Wp/lus/Mizo thuhlaril hun laihäwl

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Mizo thuhlaril hun laihäwl
Mizo thuhlaril
Hunpui langsàr zualte

Hun hmatáwng · Hun laihäwl
Tùnlái mizo thuhlaril

Enkawltu pawlte

Mizo Academy of Letters
Zoppen Club

Lehkhabute

MAL Lehkhabu Ṭha Ber
Thuhlaril lehkhabute
Thutluang lehkhabute
Chhamhla lehkhabute
Hlahril lehkhabute
Tùanthu lehkhabute

Mizo tùanthute

Mizo tùanthute

Ziakmite

Zîakmite
Thutluang · Sakhlä
Chhamhlä  · Hlahril

Chawimawinate

MAL Chàwimàwina

Mizo thuhlaril hun laihäwl tih hi kum 1920 leh kum 1970 inkar vêla Mizo thuhlaril leh a dinhmun sawi nan hman a ni. Hë thuziakah hian chutih hunlaia Mizo thuhlaril dinhmun leh mi pawimawh deuh deuh ṭhenkhatte kan sawi dawn a ni.

Kamkeuna[edit | edit source]

Kum 1920-1970 inkar hi Mizo thuhlaril ṭhan chhohna kawnga sulsutu hranghluite hunpui chhuanawm leh chhinchhiahtlak tak a ni. Sapho leh Zosap hun lai khan Zofate zingah thu phuah leh hla phuah ṭhenkhat awm nual tawh mah se, an kutchhuak a la tlem em em a. An kutchhuak tak tak lo lan hun chu hun laihawl a ni zawk. He hun chhung hi hla lam te, lemchan lam te leh thutluang ziak lamah te hranghluihovin par an chhuah vul lai tak a ni a. Lehkhathiam leh Pathian thu thiam(Pastor leh Tirhkoh) te an lo pung chho zel a, mahni inrintawkna rilru nei an thahnem tial tial a. Mizo thuhlaril chuan hmasawnna kawng chu chak takin a zawh mup mup ta a ni.

Zo Lungthu Pathumte[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Zo Lungthu Pathumte

Mizo thuhlaril hmasawnna kawnga sulsutu pawimawh bik pathum, Zofate zinga mithiam Prof.Laltluangliana Khiangte’n "Zo Lungthu Pathum" tia a vuah - Thanga, Liangkhaia leh Awithangpa te chanchin leh an kutchhuakte hi midang kan sawilan hmain tarlang hmasa ila. Chumi hnuah hla lam, lemchan lam leh thutluang lama mi pawimawh dangte kan belchiang chho leh dawn a ni.

Thanga (1883-1957)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Thanga

Thanga hi Zofate zinga hla phuahtu pawimawh leh letlingtu pawimawh tak a ni a.

Sipai bel nawta ṭang chungin lehkha a zir a, Babu Sohon Roy-a hnenah a awm leh a, chumi hnuah Zosap chawm-hote awmna in sak tharah a lut hmasa ber zingah a tel ve a. Lehkha a thiam thei hle a. Kum 1899-a an ekzam tum chuan pakhatna a ni a, kum 1903-a Lower Primary ekzam-ah mi 27 zingah pahnihna a ni bawk.

Mizo Kohhran din tirh laia kristian hla siamtu hmasa ber niin a lang a. A tirah chuan Sap hla a letling phawt a. A hla lehlin zawng zawng chu 31 nia hriat a ni. Hla hi a phuah hma ve hle a, a hla phuah hmasa ber chum "Kan Chatuan Pa Rawn Zawng Rawh U" tih hi a ni. A hla phuah ṭhenkhat lo tarlang ila:

  1. Kan Chatuan Pa rawn zawng rawh u (1903-04)
  2. Aw Isu ka hmangaih ka rilruah (1906)
  3. Ka Pa, aw ka Pathian (1906)
  4. Misual ka ni (1906)

Kum 1915 hma lamah khan Mizo hla lehlin dang reng reng Thanga hla aia hmatawng hi a awm lo.

Thanga hian hnamvoh hla hi a lo nei hma hle a. Kum zabi 20-na intan lai khan a hnampuite chona hla tha ṭak a lo phuah daih tawh a ni.

Liangkhaia(1884-1979)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Liangkhaia

Liangkhaia hi Saihum khuaah kum 1884-ah a lo piang a, a laiah hming chu Hrangchina a ni.

