Wp/cnr/Ida Verona

Ida Verona (Braila, 1865 - Prčanj, 1925) je pjesnikinja, dramska autorka, slikarka i muzičarka bokeljskog porijekla.

Đetinjstvo

Majka Ide Verone je bila kontesa Amalija de Luković, potomkinja ugledne prčanjske porodice koja je dala i dva admirala Bokeljske mornarice - konte Marko Luković (1878-1887) i konte Anton Luković (1878-1911). Idin otac je bio Frano Verona, pomorski kapetan. 1850. godine, veliki knez Bibesku ponudio mu je da preuzme upravljanje rumunskom trgovačkom mornaricom. Tada se porodica Verona seli u Rumuniju i nastanjuje u lučkom gradu Braila na Dunavu. U gradu je Amalija bila aktivna u Komitetu stranih gospođa koje su se angažovale oko gradnje gradske katedrale. Međutim, porodica često boravi i na porodičnim imanjima u Tivtu i Prčnju.

Ida Verona je rođena 9. marta 1864. godine u Braili. U Rumuniji je stekla osnovno obrazovanje. U studiji dr Iva Hergešića navodi se da je dalje školovanje sticala u francuskom internatu časnih sestara Notre Dame de Sion (Naša gospa sionska), dok književni istoričar iz Boke kotorske, Kerubim Šegvić, ističe da se školovala u samostanu Dame de Lion, ustanovi koja je bila „dolična otmenoj građanskoj kćeri“.

Ida je imala tri sestre (Erminia, Marie i Elvira) i četiri brata (Aleksandar, Nikola Henri-Erico, Artur i Francis).

Književni rad

Poezija

U četrnaestoj godini Ida počinje pisati stihove, uglavnom na francuskom jeziku. Ubrzo je počela objavljivati u rumunskim časopisima i francuskim književnim revijama.

Nakon zbirke od 20 pjesama, „Quelques fleurs poètiques“, štampane 1882. godine u Braili, tri godine kasnije izlazi joj u Parizu temeljno pjesničko djelo „Mimoses“, koje sadrži 86 pjesama i u kojem većinom problematizuje pitanje uloge žene u tadašnjem društvenom poretku. Po sudu kritičara, „Mimoses“ je njeno najbolje pjesničko djelo. Ta zbirka pjesama može se smatrati, po dr I. Hergešiću, njenom autobiografijom, koja odaje neke intimne tragedije i teške duševne konflikte autorice.

Kasnije je pisala pjesme prigodnog karaktera, posvećene pojedinim osobama ili svečanostima i događajima. Prilikom otvaranja nove župne crkve u Prčanju, napisala je pjesmu „8 Septembre 1913“, koja zrači plemenitim mislima. Neke je pjesme namijenila i „okrunjenim glavama“ - rumunskoj kraljici Elizabeti (poznatoj po književnom pseudonimu Carmen Sylva), te crnogorskom kralju Nikoli (u vrijeme Balkanskog rata), koji je pjesnikinji toplo zahvalio, počastivši je svojom fotografijom.

Drame

U vrijeme Prvog svjetskog rata, Ida se nalazila u Rumuniji, đe je radila kao bolničarka u vojnim bolnicama. Međutim, ni u tim burnim vremenima nije prestajala sa književnim radom. U tom periodu se pretežno bavila pisanjem drama, koje je nastavila pisati i u Boki, đe se trajno nastanila nakon rata. Njena prva drama „Aecathe“ govori o životu Katarine Aleksandrijske. Drama je pisana u stihovima i prozi i sastoji se od pet činova. Nakon nje slijedi drama o đevici orleanskoj, „Jeanne d'Arc“, koju je napisala u Prčanju poslije rata, oko 1920. godine. To je djelo poslala Emilu Fabreu, upravniku teatra Comédie-Française, koji se o njemu pozitivno izrazio u pismu koje joj je uputio.

„Pročitao sam Vašu Jovanku Orleanku, koja je interesantno djelo i koja svjedoči o rijetkom poznavanju naše istorije i našeg jezikagrada (...). Na kraju, Vaš komad je težak i skup za realizaciju.“

U rukopisu je ostavila još dvije drame istorijsko-psihološkog karaktera, „Abdul Hamid“ i „Creatures d'amour“. Među njenim rukopisima se nalazi i gotovo dovršena drama o legendarnom junaku stare Dacije, kralju Decebalu, koji se hrabro opirao Rimljanima sve do svoje smrti.

