Wp/ann/Ebon Okwaan̄ Naija

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | ann
Wp > ann > Ebon Okwaan̄ Naija

Ebon Okwaan̄ Naija (òrere Niger Delta me usem Ebeke) ìre Ebon okwaan̄ eyi Okwaan̄ Naijà òkup me Ọfọ-okwaan̄ Ginì me Emen-awaji Atilantik me Naijiria.<ref1,2> Ekifuk ibe ke ìwele ire lek ama-mkpulu onaan̄ge me agan̄ osiki Naijiria: ama-mkpulu gweregwen me Osiki agan̄ Osiki, ge (Ondo) me Osiki agan̄ Ichep-ura, mè AbiaImo me Osiki agan̄ Mbum-ura.

Ogugo-ijọn̄ Naijiria òkijeen̄ ama-mkpulu cha ekifukbe ibe ke ekup me agan̄ Ebon Okwaan̄ Naija: 1. Abia, 2. Akwa Ibom, 3. Bayelisa, 4. Kurọs Riva, 5. Delita, 6. Edo, 7.Imo, 8. Ondo, 9. Rivas
Ogugo Ebon Okwaan̄ Naija ònan̄a me emen ofok (agan̄ inyọn̄/lek ijọn̄ me inyọn̄, mun̄ me ijọn̄).

Ebi ene mîluk iwa enenen me agan̄ Ebon Okwaan̄ Naijà. Usini mgbọ, ekigwen ọmọ "Okwaan̄ Aran̄" mije me mgbọ òraraka, agan̄ yi ìre ere òsibi isi me mbubek aran̄ kôok. Agan̄ yi okore [was] <Oil Rivers Protectorate> eyi Biriten bene me 1885 mege ire 1893, mgbọ echakbe agan̄ ya iwele, inenikana <Niger Coast Protectorate>. Agan̄ Ebon Okwaan̄ Naijà yi ìre ere òkaan̄ aran̄-ijọn̄ iwa enenen, mè ire ere owuwa ido ekidido ikọ ifolek mije ifiat-ere ònan̄a me lek igbuku-aran̄ [oil spills] echi uwu mbubek owuwa ido [multinational corporations] ìkirọ mbubek me uwu-ǹrom aran̄ ijọn̄ [petroleum industry] ekigbuku.<ref4,5>

Ebon Okwaan̄ Naijà eyi mkpuku ido Naijiria etumube isibi mgbọ keyi îwele iraka 70,000 km² mè iben irek jaaba nchọi mè go me efit (7.5%) me lek okike ijọn̄ ido Naijiria. Me adasi mgbọ mè ike ebi usọ ogugo-ijọn̄ esun̄be, agan̄ Ebon Okwaan̄ Naija ìben ama-mkpulu Bayelisa, DelitaRivas echi ìkup cherekeyi. Me acha 2000, mkpulu kè Obasanjọ onentao ama-mkpulu Abia, Akwa Ibom, Kurọs Riva, Edo, ImoOndo igbaalek agan̄ yi.<ref3>


Nrọnnye[edit source]