Liangkhaia hian Pathian rawngbawla a hun pum a hman chhungin Mizo hnam tan thil ṭha a hnutchhiah hnem hle a. Mizoram dung leh vang fanga mi chi tin chi tang be pawp leh kawm reng a nih avangin a thil ziakte hi a rinawm tawk a, mi thil chhinchhiah thei mi bik a lo ni hlauh bawk nen.

Mizo thuhlaril lama a pawimawhna tilangtu atan a kutchhuak tlém han thailang ila:

Puma Zài[edit | edit source]

Mizo hla leh a nun inthlun zawm dan hi tarlang hmasa ber ila. Kum 1908 khan Puma Zai a paw chhuak a. An lal Lalzika chuan a lo duh hle a. Sialin a ai ta hial a. Zoram dung leh vangah a lo darh ta a ni. Hnam hla an ti mai a, a thang zel a. Thlanglam Zai an ti zui ta hial a ni. A paw chhuaktu hi hla lama tui leh hla pawh phuah chho zui ta zel a nih avangin Puma zai bikah pawh hian hla pahnih khat chu a thawh ve ngeiin a rinawm. Mahse, a hla phuah ṭhenkhat hi amah ngei pawhin a phuah angin a chhâl duh lem lo.

Kristian hla lehlin[edit | edit source]

Kum 1913 atangin Kristian hla lehlin leh phuah a tan a. Hla hi 20 chuang a phuah a, 20 chuang a letling bawk. Kristian Hla Bu-ah hian a hla phuah leh a lehlinte hi 31 a chuang thin a. Mizo zingah chuan hla nghah ber a ni. Tuna Kristian Hla Bu tharah hian a hla 30 a la chuang ta zel a ni.

Lehkha ziak lam[edit | edit source]

Liangkhaia hian kum 1911 vel aṭangin lehkha a ziak tan a. Kristian Tlangau, kum 1911, Pawltlâk thla chhuaka a thuziak kha vantlang hriata a lehkha ziak theh darh hmasak ber niin a lang. Mizo leh Vai Chanchinbu leh Kristian Tlangau-ah ringawt pawh a thuziak hi a chuang hnem hle. Lehkhabu a ziak zinga mi hriat hlawh ber mai chu Mizo Chanchin Part I & II hi a ni awm e.

Hla hlui fawmkhawm[edit | edit source]

Liangkhaia hian a hranpa ngatin Mizo hla hlui a thiante nena an fawmkhawm "Zoram Kan lo Luh Hma Pawi Rama Kan la Awm lai leh Zoram Luh tirh Vela Chhuak Ṭante" tiin lehkhabu thelep, phek 38-a chhah chu kum 1925 vel khan chhuah a ni a. He buthelepah hian Chai hla chi hrang hrang, Hlado, Zai leh hla hrang hrang a chuang a. Hla mal, hla chang 226 lai a chuang a ni.

Pi-pute thuhlaril[edit | edit source]

Mizo pi pute’n ṭawngkaa an inhlan chhawn thu leh hla chi hrang hrang ziaka lo vawng tha hmasatu niin Mizo thuhlaril tihhausak leh thil hlui vawn ṭhat kawngah pawh hmahruaitu a nih avangin thil a zir nasa hle a ni.

Awithangpa (1885-1965)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Awithangpa

Awithangpa kum 1885-ah Kanghmun khuaah a lo piang a, a tlangval chhuah hlimhlawta hla phuah ching ṭan a ni a; a nu pawh hi hla phuah thiam tak a ni a; an inchhun nufa hle a ni.

Awithangpa hla phuah zat chiah hi ziaka vawnṭhat vek anih loh avangin hriat a har hle a. Thluk nei hla 300 chuang leh Chhamhla tlem azawng a phuah ngeia hriat a ni. Hla a han phuah hian ṭawngkam thar tih tur ni teh chiam si lo a hmang thiam em em a. Chohar di han tih te leh Ram loh han tih ang chi hi a ni. A thu hman khawm tharte pawh tunah chuan mi tam takin kan hmang tawh a ni.

Hla lam[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Mizo thuhlaril hun laihäwla hla phuahtute

Mizo thuhlaril hun laihäwla hla lama kutchhuak nei mi pawimawh ṭhenkhat chauh han tarlang ila:

Laithangpuia(1885-1939)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Laithangpuia

Laithangpuia hi kum 1885-ah Sesawng khuaah a lo piang a, a dam chhunga a hla phuah lakkhawm theih chin hi 27 a ni a. A hla phuah lar zual deuh zinga 3 lek han tarlang ila -

  1. Do chak hmel pe in,
  2. Lungngaihna sual tinrengten,
  3. Phungrual an ṭin ang a.


Patea(1894-1950)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Patea

Kum 1920 kum bul lam aṭanga hla phuah ṭantu Patea hi Selbawnga leh Sinnawiite fapa niin kum 1894 khan a lo piang a, a dam chhung hian Pathian hla lam hlïr phuahin a hla phuah 10 lai chu Kristian Hla Buah telh a ni a.