Slikarstvo

Osim književnim radom, Ida Verona se bavila i slikanjem (a poznato je da je svirala i klavir).

U slikarstvu je njegovala najčešće vjerske teme (za župnu crkvu u Prčanju slikala je anđele i freske), a slikala je i cvijeće, grbove, stolne karte i slično. Dr Ivo Hergešić smatra da se njena likovna umjetnost kretala u „okvirima diletantizma“, ali je ipak zamolio likovne estetičare i kritičare da o njenim freskama i slikama daju konačni sud, ukoliko su njena „djela uopšte pristupačna“.

Slikarstvom se bavio i njen brat Artur, koji je studirao freskoslikarstvo u Minhenu i Parizu, đe je nakon jedne godine primljen u likovni salon „Salon des artistes français“, a potom je živio u Bukureštu i smatran jednim od najboljih rumunskih slikara.

Smrt

Ida Verona je preminula u svojoj kući u Prčanju 29. avgusta 1925. godine. Na prčanjsko groblje je ispraćena sa velikim poštovanjem, a na „vječni počinak“ riječima ju je ispratio tadašnji prčanjski župnik don Niko Luković.

Na njenom grobu je ispisan epitaf:

„Mon âme a plougé dans l'immense mystères, La terre a devoré la terre Mais dressant vers le Ciel, son visage si beau, L'espoir sourit sur mon tombeau.“

(„Moja je duša uronula u veliku misteriju, Zemlja je progutala zemlju, Ali dižući k Nebu, svoje tako lijepo lice, Nada se osmjehne na mom grobu.“)

Nasljeđe

Sabrana djela Ide Verone

Nakon višegodišnjeg istraživanja životnih puteva i radnih aktivnosti Ide Verone, Željko Brguljan je započeo radove na izdavanju njenih djela, posebno nikada objavljenih rukopisa pjesničkih i dramskih djela.

Prva knjiga, „Život i djelo Ide Verone“, obuhvata rekonstrukciju njenog života, te opis stvaralaštva, uključivši i likovno stvaralaštvo.

U saradnji sa koleginicom dr Cvijetom Pavlovič, Brguljan je priredio i drugu knjigu, „Poezija Ide Verone“ , sa većim dijelom njenog pjesničkog opusa. Autorima je cilj objavljivanja Sabranih djela Ide Verona da „izvuku“ ovu vrijednu književnicu iz zaborava, te tako osiguraju da njeno djelo zauzme svoje zasluženo mjesto u književnosti na prelazu iz 19. u 20. vijek.

Svoj dalji rad na istraživanju djela Ide Verone, fokusiraće na njeno dramsko stvaralaštvo.

Imovina njene familije

Preci Ide Verone, prema pisanim izvorima njenog ujaka Nika Lukovića, doselili su se iz Skadra, nakon pada tog grada pod Turke. Prvo se porodica Verona kratko naseljava u Kotor, a potom konačno stanište nalazi u Prčanju, đe i danas postoje zidine njihove palate. Dom porodice Verone je odmah poslije Drugog svjetskog rata ispražnjen za potrebe Đačkog doma. Tom prilikom su mnoge stvari poput namještaja, knjiga i slika (kao i ostala zaostavština) nestali.

Izvori

Hrvatski glasnik (glasilo Hrvata u Crnoj Gori), Glavna urednica Tamara Popović, Broj 41 - 42, Avgust - Septembar 2008, str. 54 - 56
Lingua Montenegrina (časopis za jezikoslovna književna i kulturna pitanja), Institut za crnogorski jezik i književnost, Glavni i odgovorni urednik: Adnan Čirgić, Autor: Milorad Nikčević, Podgorica, 2012, str. 138-142
Dalmatinska umjetnica u tuđini, Kerubim Šegvić, Književne studije I, Kotor, 1924, str. 124-135
Prčanj, Niko Luković, Kotor, Pomorski muzej Crne Gore, 2010 (Herceg Novi: Birokonto)
Pobjeda, Glavni i odgovorni urednik: Draško Đuranović, broj 18904, Podgorica, 17. avgusta 2018, str. 21

Poveznice