Wp/cnr/Čedo Vuković

Čedo Vuković (Đulići, kod Andrijevice, 28. oktobar 1920 – Budva, 7. april 2014) je crnogorski književnik i akademik.

Jedan je od najznačajnijih savremenih crnogorskih književnika. Autor je 15 romana i dvostruki dobitnik Trinaestojulske nagrade. Mnogi književni kritičari saglasni su da je bio duboko ukorijenjen u crnogorski prostor i duhovnost, a to je pokazao i prilikom rada na sistematizaciji kulturnog nasljeđa Crne Gore. Za dopisnog člana Crnogorske akademije nauka i umjetnosti izabran je 24. juna 1977. godine, a za redovnog 22. oktobra 1981. godine. Bio je član Savjeta Crne Gore, više puta je biran za predśednika Udruženja književnika Crne Gore, a u dva navrata je bio potpredśednik CANU.

Sa suprugom Ivankom ima dvije ćerke, Jasnu i Vesnu.

Biografija

Đetinjstvo i školovanje

Čedo Vuković je rođen 28. oktobra 1920. godine u selu Đulići, kod Andrijevice. Prve godine đetinjstva je proveo u Đulićima, a potom se sa porodicom seli u Metohiju, đe u Peći završava osnovnu školu i gimnaziju. Studije slavistike koje je pohađao na Filozofskom fakultetu u Beogradu prekida rat 1941. godine.

Po povratku u Crnu Goru učestvuje u narodnooslobodilačkom pokretu, a 1943. godine se pridružuje partizanskim jedinicama.

Književni rad

Čedo Vuković je rano počeo da piše, pa je već 1935. godine objavio priču u „Zeti“, listu koji je izlazio u Podgorici.

Od 1944. godine radio je u redakciji „Omladinskog pokreta“ u Kolašinu, a zatim u Nikšiću i na Cetinju, čim su ti gradovi bili oslobođeni. Pisao je prigodne pjesme i scenska djela. Od oslobođenja je radio u Centralnom komitetu Narodne omladine Jugoslavije, na sektoru omladinske i đečije štampe i u redakciji časopisa „Narodna omladina“. Od 1953. godine ponovo živi u Crnoj Gori, prvo na Cetinju, a zatim u Titogradu, kao urednik književnog časopisa „Stvaranje“. Urednik „Stvaranja“ bio je do penzionisanja, 1972. godine.

Prvo Vukovićevo objavljeno djelo je poema za đecu Vitorog (1948). Već sljedeće godine objavio je zbirku Pripovijetke. Godine 1952. u knjižarama se pojavila nova knjiga pod naslovom Visine, a naredne godine objavio je đečiji roman Svemoćno oko. Riječ je o knjizi koja se sastoji iz 19 priča povezanih istom temom – avanturama dječaka Željka, koji uz pomoć magične sprave „svemoćno oko“ doživljava nevjerovatne stvari. Godine 1955. objavio je roman Bez redenika, a 1956. godine đečiji roman Tim lavlje srce. 1958. je objavio komediju u tri čina pod naslovom Ratni gosti. Ovo djelo je prije objavljivanja izvedeno na nekoliko scena, a adaptirano je i emitovano preko radija.

1959. godine je objavio roman Mrtvo Duboko, koji privlači pažnju književnih kritičara širom bivše Jugoslavije. Roman je preveden na češki i makedonski jezik. Nekoliko puta je dramatizovan i izvođen, a u Pragu i Skoplju adaptiran je i za radio.

Njegov naredni roman Letilica profesora Bistrouma 1961. godine objavila je beogradska „Prosveta“. Tokom 1963., Vuković je objavio dvije knjige – roman za đecu Halo nebo i istorijski roman Poruke. „Halo nebo“ najprije je objavljivan u nastavcima u listu „Titov pionir“, a zatim štampan u Grafičkom zavodu u Titogradu. 1968. objavljuje roman Razvođe, a 1971. i Sudilište. U istorijskim romanima „Poruke“ i „Sudilište“ Vuković tretira vrijeme i ličnosti Petra Prvog i Petra Drugog Petrovića Njegoša. U svim svojim romanima, naročito istorijskim, neprestano istražuje granice žanra i koristi različite pripovjedačke postupke težeći novom skladu fikcije i građe, posebno one koja ima karakter dokumenta.

1979. godine je objavio pentalogiju Sinovi sinova (Brđovići s Karuča, Pod Skadrom, Kolo nad kolom, Izbi buna i Teče Tara) u kojoj govori o razvoju crnogorskog društva od druge polovine 19. do sredine 20. vijeka. Prva dva romana ove pentalogije su istorijski romani vezani za dva značajna istorijska perioda - godinu ubistva knjaza Danila i vojni poduhvat iz vremena vladavine kralja Nikole. Četvrti roman je revolucionarni tip romana, dok treći i peti roman predstavljaju društvene romane.

Roman Rijeka štampan je 1988. godine, a 1990. godine objavljen je Mitski dekameron. Početkom devedesetih godina objavio je knjigu Harmonija (1992) i poeme Sinovi mikrokozma (1993) i Makarije (1994).

„Izabrana djela za djecu“ Čeda Vukovića objavljena su 1994. godine, a šest godina kasnije i „Sabrana djela“.

