godine objavila je beogradska „Prosveta“. Tokom 1963., Vuković je objavio dvije knjige – roman za đecu Halo nebo i istorijski roman Poruke.[1] „Halo nebo“ najprije je objavljivan u nastavcima u listu „Titov pionir“, a zatim štampan u Grafičkom zavodu u Titogradu.[4] 1968. objavljuje roman Razvođe, a 1971. i Sudilište. U istorijskim romanima „Poruke“ i „Sudilište“ Vuković tretira vrijeme i ličnosti Petra Prvog i Petra Drugog Petrovića Njegoša. U svim svojim romanima, naročito istorijskim, neprestano istražuje granice žanra i koristi različite pripovjedačke postupke težeći novom skladu fikcije i građe, posebno one koja ima karakter dokumenta.[6]
1979. godine je objavio pentalogiju Sinovi sinova (Brđovići s Karuča, Pod Skadrom, Kolo nad kolom, Izbi buna i Teče Tara) u kojoj govori o razvoju crnogorskog društva od druge polovine 19. do sredine 20. vijeka.[6] Prva dva romana ove pentalogije su istorijski romani vezani za dva značajna istorijska perioda - godinu ubistva knjaza Danila i vojni poduhvat iz vremena vladavine kralja Nikole. Četvrti roman je revolucionarni tip romana, dok treći i peti roman predstavljaju društvene romane.[7]
Roman Rijeka štampan je 1988. godine, a 1990. godine objavljen je Mitski dekameron. Početkom devedesetih godina objavio je knjigu Harmonija (1992) i poeme Sinovi mikrokozma (1993) i Makarije (1994).
„Izabrana djela za djecu“ Čeda Vukovića objavljena su 1994. godine, a šest godina kasnije i „Sabrana djela“.
Čedo Vuković je priredio brojna izdanja knjiga, među kojima su Petar I Petrović: Freske na kamenu koja je objavljena 1966. godine, izbor starih zapisa Nadvremenski glasovi iz 1971. godine, izbor iz crnogorske proze Izviriječ iz 1973. godine, te Petar I Petrović: Poslanice iz 1993. godine.[1]
Bio je saradnik i koautor u knjigama: Oni su ponos domovine (zbornik tekstova o istaknutim borcima), Sutjeska (zbornik tekstova o Sutjesci), Reči na delu (zbornik tekstova palih pisaca), a zastupljen je prilogom i u knjizi Dječji pisci o sebi koja predstavlja reprezentativni zbornik pisaca za đecu iz Jugoslavije, a štampana je u dva toma.
Veliki broj kraćih priloga (pripovjetaka, crtica, eseja, članaka i prikaza) objavio je u „ Stvaranju“, „Republici“, „Pobjedi“, „Politici“, „Omladinskom pokretu“, „Mladosti“, „Borbi“ i dr.[4]
Vukoviću su posvećena dva okrugla stola: „Književno djelo Čeda Vukovića“, CANU (1992) i „Književno djelo Čeda Vukovića“, Spomen-dom Reževići (1998), a doktorska disertacija Zorice Radulović „Jezik i stil Čeda Vukovića “objavljena je u izdanju Unireksa iz Nikšića 1994. godine. Knjigu intervjua Budislava Kralja, Između riječi i djela, objavilo je Obodsko slovo u Podgorici 2000. Književna djela Čeda Vukovića izuzetno su prisutna u školskim programima u zemlji i u regionu. Tim Lavlje srce štampan je u Beogradu, Novom Sadu i Čačku, đe je štampan i roman Letilica profesora Bistrouma, a na italijanskom jeziku je objavljen roman Tim Lavlje srce (La squadra „Cuor di Leone“).[3]
U Enciklopediji naučne fantastike (2010) Zorana Živkovića među svjetskim autorima iz oblasti fantastike (književnosti, filma, muzike, slikarstva) zastupljen je i Čedo Vuković (sa još dva autora iz Crne Gore Borislavom Pekićem i Slobodanom Vukanovićem).[8]
Nagrade i priznanja
