Wt/zea/moeder

Zeêuws

Etymologie

Vrommegeleênd uut 't 'Oôg-'Ollands, tweêliengwoôrd mee 't in'eêmse moer. Dienkelijk wier dat woôrd te plat en nie eêrvol genoeg gevonde om van j'n eigen ouwers te zeien.

Omschrievienge

moeder v

1. vrouwe daeruut 'n mens of beêst gebore is
   1. absoluut: Digna is fleejaer moeder g'ore.
   2. rilletief: M'n moeder kom murge lanst, 'k moe m'n 'uus nog an kante maeke!
   3. zonder lidwoôrd (verouwerend): Is moeder d'r mee Kerst nog bie?; ok as anspreekvurm: Jae moeder, 'k za 't 'im vraege.
2. in figuurlijke zin:
   1. de uutvindster of bezielster: Annie Schmidt is de moeder van 't 'Ollandse kinderboek.
   2. de belangriekste in z'n soôrte (arabisme): Saddam Hoessein noemde de Golfoôrlog de 'moeder van aolle oôrlogen'.

Uutspraek

[ˈmudər], naebie altoos mee korten oe

Verbugienge

moeders meêrvoud, moedertje verkleinwoôrd (ziet ok bie moer)

Saemenstelliengen

moedermaele moedermemme

moederplekke moedervlek

moeder-zoete

Varianten

• moewder Goerees
• moene, poete anspreekvurmen

Ontlêniengen in aore taelen

• muder, moeder Neger'ollands
• modə Skepi
• mudru Sranantongo

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 👩‍👦, 👩‍👧 enz.
• Afrikaons: moeder
• Araobisch: أُمّ‎ (ʾumm) v
• Berbice-Nederlands: mama
• Chinees (Mandarijn): 母親, 母亲 (mǔqīn); 母 (mǔ)
• Duuts: Mutter v
• Esperanto: patrino
• Frans: mère v
• Westerlauwers Vries: mem g
  • Hindeloopers: mem, moer
  • Terschelliengs: mim
  • Schiermonnikoôgs: mim, mem v
• 'Ebreêuws: אֵם‎ (em) v
• Hindi: माता (mātā) v, मां (mā̃) v, मादर (mādar) v

• Iengels: mother
• Italiaons: madre v
• Japans: お母さん (ja) (おかあさん, okāsan), 母 (はは, haha)
• Latijn: māter v
• Limburgs: moder, moojer, mam, moejer enz. v
• Nederlands: moeder v
• Nedersaksisch/Platduuts: moo, moe etc. g/v
• Oudgrieks: μήτηρ (mètèr) v
• Portugees: mãe v
• Russisch: мать (mat') v
• Spaons: madre v
• Skepi: mode
• Swahili: mzazi kl. 1,2
• West-Vlaems: moeder

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 596

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'moeder'

Nederlands

Etymologie

Ziet bie moer.

Omschrievienge

moeder v

• moeder, moer

Uutspraek

[ˈmudər], in Nederland ok [ˈmudəɹ], [ˈmudəʀ] enz.

Verbugienge

moeders meêrvoud, genitief en somties casus obliquus

Uutdruksels

• Aan moeders rokken blijven hangen, (geêstelijk) nie van z'n moeder loskomme
• Bij moeders pappot blijven, tuus weune
• de moeder aller (...), de belangriekste of allereêste
• helemaal de moeder, kepot, an stikken
• niet moeders mooiste, lêlijk (ok in stellende zin gezeid: moeders mooiste)

Ontlêniengen in aore taelen

• moeder Afrikaons
• moeder Zeêuws
  • muder, moeder Neger'ollands
  • modə Skepi
  • mudru Sranantongo

Bronnen

• Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 554