A hla phuah zinga lar deuh deuh zinga 3 han sawi ila:

  1. Aw Lalpa, Davida leh a thlah arsi
  2. Buaina lo kiam la
  3. Dam lai luipui dung leh vang fang mah ila.

Saihnuna(1894-1949)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Saihnuna

Mizo khawhar hla neih zinga ṭha leh sak nuam ber berte phuahtu Saihnuna hian a thih dawn hnaih thlengin hla a phuah a, hla hi 100 vel a phuah a ni. A hlate hi Vanram ngaih hla te, Lusun khawhar hnemna lam hla te, Khawtlang lunglen hla te, Hla lenglawng te leh Pathian chibai bukna lam hlate a ni.

A hla phuah lar zual zinga 3 lek han tarlang ila:

  1. Ka taksa lungngai mah sela
  2. Han thlir teh u romei zam karah khian
  3. He lei hi chatuan ram a tling lo,

Chhuana(1897-1944)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Chhuana

Mangsavunga Zadeng leh Thangteii Hmar te fapa Chhuana hi kum 1897-ah Runtung khuaah a lo piang a, a hmingpum chu Dengchhuana a ni. Chhuana hi hla duh mi leh hla ril tak takte phuah mi a ni a, zaihla lam erawh a phuah bak lo. A chhamhla phuah zinga hriat hlawh deuh 3 lek han sawi ila:

  1. Zokhal zai
  2. Kawltu chawia,
  3. Chhura leh Nahaia.

Liandala (1901-1980)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Liandala

Liandala hi Dophunga leh Vanhnuaithangi te fapa niin Thiltlang khuaah kum 1901, December ni 19 khan a lo piang a. Hla phuah thiam leh letling thiam tak a ni. A hla phuah leh lehlinte hi 57 lai a ni a, chhamhla tih tur chu tlem azawng a phuah bawk a, chu’ng zinga lar deuh deuh 3 han tarlang ila:

  1. Pi pu chhuahtlang hlui
  2. Kan tlang ram par vulna
  3. Kan chuanna tlang.

R.L.Kamlala(1902-1980)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : R.L. Kamlala

Lutzathanga fapa R.L.Kamlala hi Kum 1902 khan Ngurlen khuaah a lo piang a, Pathian thu ngaihsak mi a ni. Kum 1921 atangin hla phuah ṭan a, a hla phuah lar zual 3 chauh han sawi ila:

  1. Aw ropui ber Halleluia
  2. Buaina reng reng a awm ngai lo,
  3. Hlimna ni ropui chu a eng.

Ralte ṭawng pawhin hla tam tak a phuah bawk.

Lalmama (1902-1959)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Lalmama

Kum 1902 khan Pukzing khuaah Sena fapa Lalmama hi a lo piang a, a dam chhung hun rei lo tëa a hla phuah leh lehlinte hi a tam lo na in a hla thu hman te, a thu leh ri inchawih chungchangah hian belhchiah a dawl hle a. A hla phuah zinga 3 chauh han sawi ila:

  1. Haudang leng
  2. Thaibawih hla
  3. Virthli leng.

Heng hlate hi sak nuam tak a ni hlawm.

Vankhama (1906-1970)[edit | edit source]

Pastor Vanchhunga leh Thanglianpuii te fapa Vankhama hi Kum 1906 khan Diarkhai khuaah a lo piang a. Zofate zinga hla phuah thiam kan sawi apianga hming lang ziah tur khawpa hla phuah lama sulhnu nei ṭha a ni. A hla phuah zawng zawng hi 50 vel lai a ni a, chhamhla tia kan sawi lam chi hi chu a phuah tam lem lo. A hla hriat lar hlawh deuh deuh 3 han sawi ila:

  1. Khawngai hnuchham
  2. Rimawi ram,
  3. Tlaizawng Par.

Damhauhva (1909-1972)[edit | edit source]

Zofate zinga hla siamtu hmingthang tak Damhauhva hi kum 1909 khan a lo piang a. A hla phuah zingah - Pathian Hla 9, Khawhar hla 6, Khawvel mawina leh lengzem hla 14 te hmuh theih a ni. A hlate hi a saka sak chi, thluk nei vek a ni a. Pathian fak hla siamtu tia sawi a him ber.