Čedo Vuković je priredio brojna izdanja knjiga, među kojima su Petar I Petrović: Freske na kamenu koja je objavljena 1966. godine, izbor starih zapisa Nadvremenski glasovi iz 1971. godine, izbor iz crnogorske proze Izviriječ iz 1973. godine, te Petar I Petrović: Poslanice iz 1993. godine.

Bio je saradnik i koautor u knjigama: Oni su ponos domovine (zbornik tekstova o istaknutim borcima), Sutjeska (zbornik tekstova o Sutjesci), Reči na delu (zbornik tekstova palih pisaca), a zastupljen je prilogom i u knjizi Dječji pisci o sebi koja predstavlja reprezentativni zbornik pisaca za đecu iz Jugoslavije, a štampana je u dva toma.

Veliki broj kraćih priloga (pripovjetaka, crtica, eseja, članaka i prikaza) objavio je u „ Stvaranju“, „Republici“, „Pobjedi“, „Politici“, „Omladinskom pokretu“, „Mladosti“, „Borbi“ i dr.

Vukoviću su posvećena dva okrugla stola: „Književno djelo Čeda Vukovića“, CANU (1992) i „Književno djelo Čeda Vukovića“, Spomen-dom Reževići (1998), a doktorska disertacija Zorice Radulović „Jezik i stil Čeda Vukovića “objavljena je u izdanju Unireksa iz Nikšića 1994. godine. Knjigu intervjua Budislava Kralja, Između riječi i djela, objavilo je Obodsko slovo u Podgorici 2000. Književna djela Čeda Vukovića izuzetno su prisutna u školskim programima u zemlji i u regionu. Tim Lavlje srce štampan je u Beogradu, Novom Sadu i Čačku, đe je štampan i roman Letilica profesora Bistrouma, a na italijanskom jeziku je objavljen roman Tim Lavlje srce (La squadra „Cuor di Leone“).

U Enciklopediji naučne fantastike (2010) Zorana Živkovića među svjetskim autorima iz oblasti fantastike (književnosti, filma, muzike, slikarstva) zastupljen je i Čedo Vuković (sa još dva autora iz Crne Gore Borislavom Pekićem i Slobodanom Vukanovićem).

Nagrade i priznanja

Čedo Vuković je nagrađen Trinaestojulskom nagradom za roman Mrtvo duboko 1960. i Trinaestojulskom nagradom za roman Poruke 1964. godine. Dobitnik je i nagrade AVNOJ-a za književnost, Zmajeve nagrade (Novi Sad), nagrade Udruženja književnika Crne Gore, nagrade za književno stvaralaštvo „Stefan Mitrov Ljubiša“ (2006), književne nagrade „Božo Bulatović“ i drugih nagrada i priznanja. Ima više domaćih odlikovanja i Orden Republike Francuske.

Status istaknutog kulturnog stvaraoca Ministarstva kulture Crne Gore dodijeljen mu je 2012. godine.

Bibliografija

• Vitorog, 1948
• Pripovijetke, 1949
• Visine, 1952
• Svemoćno oko, 1953
• Bez redenika, 1955
• Tim lavlje srce, 1956
• Mrtvo duboko, 1959
• Letilica profesora Bistrouma, 1961
• Halo nebo, 1963
• Poruke, 1963
• Razvođe, 1968
• Sudilište, 1971
• Svjedočenja : izbor memoara, 1978
• Sinovi sinova, 1979
• Nad prvim stranicama Lelejske gore, 1984
• Na bjelinama vremena, 1986
• Sam sobom, 1986
• Rijeka, 1988
• Mitski dekameron, 1989
• Deveta zora, 1990
• Harmonija : mitska igra u tri čina, 1992
• Sinovi mikrokozma, 1993
• Makarije, 1994
• Poruke: Roman o Petru I, 1996
• Harmonija, mitska igra u tri čina (scenska verzija), 1997
• Književno djelo Radonje Vešovića (zbornik radova), 1998
• Stefanov put, 2000
• Crnogorsko proljeće (pisma iz blizine), 2006

Spoljašnje veze

• Dokumentarna emisija o crnogorskom književniku Čedu Vukoviću Čedo Vuković, urednica: mr Nela Savković-Vukčević, Proizvodnja TVCG, oktobar 2007, dostupno na Čedo Vuković (video)
• TV Arhiv: ČEDO VUKOVIĆ „Vrijeme je moj zavičaj“, novinar: Branko Jokić, Proizvodnja TV Titograd 1987, dostupno na TV Arhiv: Čedo Vuković – “Vrijeme je moj zavičaj” (video)
• Vuković, daroviti izvornik crnogorske proze (piše: Sreten Perović)
• Veče u kući Čeda Vukovića

Literatura

• Radoslav Rotković: Izbor, predgovor, pogovor i bilješke u Č. Vuković: „Mrtvo duboko“, Biblioteka „Luča“, Grafički zavod, Titograd, 1967
• Krsto Pižurica O piscu i djelu, predgovor u Č. Vuković „Svemoćno oko“, Domaća lektira za IV razred osnovne škole, Republički zavod za unapređenje vaspitanja i obrazovanja, Titograd, 1988
• Ivanović Radomir: Vukovićeva filozofija i psihologija stvaranja, Književno djelo Čeda Vukovića, zbornik radova, CANU, Podgorica, 1992