Wp/cnr/Mašo Vrbica

Vojvoda Mašo Vrbica (1833 – 1898), artiljeriski oficir, senator i ministar unutrašnjih djela, projektant i graditelj puteva, trgovac, vojskovođa i junak mnogih bitaka od Grahova i Nikšića do Deligrada i Aleksinca, bio je jedan od najuticajnih i najmoćnijih ljudi u Knjaževini Crnoj Gori .

Maso Vrbica 1876

Biografija

Mašto Vrbica je rođen u selu Vrba u Njegušima 1833. godine. Završio je artiljerijsku školu u Rusiji. Kao senator i ličnost od najvećeg povjerenja knjaza Danila i knjaza Nikole i najsposobniji državni činovnik toga vremena, obavljao je za crnogorski dvor najdelikatnije poslove političke, vojne i lične prirode. Povjeravani su mu najdelikatniji i najteži zadaci: rukovođenje političko-propagandnim i obavještajnim radom u okolnim oblastima, izvršavanje tajnih diplomatskih misija, nabavke ratnog materijala, organizovanje ustanka protiv Turaka u pograničnim oblastima suśednih država i sl. Vodio je i obavještajne poslove Crne Gore u Austro-Ugarskoj. Zajedno sa drugim istaknutim crnogorskim junacima, organizovao je i učestvovao u bitkama za oslobađenje Nikšića, Podgorice, Kolašina...

Bio je Ministar unutrašnjih djela, Šef glavnog vojničkog štaba Njegove svjetlosti Knjaza Crne Gore, Guverner Podgorice i osnivač Ekonomskog društva, osnovanog sa ciljem da podiže domaću privredu. Organizovao je trgovinu sa Trstom, prodajući im rúž, buharicu, maslinovo ulje, suvu ribu...

Bio je jedan od osnivača Cetinjske čitaonice. U njegovoj kući je odigrana prva premijera „Balkanske carice“. Poslije Berlinskog kongresa organizovao je prvi popis stanovništva u Crnoj Gori, bavio se slikarstvom... Opisujući društveni život Maša Vrbice, Sima Matavulj je zapisao da je Mašo imao bogatu trpezu, najgospodarskiju poslije knjaževe, dočekljivost mu je bila kao kod ruskih pomješčika. Poslije vojvode Petra Vukotića (knjaževog tasta) Mašo je bio najvještiji i najzanimljiviji usmeni pripovjedač.

Graditeljstvo

U saradnji sa Josipom Sladeom, a kasnije samostalno, projektovao je i gradio prve puteve u Cnoj Gori. Vojvoda Mašo Vrbica će u istoriji ostati zapisan i kao jedan od prvih graditelja puteva u Crnoj Gori. Početkom 1879. godine, godinu dana nakon „Veljega rata“ i Berlinskog kongresa, počela je izgradnja puteva u tadašnjoj Knjaževini Crnoj Gori. Prvo je započeta izgradnja puta Cetinje – Njeguši – Krstac (granica Austrogarske). Ovaj put, dug 25,5 kilometara je projektovao i njegovom izgradnjom rukovodio dr Josip Slade. Pola godine kasnije počela je izgradnja puta Cetinje – Rijeka Crnojevića, dugog 16 kilometara. Izgradnja puta je završena u avgustu 1881. godine.

„Jutros rano u zoru otputovali su Njegova Visočanstva Knjaz i Knjaginja sa svijetlom Knjaginjicom Zorkom, a u pratnji većine državnijeh savjetnika i ministara i ostale odabrane gospode cetinjske, put Ulcinja. Visoki putnici otišli su odavde do Rijeke novim putem na kočije...“

„Glas Crnogorca“ u broju od 23. avgusta 1881. godine povodom otvaranja puta Cetinje – Rijeka Crnojevića

Put Cetinje – Rijeka Crnojevića je projektovao dr Slade, a njegovom izgradnjom je upravljao Mašo Vrbica, tadašnji ministar unutrašnjih djela Knjaževine Crne Gore. U Državnom arhivu Crne Gore na Cetinju sačuvan je dio njihove prepiske koja svjedoči o njihovoj saradnji i međusobnom uvažavanju i poštovanju. Vojvoda Mašo Vrbica je, deceniju kasnije, trasirao (projektovao) put Rijeka Crnojevića – Podgorica i, istovremeno, rukovodio njegovom izgradnjom. Put, dug 30 kilometara, je građen od januara 1890. do jula 1891. godine. Na izgradnji puta je radilo 4 do 5 hiljada radnika. Radilo se ručnim alatima. Izuzimajući obavezan desetodnevni rad na početku izgradnje, nadnice su plaćane žitom koje je Rusija kao pomoć poslala Crnoj Gori, pa ovaj put neki nazivaju i „žitni put“.

Složenost ovog graditeljskog poduhvata, uslovi i način izgradnje i, na kraju, troškovi građenja, detaljno su opisani u Izvještaju koji je vojvoda Mašo Vrbica podnio Knjazu Nikoli, a koji 1891. godine objavljuje „Grlica“, napominjući da je put svečano otvoren 7. jula 1891. godine.

Suđenje vojvodi Mašu Vrbici

Mašo Vrbica je 1882. godine došao u sukob sa Knjazom Nikolom i smijenjen je sa funkcije ministra unutrašnjih djela. Pravi razlog sukoba nikada nije utvrđen. Formalno, smijenjen je zbog zloupotreba u radu „Ekonomskog društva“, čiji je počasni predśednik bio. Pretpostavlja se da je smjenjivanje vojvode Maša uslijedilo na izričit zahtjev Petrograda, jer su oni Vrbicu smatrali za revnosnog saradnika austrijske tajne službe. Kako je teklo suđenje i smjena Maša Vrbice zapisao je Sima Matavulj, koga je Mašo bio postavio za sekretara „Ekonomskog društva“.

Odlazak iz Crne Gore

Vojvoda Mašo je, kasnije, napustio Crnu Goru i nastanio se u Banja Luci đe je i umro 1898. godine. Tajne, koje je decenijama dijelio sa knjazom Nikolom, nikad nikome nije povjerio. Posmrtni ostaci Vojvode Maša Vrbice preneseni su iz Banja Luke u Crnu Goru, poslije 109 godina, 17. novembra 2007. godine, i sahranjeni u njegovom rodnom selu Vrba na Njegušima.

References

ERROR: This page is using an unprefixed version of template {{Reflist}}

Create {{Wp/cnr/Reflist}} instead and replace all occurences of {{Reflist}} in Wp/cnr/ prefixed pages by that.