Wb/nia/Turia Somuso Dödö/Mataio

From Wikimedia Incubator

Turia Somuso Dödö Nisura Mataio[edit | edit source]

Molo'ö nidunö-dunö, sanura Injil si föföna andre no Mataio, nifotöi göi Lewi. Fatua lö ikaoni ia Yesu tobali nifahaönia (Mat 9:9 ba Mrk 2:13), ya'ia andre mohalöŵö ba wanema bea khö zamatörö Roma.

Gambara Mataio sanura Injilnia ba samösa mala'ika

Heŵa'ae laböbögö khönia wanura Injil andre, sindruhunia awena sa tesura ia me ahatö ndröfi 80 aefa wa'atumbu Yesu (80 M), eluahania me no mate Mataio sa'ae. Sanura ya'ia te samösa moroi ba gotalua ndra nifaha'ö Mataio sangoguna'ö zi no isura Mataio ba li Ibrani ba moroi ba da'ö ihaogö wanura Injil si so khöda iada'a ba li Yunani.[1]

Ba ndröfi 70 aefa wa'atumbu Yesu, ladudugö Yerusalema ira niha Roma, ba börö da'ö oi muzawili misa ndra niha Yahudi.

Andrö wa labörögö ira farizai'o wangowuloi niha Yahudi fuli tobali sambua soi.

Ba zalua simane andre so wanimba dödö ndra solo'ö khö Yesu nifotöi niha Keriso, me hulö tobali niha baero ira, heŵa'ae laŵa'ö wa ya'ira andrö föfö Ndraono Gizera'eli, ba itaria na i laŵa'ö wa ya'ira no tuho Ndraono Gizera'eli andrö.

Andrö tefa'anö Injil Mataio, ena'ö aro dödö ndra niha Keriso, akha lö mangiwa dödöra, wa sindruhu soi nifili Lowalangi ira, heŵa'ae lö latema ira banuara samösa.

Bakha ba Injil andre te'oroma'ö wa aheta ndra niha Yahudi moroi ba "soi nifili Lowalangi" awö wawu'usalinia, börö me lö latema'ö Yesu tobali Mesia.

Iada'a soi nifili Lowalangi si bohou andrö no niha Keriso, si no te'osambua'ö bakha ba Gereja. No te'owuloi ira moroi ba gotalua ndra niha Yahudi ba moroi ba soi tanö bö'ö ba zi sagörö ulidanö. Tobali ira föfö soi Lowalangi si bohou, asala faduhu dödöra khö Yesu si no Mesia ba Ono Lowalangi andrö, ba asala latema fefu wamaha'ö ba oroisania (Mat 28:18–19).

I'ositengagö ere sebua niha Yahudi wa Mesia Yesu (26:6-66), bahiza ifadahu'ö Simoni Fetero (16:13-20) awö ndra nifaha'ö tanö bö'ö wa Mesia ia. Ira nifaha'ö si-12 no tobali fangali mado ndraono Gizera'eli si-12. Börö da'ö no tobali ira börö soi Lowalangi si bohou.

Hulö Moze sama'oli gamakhoita Lowalangi bakha ba zi lima faosatö huhuo (lima zura Moze) simanö göi Mataio, ifa'oli gamakhoita si bohou andrö moroi khö Yesu bakha ba zi lima waosatö:

  • Oroisa si bohou ni'odane-danegö ba goroisa Moze (faza 5-7)
  • Goi-goi ni'o'ö ndra tenge-tenge Lowalangi (faza 10)
  • Ngawalö gamaedola sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi (faza 13)
  • Mene-mene niha Keriso (faza 18)
  • Lala wa'auri ndra solo'ö khö Yesu bakha ba Gerejania ba ginötö si so föna, aefa wa'adudu Yerusalema (faza 23-25).

Angolifa nösi[edit | edit source]

Faza: 12345678910111213141516171819202122232425262728

Famotokhi ba gahe[edit | edit source]

  1. Faigi zanandrösa ba da'a ba zura Mataio ba Wikipedia Nias.

Fabaliŵa lala[edit | edit source]

Turia Somuso Dödö: MataioMarekoLukaYohane

Bale zato: OlayamaAngombakhataBawagöli zatoMonganga afoNahia wamakoriNga'örö spesialNgawalö wanoloSafuria tebulöSanandrösaSangai halöŵö