Kaphleia (1910-1940)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Kaphleia

Kaphleia hi Chhakchhuak hnam, Chhingvunga leh Chuailovi te fapa niin kum 1910 khan Ṭhiak khuaah a lo piang a, a hla phuahte hi chhamhla tia chhal chi vek a ni. A hla zingah hian "Zoram ka ram" tih leh "Kan run khawhar" tihte chu a lar hle a ni.

Rokunga (1914-1969)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Rokunga

Thanghluta Hmar leh Zalianite fapa Rokunga hi kum 1914 khan Venghnuaiah a lo pianga. Kum 1934 vel aṭangin hla a phuah ṭan a, hla hi 126 a phuah a, a hla phuah lar zual zinga 3 chauh han sawi ila:

  1. Ro min rel sak ang che
  2. Ka pianna Zoram nuam
  3. Raltiang i kai ve ang.

Lalṭanpuia (1915-1997)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Lalṭanpuia

Hrangchina leh Kapkungi te fapa Lalṭanpuia hi kum 1915 khan a lo piang a. Hla 40 vel phuahin kum 1932 aṭangin a hla te hi a phuah ṭan a ni.A hla phuah 3 chauh thai lang ila:

  1. Kan lenlai en chim loh parte i am dun ang (Aw Sialkhawpui)
  2. Mahten awmhar ka dawn changin
  3. Kan ram hi kan ram a ni.

Lalzova Chhangte (1924-1945)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Lalzova

Zofate zinga lengzem hla phuah thiam ber pawla chhal tel Lalzova Chhangte hi Hnuna leh Aimawii te inkarah kum 1924 khan Lunglei Rahsi vengah a lo piang a, a vanglai hun hi kum 1940-1945 inkar chauh nimah se, hla 48 vel a phuah hman a; a hla phuah ṭhenkhatte chu-

  1. Ka chantawk ka lungawi lo
  2. Par ang a chul
  3. Ka rawn fang leh.

Lemchan[edit | edit source]

Mizo thuhlaril hun laihäwla lemchan thawnthu ziaktu pawimawh deuh deuh he thuziakah hian kan sawi dawn a ni.

Ch.Pasena (1893-1961)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Ch. Pasena

Ch.Pasena hi kum 1893-ah lo piangin kum 1925-1933 inkar khan Mizoramah lemchan a tichangkang hman hle a. Ama kutkawih lemchan ṭhenkhatte chu -

  1. Herode Chawimawina (1925)
  2. Sailoka (1926)
  3. Fapa Tlanbo(1927).

Lalkailuia (1901-1954)[edit | edit source]

Reiek lal fapa lalkailuia hi lemchan lama tui tak niin, Ch.Pasena hnua lemchan rawn chhunzawmtu a ni a. Ch.Pasena ṭhuihruai a lo nih tawh avangin a zeizia pawh a man hle a, lemchan hmasawnna kawng sialtu pawimawh tak pakhat a ni. A lemchan buatsaihte chu-

  1. Tualvungi leh Zawlpala (1935)
  2. Liandova te Unau (1935)
  3. Puithiam leh Salu Lam (1937).

Chawngzika(1913-2007)[edit | edit source]

Ch.Pasena leh Lalkailuia te buatsaih lemchan reng rengte hi ziaka vawn a awm lo va. Kum 1934-ah erawh chuan Chawngzika’n kalhmang fel tak neiin Krista Palai lemchan thawnthu a rawn phuahrem a, ziakin a dah nghal vek a ni. Ziaka a kutkawih lemchan thawnthute hi dah ni mah se, mipui chhiar theih tura chhut a ni ngai lo va, kum 1997-ah a ṭhen a zar chhut a ni. A lemchan buatsaih leh ziah ṭhenkhatte chu -

  1. Krista Palai(1934)
  2. Kristiana Vanram Kawngzawh (1938)
  3. Hausakna Nun Dik Tak (1938).

Lalzuithanga (1916-1950)[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Lalzuithanga

Lalzuithanga hi thawnthu phuah leh hla phuah lamah a lar ber a. Thawnthu (tawi te te telin) 17 lai a phuah hman a, hla pawh 10 dawn a phuah bawk. Lemchan thawnthu phuah leh chan lamah pawh a duai lo hle: Kum 1940-ah THE BLACK CORNER OF AIJAL IN 1999 a phuah a. Rapthlak taka tawp chi lemchan a ziah "Horrible" chu kum 1941, Khuangchawi thla ni 17 zanah ama kaihhruaiin an chang a. Kum 1941 ah vek hian lemchan dang -

  1. Westerners,
  2. Cohen & Kelly as Entertainers,
  3. Two Big Men of Cooly York City,
  4. Dishonest Carpenters

tih te buatsaihin an chang zui bawk a.Kum 1948-ah Hawaiian Fantasy buatsaihin an chang leh bawk.

