Jump to content

Wp/mag/नागालेण्ड

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
Wp > mag > नागालेण्ड

नागालैण्ड
भारतके राज्य
नागालैण्डके आधिकारिक लोगो
 
Lua error in Module:Wp/mag/Location_map at line 403: देशान्तरला कौनो मान प्रयोग नै कैल गेल.
निर्देशाङ्क (कोहिमा): निर्देशाङ्क: अनुपलब्ध अक्षान्श
Invalid arguments have been passed to the {{#coordinates:}} function
देश  भारत
स्थापना १ दिसम्बर १९६३
राजधानी कोहिमा
सबसे बड़ नगर दीमापुर
मण्डल १२
सरकार
 • राज्यपाल जगदीश मुखी [1]
 • मुख्यमन्त्री नेफियू रियो (एनडीपीपी)[2]
 • उपमुख्यमन्त्री यानथुङ्गो पैटन (भाजपा)[3]
 • विधायिका एकसदनीय (६० सीट)
 • संसदीय निर्वाचन क्षेत्र राज्यसभा
लोकसभा
क्षेत्रफल
१६५७९ किमी (Formatting error: invalid input when rounding वर्गमील)
 • क्रम २६मा
Template:Wp/mag/Noteनागालैण्ड राज्य अधिनियम १९६२ के द्वारा नागालैण्डके असम राज्यसे काटके बनावल गेलै हल ।

नागालैण्ड भारतके एगो उत्तरपूरुबी राज्य हे । एकर राजधानी कोहिमा हे, जखनीकि दीमापुर राज्यके सबसे बड़नगर हे । नागालैण्डके सीमा पच्छिदन्ने असमसे, उत्तरदन्ने अरुणाचलप्रदेशसे, पूरुदन्ने म्यान्मारसे आउ दक्खिनदन्ने मणिपुरसे भेटहे । भारतके २०११ के जनगणानाके अनुसार एकर जनसङ्ख्या १९,८०,६०२ हे आउ क्षेत्रफल १६,५७९ वर्ग किलोमीटर हे, जे एकरा भारतके सबसे छोट राज्यमे से एक बनावहे ।

नागालैण्ड राज्यमे कुल १६ जनजाति निवास करहै । प्रत्येक जनजाति अपन विशिष्ट रीति-रिवाज, भाषा आउ पोशाकके कारण दोसरसे भिन्न है ।[6] हालाँकि, भाषा आउ धर्म दु सेतु है, जे ई सब जनजातिके आपिसमे जोड़है । अङ्ग्रेजी राज्यके आधिकारिक भाषा है । ई शिक्षोके भाषा है, आउ अधिकाँश निवासी द्वारा बोलल जा है । नागालैण्ड भारतके ऊ तीन राज्यमे से एक है, जने ईसाई धर्मके अनुयायी जनसङ्ख्यामे बहुमतमे है ।[7][8]

राज्य १९५० के दशकमे विद्रोह आउ साथे अन्तर-जातीय सङ्घर्ष देखकै हे । हिंसा आउ असुरक्षा नागालैण्डके आर्थिक विकासके सीमित कर देलकै हल, काहेकि एकरा कानून, व्यवस्था आउ सुरक्षाला अपन दुर्लभ संसाधनके प्रतिबद्ध करेला हलै ।[9][10] हालाँकि पिछलका डेढ़ दशकमे राज्यमे हिंसा बड़ी कम होलै हे, जेकरासे राज्यके वार्षिक आर्थिक विकास दर १०% के भिरु पहुँचलै हे, आउ ई पूर्वोत्तर क्षेत्रमे सबसे तेजीसे विकसित होवेवाला राज्य बन पैलै हे ।

नागालैण्डके स्थापना १ दिसम्बर १९६३ के भारतके १६मा राज्यके रूपमे होलै हल । असम घाटीके किनारे बसल कुछ क्षेत्रके छोड़के राज्यके अधिकतर भाग पहाड़ी है । राज्यके कुल क्षेत्रफलके खाली ९% भाग समतल जमीन पर है । नागालैण्डमे सबसे उँच चोटी माउण्ट सरामति है जेकर समुन्द्र तलसे उँचाई ३८४० मी है । ई पहाड़ी आउ एकर शृङ्खला नागालैण्ड आउ बर्माके बीच प्राकृतिक अवरोधके निर्माण करहै ।[11] ई राज्य वनस्पति आउ जीवके समृद्ध विविधताके घर है ।

इतिहास

[edit | edit source]

ई राज्यके इतिहास म्यान्मार आउ असमसे मिल-जुलहै किन्तु कुछ मतके अनुसार ई राज्यके नाम अङ्ग्रेज नागा (ई नाग लोगके भूमि है) के अनुसार रखकै हल । भारतमे नाग लोगके सङ्ख्या बहुमतमे है ई नाग लोग ओइसे त पूरा भारतमे निवास करहथिन किन्तु महाराष्ट्र आउ नागालैण्डमे इनकर नामसे राज्य एवं मण्डलके नाम पड़लै हे । वर्ष १८३२ मे कप्तान जेनकीन्स आउ पेम्बर्टनके रूपमे पहिले यूरोपीय नागालैण्डमे ऐलन हल । नागालैण्ड भारतके १ दिसम्बर १९६३ मे सोलहमा राज्य बनलै ।

सम्बन्धित लेख

[edit | edit source]

सन्दर्भ

[edit | edit source]
  1. Singh, Vijaita (22 July 2019). "Naga issue: posting of interlocutor as Nagaland Governor unlikely to affect peace talks". The Hindu. अभिगमन तिथि 23 July 2019.
  2. "Neiphiu Rio sworn in as Nagaland Chief Minister, becomes 1st Nagaland leader to take oath outside Raj Bhavan". द न्यू इण्डियन एक्सप्रेस. 8 मार्च 2018. मूलसे 8 मार्च 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 8 मार्च 2018.
  3. "BJP to get deputy CM post in Nagaland". द टाइम्स ऑफ इण्डिया. 6 March 2018. मूलसे 6 March 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 6 March 2018.
  4. "Mt. Saramati". kiphire.nic.in. मूल से 25 अक्तूबर 2020 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 13 August 2019.
  5. Department of Posts, Ministry of Communications, Government of India (16 मार्च 2017). "Village/Locality based Pin mapping as on 16th March 2017". data.gov.in. मूलसे 11 अप्रैल 2019 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 24 जून 2018.Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: एकसे अधिक नाम: authors list (link)
  6. Nagaland – State Human Development Report
    Archived 2014-08-21 at the वेबैक मशीन United Nations Development Programme (2005)
  7. Population by religious communities
    Archived 2010-07-01 at the वेबैक मशीन Census of India, 2001, Govt of India. The other jurisdictions with Christian majorities are मेघालय आउ मिजोरम.
  8. Gordon Pruett, Christianity, history, and culture in Nagaland, Indian Sociology, January 1974, vol. 8, no. 1, pp 51-65
  9. Charles Chasie (2005), Nagaland in Transition
    Archived 2016-05-01 at the वेबैक मशीन, India International Centre Quarterly, Vol. 32, No. 2/3, Where the Sun Rises When Shadows Fall: The North-east (MONSOON-WINTER 2005), pp. 253-264
  10. Charles Chasie, Nagaland
    Archived 19 February 2014 at the वेबैक मशीन, Institute of Developing Economies (2008)
  11. C.V. Prakash (2006), Encyclopedia of Northeast India, Vol. 5, Atlantic Publishers, ISBN 978-8126907076, pp. 2180-2181