[edit | edit source]Čedo Vuković je nagrađen Trinaestojulskom nagradom za roman Mrtvo duboko 1960. i Trinaestojulskom nagradom za roman Poruke 1964. godine.[4] Dobitnik je i nagrade AVNOJ-a za književnost, Zmajeve nagrade (Novi Sad), nagrade Udruženja književnika Crne Gore[1], nagrade za književno stvaralaštvo „Stefan Mitrov Ljubiša“ (2006)[9], književne nagrade „Božo Bulatović“[10] i drugih nagrada i priznanja. Ima više domaćih odlikovanja i Orden Republike Francuske.[1]
Status istaknutog kulturnog stvaraoca Ministarstva kulture Crne Gore dodijeljen mu je 2012. godine.[11]
Bibliografija
[edit | edit source]- Vitorog, 1948
- Pripovijetke, 1949
- Visine, 1952
- Svemoćno oko, 1953
- Bez redenika, 1955
- Tim lavlje srce, 1956
- Mrtvo duboko, 1959
- Letilica profesora Bistrouma, 1961
- Halo nebo, 1963
- Poruke, 1963
- Razvođe, 1968
- Sudilište, 1971
- Svjedočenja : izbor memoara, 1978
- Sinovi sinova, 1979
- Nad prvim stranicama Lelejske gore, 1984
- Na bjelinama vremena, 1986
- Sam sobom, 1986
- Rijeka, 1988
- Mitski dekameron, 1989
- Deveta zora, 1990
- Harmonija : mitska igra u tri čina, 1992
- Sinovi mikrokozma, 1993
- Makarije, 1994
- Poruke: Roman o Petru I, 1996
- Harmonija, mitska igra u tri čina (scenska verzija), 1997
- Književno djelo Radonje Vešovića (zbornik radova), 1998
- Stefanov put, 2000
- Crnogorsko proljeće (pisma iz blizine), 2006
Spoljašnje veze
[edit | edit source]- Dokumentarna emisija o crnogorskom književniku Čedu Vukoviću Čedo Vuković, urednica: mr Nela Savković-Vukčević, Proizvodnja TVCG, oktobar 2007, dostupno na Čedo Vuković (video)
- TV Arhiv: ČEDO VUKOVIĆ „Vrijeme je moj zavičaj“, novinar: Branko Jokić, Proizvodnja TV Titograd 1987, dostupno na TV Arhiv: Čedo Vuković – “Vrijeme je moj zavičaj” (video)
- Vuković, daroviti izvornik crnogorske proze (piše: Sreten Perović)
- Veče u kući Čeda Vukovića
Literatura
[edit | edit source]- Radoslav Rotković: Izbor, predgovor, pogovor i bilješke u Č. Vuković: „Mrtvo duboko“, Biblioteka „Luča“, Grafički zavod, Titograd, 1967
- Krsto Pižurica O piscu i djelu, predgovor u Č. Vuković „Svemoćno oko“, Domaća lektira za IV razred osnovne škole, Republički zavod za unapređenje vaspitanja i obrazovanja, Titograd, 1988
- Ivanović Radomir: Vukovićeva filozofija i psihologija stvaranja, Književno djelo Čeda Vukovića, zbornik radova, CANU, Podgorica, 1992
Reference
[edit | edit source]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Književnost: Čedo Vuković (Pristupljeno 22.3.2019.)
- ↑ 2.0 2.1 Vuković Čedo (Pristupljeno 22.3.2019.)
- ↑ 3.0 3.1 Preminuo Čedo Vuković (Objavljeno 8.4.2014., pristupljeno 23.3.2019.)
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Radoslav Rotković: Izbor, predgovor, pogovor i bilješke u Čedo Vuković „Mrtvo duboko“, Biblioteka „Luča“, Grafički zavod, Titograd, 1967, str. 333-348
- ↑ Krsto Pižurica: O piscu i djelu, predgovor u Č. Vuković „Svemoćno oko“, Domaća lektira za IV razred osnovne škole, Republički zavod za unapređenje vaspitanja i obrazovanja, Titograd, 1988, str. 5-6
- ↑ 6.0 6.1 R.M.: Omaž Čedu Vukoviću večeras na festivalu Grad teatar u Budvi: Glas harmonije, (Rubrika: Kultura) Pobjeda, 18. jul 2006.
- ↑ Ivanović Radomir: Vukovićeva filozofija i psihologija stvaranja, Književno djelo Čeda Vukovića, zbornik radova, CANU, Podgorica, 1992
- ↑ U Enciklopediji naučne fantastike – Pekić, Vuković, Vukanović (Pristupljeno 24.3.2019.)
- ↑ Arhiva festivala - JU Grad Teatar Budva (Pristupljeno 23.3.2019.)
- ↑ Književna nagrada “Božo Bulatović” dodijeljena akademiku Čedu Vukoviću (Pristupljeno 23.3.2019.)
- ↑ Uručene povelje istaknutim umjetnicima (Objavljeno 23.12.2019., pristupljeno 23.3.2019.)