Lalthangfala Sailo (1933- )[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Lalthangfala Sailo

Lungdar lal Dohleia fapa Lalthangfala Sailo hi kum 1933, July ni 16-ah a lo piang a. Kum 1963 ah a lemchan thawnthu ziah Sangi Inleng tih chu chhut a ni a. He lemchan thawnthu hi Mizo ṭawnga ziak lemchan thawnthu puitling, chhutkhawla chhut chhuah leh thehdarh hmasak ber a ni. Kum 1962, Vau thla ni 2-a a ziah zawh Liandova te Unau tih lemchan thawnthu chu kum 1965, Khuanghawi thla ni 1-ah chhut a ni leh a. A lemchan thawnthu ziak dang ṭhenkhatte chu:

  1. Thangliana Len,
  2. Kalkhama Leh Lianphunga
  3. Sualman chu Thihna.

Lalhmuaka (1915-2002)[edit | edit source]

Lalhmuaka hi kum 1915, December ni 28 a piang a ni a, lemchan thawnthu ziak kawnga mi hmasa a ni. Ama buatsaih LEMCHAN BU-a thawnthu chi hrang paruk awmna lehkhabu chu kum 1965, October ni 28 ah chhut chhuah a ni. A kutchhuak lemchan thawnthu ṭhenkhatte chu-

  1. Lo kir leh mai rawh
  2. Ranthleng mak
  3. Mautam ṭam

H. Lalsiama (1909-1983)[edit | edit source]

H.Lalsiama hian lemchan thawnthu puitling ziak a nei lo va, mahse, lemchan tawi erawh a ziak nual a. Kum 1970-a chhuah Mizo Vernacular tih, ama buatsaihah chuan a lemchan ziah Pa Awkhrawl leh Ukil Hlawhtling tih te hi a chuang a. Zirtir nei ṭha tak lemchan thawnthu a ni ve ve a ni.

K. Saibela (1935-2010)[edit | edit source]

K.Saibela hi Pu Thangkhuma fapa niin kum 1935, July ni 29 khan a lo piang a. Lehkha ziak leh chhiar a uarin lehkhabu tha tak tak a ziak tawh a ni. Lemchan thawnthu ziah kawngah pawh a theuneulo hle a, a lemchan thawnthu ziah zinga lar deuh pahnih chu Chhura leh Naa (1962) tih leh Thu a Tawp e Lumam (1980) tih te hi a ni. K.Saibela hian lemchan theih chi thawnthu pali vel a ziak bawk a, chungte chu- Isua Pian Thu, Isua an Khenbeh, Nakin hun - Mamit Thlirna (1959), Police Officer leh Mizoram. Heng bakah hian Lemtesep - Hriltea leh Vai Chhang Zuar tih te, Mizo Inneihna (Radio play) te a ziak bawk.

Thutluang[edit | edit source]

v

Thulâkna[edit | edit source]

  • Chawngthu, Tluanga, Mizo Thuhlaril Hmasawn Dan - Part 4, misual.com thuziak [[1]]
  • Khiangte, Laltluangliana, Thuhlaril (Literary Trends & History of Mizo Literature), College Text Book (Mizo) Editorial Board Publications, Aizawl, 2nd ed., 1997.
  • Khiangte, Laltluangliana, Mizo lehkhabu zempui (A Compedium of Mizo Bibliography), Published by Mizo Department University, Aizawl, 2005.
  • Khiangte, Laltluangliana, Mizo Hla Leh Chhamhlate, L.T.L. Publications, Aizawl, 1st edtion., 2009.
  • Lalthangliana, B.(Editor.), Mizo Hla Leh A Phuahtute, Hrangbana College, Aizawl, 1st editon., 1999.
  • Lalthangliana, B., Mizo Literature (Mizo Thu leh Hla), M.C.Lalrinthanga, Aizawl, 2nd editon, 2004.
  • Thanmawia, R.L., Zinkawng Rapthlak Zawhtute, Aizawl, 2004.
  • Vanlawma, R., Awithangpa, Aizawl, 1989.