Wp/qug/Tawantinsuyu
Tawantinsuyu nishkaka shuk ñawpa pachapi kapak llaktami kan, chay kapak llaktaka shuk Sapa Inka nishkaka runaka pusharka. Quecha shimipi, tawa nin chusku, shinalla Tawantinsuyu chusku hatun suyukunata charirka, paypa uma llaktaka Cuzco llaktami karka. Chay suyukunaka kaykunami karka :
- Chinchansuyu, Cuzco llaktamanta chinchayman
- Kuntinsuyu, Cuzcomanta Pacífico mamakuchaman
- Antisuyu, Cuzcomanta Intillukshiyman
- Kullasuyu, Cuzcomanta uranman.
Ashtawan ñawpa pachapi Inkakunaka Cuzco llaktalla charirka, paypa llakta Cuzco Kapak llakta nishkami karka, shinapash 1438 watamanta, Pachakutik Inka awkakwan tawka shuk llaktakunata hapirka,shinallatakmi icha 1450 watapi Titicaca kuchata hapin. Paypa churi Tupak Yupanki Inka chinchayman Cajamarca llaktata Ecuador uran llaktakunata Perú mamallaktapa chinchay kintisuyutapashmi kamachirin.
1493 watapi payta wañuchishkami kan, kashna paypa churi Wayna Kapak Sapa inkami tukurka, Wayna kapak Inkaka Ecuador mamallaktapi Quito llaktata kamarirka, chinchayman Yahuarcochapi Kara runakunata awkkakunata wanchin. Payka 1527 watapi paypa unkashkamanta wañurka, chay watapi tawantinsuyu Colombia mamallaktamanta, Chile, Argentina mamallaktakunaman tiyarka. Wiñay kawsay yachaykunaka nin Wayna Kapak Españamanta aparishka Muru unkuymanta wañurka.
Payka wañukpika, paypa churikunaka Atawallpaka Waskartapash ishkanti awkakkunawan makanakun: Waskar Cuzco llaktapa Sapa Inkami karka, shinapash Atawallpa Quito llaktata kamachirka, payka shinami Sapa inka tukunata munarka, chay manta shuk hatun makanakuyta tiyarka, kipaka Atawalpa pushakka paypa wawkita hapirka (1532 watapi), shinapash ñami Españamanta Kunkistaturkunaka shamurka, 1532 watapi Cajamarca llaktapi llullaykunawan Atawalpa hapirka. Paypa hatun awkakkunaka, shina Rumiñawi, Tawantinsuyupa llaktakunata harkarka, shinapash kipaka Españamanta runakuna tukuy tawantinsuyuta hapirka, chay kapak llaktaka ñami tukurishkami karka.